ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

مشکل دولت؛ قانون‌گریزی و ناکارآمدی

<p>محمود احمدی&zwnj;نژاد، طی نامه&zwnj;ای به نمایندگان مجلس، اقدام مجمع تشخیص مصلحت نظام و تلاش&zwnj;های رئیس این نهاد، رئیس مجلس و رئیس قوه قضاییه را برای محدودسازی اختیارات مدیریت اجرایی دولت در حیطه&zwnj;ی تعیین رئیس بانک مرکزی را خلاف قانون اساسی قلمداد کرد.<br /> در پی این نامه شماری از نمایندگان مجلس نیز به ایشان پاسخ دادند.</p> <p>&nbsp;</p> <!--break--> <p><a target="_blank" href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20110129_Rajaeii_Seraj.mp3" rel="noopener"><img height="31" width="273" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon.jpg" /></a><br /> <strong>درگفت&zwnj;وگویی با دکتر علیرضا رجایی، تحلیل&zwnj;گر سیاسی در ایران از او پرسیده&zwnj;ام: آیا اقدام مجمع تشخیص مصلحت نظام و فرایندی که صورت گرفت، خلاف قانون اساسی بود یا نه؟</strong></p> <p><br /> <strong>علیرضا رجایی:</strong> در ابتدا وقتی بحث مجمع تشخیص مصلحت نظام مطرح شد و بعد هم در قانون اساسی به طور مشخص شکل گرفت، مشکل عبارت بود از اختلافاتی که بین مجلس و شورای نگهبان اتفاق می&zwnj;افتد و این که در صورت عدم تفاهم مجلس با شورای نگهبان، در عمل قدرت قانونگذاری به مجمع تشخیص مصلحت نظام منتقل می&zwnj;شود. بنابراین اصولاً در ایران وقتی ما صحبت از استقلال قوا می&zwnj;کنیم، به&zwnj;طور مشخص در حوزه&zwnj;ی قوه&zwnj;ی مقننه، انحصاراً قانونگذاری در مجلس نیست، بلکه بخشی نیز در مثلاً شورای عالی انقلاب فرهنگی است که مصوباتش را به&zwnj;مثابه قانون تلقی می&zwnj;کنند. در همین موردی که شما نیز اشاره کردید، در اختلافاتی که بین مجلس و شورای نگهبان اتفاق می&zwnj;افتد، به نحوی می&zwnj;توانیم بگوییم با رأیی که مجمع خواهد داد، برحسب قانون اساسی قدرت قانونگذاری پیدا می&zwnj;کند. بنابراین اگر در چارچوب قانون اساسی بخواهیم سخن بگوییم، اینگونه اقدامات مجمع تشخیص مصلحت به وضوح در چارچوب قانون اساسی است و ایرادهایی که به این نحوه از قانونگذاری گرفته می&zwnj;شود، حداقل در چارچوب قانون اساسی وارد نیست.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>به نظر می&zwnj;رسد که جدا از بحث حقوقی، یک تسویه حساب یا یک تقابل سیاسی هم در این میان نهفته است. آیا شما چنین چیزی را می&zwnj;بینید؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>به وضوح بله. کاملاً روشن است که در طول سی و اندی سال بعد از انقلاب هر زمانی که این گمان مطرح شده که گویا در نظام سیاسی ایران نوعی وحدت یا اتحاد یا عدم جناح&zwnj;بندی به&zwnj;چشم می&zwnj;خورد و در واقع نظام سیاسی یکپارچه شده، از درون همان جناح مسلط گرایش&zwnj;های متفاوتی سربرآورده است. یعنی برخلاف تصور جناح راست که اصطلاحاً خودش را اصول&zwnj;گرا می&zwnj;نامد و تصورش این بود که به&zwnj;خصوص بعد از انتخابات سال گذشته&zwnj;ی ریاست جمهوری به گونه&zwnj;ای از وحدت سازماندهی و وحدت رویه خواهد رسید، اما در عمل نه این که این طور نشده، اما در مواقعی فوق&zwnj;العاده این اختلافات شدید و حاد شده&zwnj;اند. منتقدان