گزین گویه‌هایی درباره فوتبال وفوتبال ملی

<p>امین بزرگیان &minus; برگزاری جام ملت&zwnj;ها در رشته فوتبال فرصتی است که به اهمیت این ورزش در زیست-جهان انسان امروزی و همچنین نقش بی بدیل این پدیده در مناسبات سیاسی-اجتماعی جهان جدید نگاهی دوباره بیندازیم.&quot;ملیت&quot; و&quot;هویت&quot; امروزه بسیار وامدار فوتبال هستند. مسابقات بین المللی فوتبال، برای دولت&zwnj;ها بسیار &quot;پراهمیت&quot; و &quot;ضروری&quot; و به عبارت دیگر&quot;حیاتی&quot; اند. سرمایه گذاری جنون آمیز دولت&zwnj;ها برای موفقیت در بازی&zwnj;های بین المللی از این اهمیت خبر می&zwnj;دهد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>یک</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>بخشی از جذابیت فوتبال بیشک ناشی از حضور عینی &quot;بدن&quot; در استادیوم&zwnj;ها و جلوی دوربین&zwnj;های تلویزیونی است. &quot;بدن&quot; در فوتبال، به طور کامل &quot;نمایش&quot; داده می&zwnj;شود و از قواعدی پیروی می&zwnj;کند. شاید بتوان گفت فوتبال جایی است که &quot;بدن&quot; اعتبار از دست رفته&zwnj;اش در دنیای مدرن را بار دیگر به دست می&zwnj;آورد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>بدن در وضعیت جدید در برابر قدرت &quot;تکنولوژی&quot; و &quot;قانون&quot;، هضم و سرکوب شد و به&quot;ذهن&quot; تقلیل یافت. در واقع بدن در دوره جدید تبدیل به پوسته&zwnj;ای شد که تنها از &quot;ذهن&quot; مراقبت می&zwnj;کرد. کارهای سخت بدنی مرسوم در دنیای سنت، به تکنولوژی محول و تحت انقیاد &quot;قانون&quot;، بدن پنهان شد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در زمین&zwnj;های کشاورزی، بدن آزاد و رها به نظر می&zwnj;رسید و میزان توانایی و قدرتش، میزان محصول و درآمد را تعیین می&zwnj;کرد. حتی از بدن حیوانات نیز همین تعبیر وجود داشت. اما در دنیای جدید، قانون و تکنولوژی، بدن را محدود و تضعیف و آن را تبدیل به &quot;هدف مصرف&quot; کرد. در وضعیت پیشین، بدن &quot;ابزار مصرف&quot; بود، یعنی وسیله&zwnj;ای بود که برای تولید و سپس مصرف به کار برده می&zwnj;شد (سوژه تغییر)، اما در دوره متأخر، این مصرف بود که بدن را صورت بندی کرد، تنظیم کرد، آرایش کرد و لاغر کرد تا مصرف کند (ابژه تغییر). به عبارتی دیگر بدن، &quot;هدف مصرف&quot; شد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>اما فوتبال جایی است که بدن باز به اعتبار گذشته&zwnj;اش برمی&zwnj;گردد و سوژگی خود را احیا می&zwnj;کند. ساق پای بازیکنان مطرح فوتبال، بیمه می&zwnj;شود و بازوها در معرض نمایش قرار می&zwnj;گیرد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>دو</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>فوتبال به غیر از رجعت مجدد به &quot;بدن&quot;، با بهره&zwnj;گیری نامتعارف از اعضای آن، اهمیتش را دو چندان می&zwnj;سازد. قوانین فوتبال دست را تبدیل به &quot;تابو&quot; می&zwnj;کنند و با اصرار بر استفاده از پا، سویه&zwnj;های پنهان و مغفول توانایی این عضو بدن را آشکار می&zwnj;سازند. به عبارت دیگر، قوانین و مقررات با نظارت داور، به بدن، قاعده و نظم می&zwnj;دهند و این همان مکانیسم &quot;تمدن&quot; است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>به تعبیر نوربرت الیاس، تاریخ متمدن شدن، تاریخ تربیت و تنظیم بدن است. او در مقایسه&zwnj;ای که میان جوامع پیشین و جوامع امروزی می&zwnj;کند به این جمع&zwnj;بندی می&zwnj;رسد که در جوامع قدیمی، بدن مردم تحت قیود نبود، رها و آزاد بود و مردم کمتر دچار شرم و حیا می&zwnj;شدند. با پیشرفت جوامع، شیوه&zwnj;های بروز و ظهور بدنی، انضباط بیشتری یافت و با