راست&zwnj;گرای دولت عمده&zwnj;ی انتقادات&zwnj;شان به دو چیز است. یکی عدم تعهد دولت به قوانین که چندی پیش نیز فهرستی از تخلفات دولت را خود مجلس منتشر کرد. نکته&zwnj;ی دوم ناکارآمدی&zwnj;های دولت موجود است. بنابراین اختلاف نظر در جناح راست یا جناح موسوم به اصول&zwnj;گرا حول این دو محور اساسی شکل گرفته است. یکی عدم پای&zwnj;بندی دولت به تعهدات قانونی خودش و دوم ناکارآمدی&zwnj;های دولت است. نمایندگان مجلس به&zwnj;کرات و غیر مستقیم عنوان کرده&zwnj;اند که بنا به مصلحت&zwnj;هایی از تمام اختیارات خودشان استفاده نکرده&zwnj;اند و بعضاً هم به همین دلیل مورد انتقاد قرار گرفته&zwnj;اند.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>به نظر شما نتیجه&zwnj;ی این تقابل&zwnj;&zwnj;های به ظاهر حقوقی ولی در واقع سیاسی درون جناح اصول&zwnj;گرا در آستانه&zwnj;ی انتخابات آینده&zwnj;ی مجلس چیست؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>عمده&zwnj;&zwnj;ی اختلافات در واقع به شکل و شمایل کسانی است که باید زمام سیاسی کشور را در اختیار گیرند. به این معنا که براساس همان نکته&zwnj;ای که گفتم، به دلیل عدم کارآمدی دولت در اداره&zwnj;ی امور، برخی از گرایش&zwnj;های موجود براین باورند که باید در سیستم مدیریتی کشوری تغییر و چرخش اساسی صورت گیرد. این گرایش باور دارد که باید به شکل وسیع&zwnj;تری از تکنوکرات&zwnj;ها و بروکرات&zwnj;ها استفاده کرد؛ باید تنش سیاسی موجود در ایران را که به&zwnj;خصوص از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته فوق&zwnj;العاده شدید شده، کاهش دهند؛ باید تلاش کنند نوعی از گفت&zwnj;وگو میان نظام سیاسی و محذوفان اصلاح&zwnj;طلب شکل گیرد. خیلی روشن است که به&zwnj;خصوص در زمینه&zwnj;ی نکته&zwnj;ی آخر یک شکاف اساسی وجود دارد. از یک&zwnj;طرف گروهی براین باورند که اگر تحولات داخلی یکساله&zwnj;ی اخیر ایران را بر حول مفهوم &laquo;فتنه&raquo; تحلیل و تفسیر نشود، در واقع نوعی جداسری از نظام سیاسی اتفاق می&zwnj;افتد. گرایش دیگر حتی اگر که گاه این اصطلاح را به&zwnj;کار می&zwnj;برند، مایلند که این مفهوم را خیلی گذارا به&zwnj;کار ببرند و سریع از آن بگذرند و ورود کنند به نوعی از مرحله&zwnj;ی تنش زدایی در میان جناح سیاسی داخل.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>به&zwnj;هرحال نظر رهبر جمهوری اسلامی در این تقابل و کشمکش، به&zwnj;ویژه تقابل&zwnj;های درون اصول&zwnj;گرایی می&zwnj;تواند تعیین&zwnj;کننده باشد. با توجه به نوک تیز حملات آقای احمدی&zwnj;نژاد به لاریجانی&zwnj;ها که افراد بسیار مورد اعتماد مقام رهبری هستند و نوع برخوردی که ایشان با منوچهر متکی به&zwnj;عنوان فرد مورد اعتماد دستگاه رهبری داشت، فکر می&zwnj;کنید آیا به مرور این تقابل رهبری و جناح احمدی&zwnj;نژاد تشدید می&zwnj;شود و اگر تشدید شود، چه نتایجی را ما در عرصه&zwnj;ی سیاسی داخلی شاهد خواهیم بود؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>من این طور فکر نمی&zwnj;کنم. یعنی صرف نظر از اختلافاتی که در جناح راست وجود دارد، به&zwnj;هرحال احمدی&zwnj;نژاد یک موقعیت محوری پیدا کرده است. همان طور که اشاره