سخت&zwnj;گیری&not;های منظم &zwnj;تری همراه شد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>پس می&zwnj;توان گفت که در فوتبال، افراد ضمن اینکه با بدن&zwnj;های حریف در مبارزه هستند، با بدن خودشان هم مبارزه یا به عبارت رایج&zwnj;تر رقابت می&zwnj;کنند، مبارزه علیه تمنیات و امیال بدن. در فوتبال در عین اینکه بدن بار دیگر (همچون گلادیاتورها) به گونه&zwnj;ای &quot;عینی&quot; عرضه می&zwnj;شود، اما (برخلاف گلادیاتورها) به گونه&zwnj;ای &quot;عینی&quot; نیز توسط قانون، تنظیم می-شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>فوتبال نمادی از تمدن است: انضباط ، کنترل بر نفس ودرعین حال هماهنگی با دیگران، تقسیم وظایف و کار.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>سه</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>برخی ورزش&zwnj;ها، انجام می&zwnj;شوند جهت &quot;متمایز شدن&quot;. پی&zwnj;یربوردیو در مقالۀ &quot; کنش&zwnj;های ورزش، کنش&zwnj;های اجتماعی&quot; می&zwnj;گوید: &quot;ورزش&zwnj;هایی مثل تنیس، سوارکاری، قایقرانی و گلف بی&zwnj;شک امروزه نیز بخشی از محبوبیت&zwnj;شان را مرهون کارکرد متمایزکننده و دقیق&zwnj;تر بگویم، مرهون دستاوردهایی هستند که در زمینۀ ایجاد تمایز به بار می&zwnj;آورند.&quot;</p> <p>&nbsp;</p> <p>اشاره روشنفکر معاصر فرانسوی گویای این است که امروزه &quot;ورزش&quot; و نوع آن تبدیل شده است به &quot;سرمایۀ اجتماعی&quot;، به این معنا که نوع ورزش برای فرد، سازنده یا تأمین&zwnj;کنندۀ بخش قابل توجهی از منزلت اجتماعی است. فرد با ورزشی که انجام می&zwnj;دهد یا مسابقاتی که پیگیری می&zwnj;کند، تلاش دارد طبقه اقتصادی یا فرهنگی خود را نشان دهد و خود را از بقیه متمایز سازد.</p> <p><br /> این واقعیت البته در درون یک &quot;متن اجتماعی&quot; قابل ارزیابی و در جوامع متنوع، متغیر است. به عنوان مثال ورزش &quot;بسکتبال&quot; در جامعه آمریکا همچون راگبی، بسیار عمومی و بیشتر مورد استقبال طبقات محروم و متوسط روبه پایین جامعه است در حالی که در ایران، بسیار محدود و ورزشی دانشگاهی و مربوط به طبقات مرفه است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>چهار</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>برخی ورزش&zwnj;ها از محبوبیت بیشتری برخوردارند، همچون فوتبال. این محبوبیت همچون هر نوع محبوبیت دیگری &quot;ساخته&quot; می&zwnj;شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>&quot;محبوبیت&quot; اساسا، به گفته تئودور آدورنو، ساخته می&zwnj;شود و مصنوعی است. ساختن محبوبیت ارتباط تنگاتنگی دارد با &quot;تولید انبوه&quot;. تولید انبوه، نیاز انبوه و سپس تقاضای انبوه می&zwnj;سازد.آن چیزی که در &quot;صنعت فرهنگ &zwnj;سازی&quot; سازندۀ تقاضای نامحدود است، عرضه نامحدود می&zwnj;باشد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>البته تولید محبوبیت مکانیزمی پیچیده و طولانی دارد.محبوبیت از طریق &quot;نمایش&quot; ساخته می&zwnj;شود. فوتبال همچون موسیقی محلی در فرآیند &quot;نمایش&quot; تغییر ماهیت داده و به گونه&zwnj;ای دیگر، عرضه و محبوب می&zwnj;شود. موسیقی محلی در کارخانه صنعت فرهنگ&zwnj;سازی، به تولید انبوه می&zwnj;رسد، تغییر شکل می&zwnj;دهد و سپس مدام نمایش داده می&zwnj;شود و ماهیت جدیدی پیدا می&zwnj;کند، همچون موسیقی&zwnj;های راک و جاز.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در دوره زوال فرهنگ وهنر، نمایش مدام فوتبال و حضور &quot;شومن&quot;&zwnj;های متعدد و متنوع (صنعت فرهنگ فوتبال&zwnj;سازی) در قالب گزارشگر، کارشناس و ....