کردم، از سال گذشته و در نتیجه&zwnj; اتفاق&zwnj;های بعد از انتخابات، کانون منازعات بحث ریاست جمهوری بوده که به&zwnj;هرحال در آن نهاد، آقای احمدی&zwnj;نژاد قرار داشت. به&zwnj;هرحال نظام برای احمدی&zwnj;نژاد خیلی هزینه پرداخته است و به آن اذعان هم می&zwnj;کند؛ وقتی از مفهوم &laquo;فتنه&raquo; استفاده می&zwnj;شود و گفته می&zwnj;شود که این اتفاق موسوم به &laquo;فتنه&raquo; به نظام در داخل و خارج ضربات اساسی زده است منظور همین است.</p> <p><br /> بعضی&zwnj;ها که مطرح می&zwnj;کنند ممکن است احمدی&zwnj;نژاد در معرض استیضاح مجلس قرار گیرد. من اما فکر نمی&zwnj;کنم. فکر نمی&zwnj;کنم این خیلی قابل تصور باشد که بعد از این همه هزینه که به گفته&zwnj;ی خود سران جمهوری اسلامی به نظام تحمیل شده و نتیجه&zwnj;ی آن در نهاد ریاست جمهوری متعین شده است، بخواهند آن را نادیده بگیرند یا حذف کنند. در نتیجه&zwnj;ی این تضادها، این اختلاف&zwnj;نظرها و کشمکش&zwnj;ها به عقیده&zwnj;ی من به مرحله&zwnj;ی حاد خودش منجر نخواهد شد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>اگر این تقابل درون اصول&zwnj;گرایی به همین شکلی که هست ادامه پیدا کند، فکر می&zwnj;کنید نیروهای نظامی که در قالب فرماندهان سپاه در پشت سر دولت بودند و از دولت و سیاست&zwnj;های آن حمایت می&zwnj;کردند، ممکن است به سمت اصول&zwnj;گرایان منتقد دولت ریزش کنند و به آنها بپیوندند؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>این سئوال سختی است. یعنی برمی&zwnj;گردد به این که چنین گرایش&zwnj;هایی موقعیت کلی نظام را چگونه ارزیابی کنند؟ از یکسو اگر از نظر آنها فشارهای خارجی خیلی حاد شود و احساس کنند نوعی تعرض از طرف نظام بین&zwnj;الملل به طرف جمهوری اسلامی در حال شکل&zwnj;گیری است، من فکر می&zwnj;کنم که مواضع رادیکال آنها تقویت می&zwnj;شود و بعید می&zwnj;دانم که به خاطر نوع انتقادهایی که به دولت فعلی می&zwnj;شود، حاضر باشند در حوزه&zwnj;ی مسائل داخلی مواضع متعادل&zwnj;تری را اتخاذ کنند. یعنی به جهت حساسیتی که مسائل بین&zwnj;المللی و منطقه&zwnj;ای برای جمهوری اسلامی دارد. به طور کلی بخش عمده&zwnj;ای از مسائل داخلی ایران تابع تصورات یا استراتژی جمهوری اسلامی در حوزه&zwnj;ی مسائل منطقه&zwnj;ای است. یعنی به شکل خیلی عجیبی مسائل وزارت خارجه جمهوری اسلامی که به طور مشخص در کانون آن مسائل منطقه&zwnj;ای و خاورمیانه قرار دارد، با مسئل داخلی ایران عجین شده است و صرف اتفاق&zwnj;هایی نظیر این که افراد موجود کارآمد نیستند یا برنامه&zwnj;ها را به&zwnj;خوبی پیش نمی&zwnj;برند، کافی نیست برای این که جناح&zwnj;های تندروی جمهوری اسلامی موضع متعادل&zwnj;تری بگیرند. من فکر می&zwnj;کنم برخی از آن برمی&zwnj;گردد به این که چقدر جمهوری اسلامی بتواند تنش&zwnj;های خود را در حوزه&zwnj;ی سیاست خارجی کاهش دهد. در حال حاضر چنین دورنمایی دیده نمی&zwnj;شود. یعنی کاهش سطح تنش جمهوری اسلامی در منطقه با نظام بین&zwnj;الملل خیلی دیده نمی&zwnj;شود. بنابراین تصور من که ممکن هم هست اشتباه کنم، این نیست که این سطح از اختلافات داخلی مواضع تندروها را در ایران تقلیل دهد و آنها را تعدیل کند.</p>