، این ورزش را تا این میزان پراهمیت و حیاتی ساخته است که کمتر کسی را می&zwnj;توان پیدا کرد که دیگر بدون آن، زیست - جهان خود را بسازد .</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>پنج</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>مسابقات بین المللی فوتبال، برای دولت&zwnj;ها بسیار &quot;پراهمیت&quot; و &quot;ضروری&quot; و به عبارت دیگر&quot;حیاتی&quot; اند. سرمایه گذاری جنون آمیز دولت&zwnj;ها برای موفقیت در بازی&zwnj;های بین المللی از این اهمیت خبر می&zwnj;دهد. فوتبال به سبب تولید انبوه روزنامه&zwnj;های ورزشی و برنامه&zwnj;های متعدد تلویزیونی و رادیویی حاکم عرصۀ عمومی شده است. درواقع فوتبال، سیاست را در عرصه عمومی بلعیده است. میل پیروزی ملی وعمومی ، به خواست امر مسلط و توسط رسانه ، تماما به مسابقات ورزشی وبالاخص فوتبال ،&quot;تصعید&quot; یافته است. این میل در شرایط ثبات درچیزی مثل فوتبال خود را می&zwnj;نمایاند، و دردوران جنگ به شکلی دیگر.</p> <p>&nbsp;</p> <p>میل به پیروزی یاغلبه ولزوم وجود مفهومی &quot;دشمن&quot;، عنصر سازنده مفهوم دیگری است به نام &quot;ملیت&quot;. می&zwnj;توان به جرأت گفت که ملیت درعصر&quot;جهانی شدن&quot; درزمین فوتبال منعکس می&zwnj;شود، و با افراختن پرچم (نشان ملیت) به نهایت می&zwnj;رسد. اگر فرض جامعه شناسان سیاسی رابپذیریم که &quot;دنیای جدید با پیدایش دولت &ndash; ملت&zwnj;ها شکل عینی می&zwnj;گیرد&quot;، آنگاه اهمیت فوتبال برای دولت&zwnj;ها راحت تردرک می&zwnj;شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>به غیر از ملیت، &quot;هویت&quot; نیز خود را در فوتبال بازتولید واحیا می&zwnj;کند. فوتبال آینۀ بروز&quot;دیگری&quot; است ولزوم برخورداری ازهویت متمایزکننده &minus; دیگری. دیگریِ تولید شده برای ما در مسابقات بین المللی ، عینی&zwnj;ترین نوع &quot;دیگری&quot; هستند که حس &quot;تمایز&quot; را بیش از هر زمان ومکان دیگری تقویت می&zwnj;کنند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>شوالیه&zwnj;ها در قالب تیم ملی فوتبال، ملیت و هویت خود را میان تعدادی دیگر از هویت&zwnj;ها و ملیت&zwnj;ها عرضه می&zwnj;کنند، و جای خالی جنگ&zwnj;های جهانی را به کامل&zwnj;ترین نوع ممکن، پر می&zwnj;کنند. سرشت تاریخ با &quot;توپ&quot; پیوند خورده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>صدای فریاد گزارشگر فوتبال، تنها ازخوشحالی توپی نیست که تیم ایران به دروازه عراق زده است بلکه فریاد جعل ساختگی ملیت وهویت است .</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>شش</strong></p> <p><br /> این جنگ قانونی (فوتبال در مسابقات بین المللی) نمایش داده می&zwnj;شود و &quot;تام &quot; است، یعنی هم از هیجان برخوردار است (همچون هر مسابقه دیگری) و هم هویتی است (برای تیم&zwnj;های حاضر).</p> <p>ساختار موقت &quot;هیجان &ndash; هویت&quot; که تیم ملی در مسابقات بین المللی می&zwnj;سازد، بیش از هر چیز به کمک ساختار دایم &quot;دولت- ملت&quot; می&zwnj;آید. تیم ملی فوتبال با تولید هیجان، امر&quot;پروبلماتیک&quot; را غیب می&zwnj;کند و با تقویت هویت، نوعی همبستگی اجتماعی موقتی، غیرسیاسی ومعمولا بی خطر را در مقابل &quot;دیگری&quot;های عینی، بازتولید می&zwnj;کند. در این میان، دولت به کارهایش می&zwnj;رسد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>هفت</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>نمایش صنعت محبوب فوتبال به جای خدایان زئوس یونان قدیم ، صدای مهیب اسب بخار و کوره&zwnj;های آدم&zwnj; سوزی هیتلر، جامعه مدرن متاخر را &quot;جادو&quot; می&zwnj;کند. جادویی که در خانه و روبه&zwnj;روی تلویزیون خلق می&zwnj;شود.</p>