محمود احمدی‌نژاد، طی نامه‌ای به نمایندگان مجلس، اقدام مجمع تشخیص مصلحت نظام و تلاش‌های رئیس این نهاد، رئیس مجلس و رئیس قوه قضاییه را برای محدودسازی اختیارات مدیریت اجرایی دولت در حیطه‌ی تعیین رئیس بانک مرکزی را خلاف قانون اساسی قلمداد کرد.
در پی این نامه شماری از نمایندگان مجلس نیز به ایشان پاسخ دادند.


درگفت‌وگویی با دکتر علیرضا رجایی، تحلیل‌گر سیاسی در ایران از او پرسیده‌ام: آیا اقدام مجمع تشخیص مصلحت نظام و فرایندی که صورت گرفت، خلاف قانون اساسی بود یا نه؟

علیرضا رجایی: در ابتدا وقتی بحث مجمع تشخیص مصلحت نظام مطرح شد و بعد هم در قانون اساسی به طور مشخص شکل گرفت، مشکل عبارت بود از اختلافاتی که بین مجلس و شورای نگهبان اتفاق می‌افتد و این که در صورت عدم تفاهم مجلس با شورای نگهبان، در عمل قدرت قانونگذاری به مجمع تشخیص مصلحت نظام منتقل می‌شود. بنابراین اصولاً در ایران وقتی ما صحبت از استقلال قوا می‌کنیم، به‌طور مشخص در حوزه‌ی قوه‌ی مقننه، انحصاراً قانونگذاری در مجلس نیست، بلکه بخشی نیز در مثلاً شورای عالی انقلاب فرهنگی است که مصوباتش را به‌مثابه قانون تلقی می‌کنند. در همین موردی که شما نیز اشاره کردید، در اختلافاتی که بین مجلس و شورای نگهبان اتفاق می‌افتد، به نحوی می‌توانیم بگوییم با رأیی که مجمع خواهد داد، برحسب قانون اساسی قدرت قانونگذاری پیدا می‌کند. بنابراین اگر در چارچوب قانون اساسی بخواهیم سخن بگوییم، اینگونه اقدامات مجمع تشخیص مصلحت به وضوح در چارچوب قانون اساسی است و ایرادهایی که به این نحوه از قانونگذاری گرفته می‌شود، حداقل در چارچوب قانون اساسی وارد نیست.

به نظر می‌رسد که جدا از بحث حقوقی، یک تسویه حساب یا یک تقابل سیاسی هم در این میان نهفته است. آیا شما چنین چیزی را می‌بینید؟

به وضوح بله. کاملاً روشن است که در طول سی و اندی سال بعد از انقلاب هر زمانی که این گمان مطرح شده که گویا در نظام سیاسی ایران نوعی وحدت یا اتحاد یا عدم جناح‌بندی به‌چشم می‌خورد و در واقع نظام سیاسی یکپارچه شده، از درون همان جناح مسلط گرایش‌های متفاوتی سربرآورده است. یعنی برخلاف تصور جناح راست که اصطلاحاً خودش را اصول‌گرا می‌نامد و تصورش این بود که به‌خصوص بعد از انتخابات سال گذشته‌ی ریاست جمهوری به گونه‌ای از وحدت سازماندهی و وحدت رویه خواهد رسید، اما در عمل نه این که این طور نشده، اما در مواقعی فوق‌العاده این اختلافات شدید و حاد شده‌اند. منتقدان راست‌گرای دولت عمده‌ی انتقادات‌شان به دو چیز است. یکی عدم تعهد دولت به قوانین که چندی پیش نیز فهرستی از تخلفات دولت را خود مجلس منتشر کرد. نکته‌ی دوم ناکارآمدی‌های دولت موجود است. بنابراین اختلاف نظر در جناح راست یا جناح موسوم به اصول‌گرا حول این دو محور اساسی شکل گرفته است. یکی عدم پای‌بندی دولت به تعهدات قانونی خودش و دوم ناکارآمدی‌های دولت است. نمایندگان مجلس به‌کرات و غیر مستقیم عنوان کرده‌اند که بنا به مصلحت‌هایی از تمام اختیارات خودشان استفاده نکرده‌اند و بعضاً هم به همین دلیل مورد انتقاد قرار گرفته‌اند.

به نظر شما نتیجه‌ی این تقابل‌‌های به ظاهر حقوقی ولی در واقع سیاسی درون جناح اصول‌گرا در آستانه‌ی انتخابات آینده‌ی مجلس چیست؟

عمده‌‌ی اختلافات در واقع به شکل و شمایل کسانی است که باید زمام سیاسی کشور را در اختیار گیرند. به این معنا که براساس همان نکته‌ای که گفتم، به دلیل عدم کارآمدی دولت در اداره‌ی امور، برخی از گرایش‌های موجود براین باورند که باید در سیستم مدیریتی کشوری تغییر و چرخش اساسی صورت گیرد. این گرایش باور دارد که باید به شکل وسیع‌تری از تکنوکرات‌ها و بروکرات‌ها استفاده کرد؛ باید تنش سیاسی موجود در ایران را که به‌خصوص از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته فوق‌العاده شدید شده، کاهش دهند؛ باید تلاش کنند نوعی از گفت‌وگو میان نظام سیاسی و محذوفان اصلاح‌طلب شکل گیرد. خیلی روشن است که به‌خصوص در زمینه‌ی نکته‌ی آخر یک شکاف اساسی وجود دارد. از یک‌طرف گروهی براین باورند که اگر تحولات داخلی یکساله‌ی اخیر ایران را بر حول مفهوم «فتنه» تحلیل و تفسیر نشود، در واقع نوعی جداسری از نظام سیاسی اتفاق می‌افتد. گرایش دیگر حتی اگر که گاه این اصطلاح را به‌کار می‌برند، مایلند که این مفهوم را خیلی گذارا به‌کار ببرند و سریع از آن بگذرند و ورود کنند به نوعی از مرحله‌ی تنش زدایی در میان جناح سیاسی داخل.

به‌هرحال نظر رهبر جمهوری اسلامی در این تقابل و کشمکش، به‌ویژه تقابل‌های درون اصول‌گرایی می‌تواند تعیین‌کننده باشد. با توجه به نوک تیز حملات آقای احمدی‌نژاد به لاریجانی‌ها که افراد بسیار مورد اعتماد مقام رهبری هستند و نوع برخوردی که ایشان با منوچهر متکی به‌عنوان فرد مورد اعتماد دستگاه رهبری داشت، فکر می‌کنید آیا به مرور این تقابل رهبری و جناح احمدی‌نژاد تشدید می‌شود و اگر تشدید شود، چه نتایجی را ما در عرصه‌ی سیاسی داخلی شاهد خواهیم بود؟

من این طور فکر نمی‌کنم. یعنی صرف نظر از اختلافاتی که در جناح راست وجود دارد، به‌هرحال احمدی‌نژاد یک موقعیت محوری پیدا کرده است. همان طور که اشاره کردم، از سال گذشته و در نتیجه‌ اتفاق‌های بعد از انتخابات، کانون منازعات بحث ریاست جمهوری بوده که به‌هرحال در آن نهاد، آقای احمدی‌نژاد قرار داشت. به‌هرحال نظام برای احمدی‌نژاد خیلی هزینه پرداخته است و به آن اذعان هم می‌کند؛ وقتی از مفهوم «فتنه» استفاده می‌شود و گفته می‌شود که این اتفاق موسوم به «فتنه» به نظام در داخل و خارج ضربات اساسی زده است منظور همین است.

بعضی‌ها که مطرح می‌کنند ممکن است احمدی‌نژاد در معرض استیضاح مجلس قرار گیرد. من اما فکر نمی‌کنم. فکر نمی‌کنم این خیلی قابل تصور باشد که بعد از این همه هزینه که به گفته‌ی خود سران جمهوری اسلامی به نظام تحمیل شده و نتیجه‌ی آن در نهاد ریاست جمهوری متعین شده است، بخواهند آن را نادیده بگیرند یا حذف کنند. در نتیجه‌ی این تضادها، این اختلاف‌نظرها و کشمکش‌ها به عقیده‌ی من به مرحله‌ی حاد خودش منجر نخواهد شد.

اگر این تقابل درون اصول‌گرایی به همین شکلی که هست ادامه پیدا کند، فکر می‌کنید نیروهای نظامی که در قالب فرماندهان سپاه در پشت سر دولت بودند و از دولت و سیاست‌های آن حمایت می‌کردند، ممکن است به سمت اصول‌گرایان منتقد دولت ریزش کنند و به آنها بپیوندند؟

این سئوال سختی است. یعنی برمی‌گردد به این که چنین گرایش‌هایی موقعیت کلی نظام را چگونه ارزیابی کنند؟ از یکسو اگر از نظر آنها فشارهای خارجی خیلی حاد شود و احساس کنند نوعی تعرض از طرف نظام بین‌الملل به طرف جمهوری اسلامی در حال شکل‌گیری است، من فکر می‌کنم که مواضع رادیکال آنها تقویت می‌شود و بعید می‌دانم که به خاطر نوع انتقادهایی که به دولت فعلی می‌شود، حاضر باشند در حوزه‌ی مسائل داخلی مواضع متعادل‌تری را اتخاذ کنند. یعنی به جهت حساسیتی که مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای برای جمهوری اسلامی دارد. به طور کلی بخش عمده‌ای از مسائل داخلی ایران تابع تصورات یا استراتژی جمهوری اسلامی در حوزه‌ی مسائل منطقه‌ای است. یعنی به شکل خیلی عجیبی مسائل وزارت خارجه جمهوری اسلامی که به طور مشخص در کانون آن مسائل منطقه‌ای و خاورمیانه قرار دارد، با مسئل داخلی ایران عجین شده است و صرف اتفاق‌هایی نظیر این که افراد موجود کارآمد نیستند یا برنامه‌ها را به‌خوبی پیش نمی‌برند، کافی نیست برای این که جناح‌های تندروی جمهوری اسلامی موضع متعادل‌تری بگیرند. من فکر می‌کنم برخی از آن برمی‌گردد به این که چقدر جمهوری اسلامی بتواند تنش‌های خود را در حوزه‌ی سیاست خارجی کاهش دهد. در حال حاضر چنین دورنمایی دیده نمی‌شود. یعنی کاهش سطح تنش جمهوری اسلامی در منطقه با نظام بین‌الملل خیلی دیده نمی‌شود. بنابراین تصور من که ممکن هم هست اشتباه کنم، این نیست که این سطح از اختلافات داخلی مواضع تندروها را در ایران تقلیل دهد و آنها را تعدیل کند.

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

نظری وجود ندارد.