آخرین سفر اروپایی باراک اوباما در مقام رئیس جمهوری؛ نماد پایان یک دوره؟

باراک اوباما آخرین سفر اروپایی خود به عنوان رئیس جمهوری آمریکا را سه‌شنبه ۱۵ نوامبر از یونان آغاز کرد. روز بعد راهی آلمان شد و شام شب پنح‌شنبه را مهمان آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان بود. گفت‌وگوی اصلی این دو در روز پنج‌شنبه (۱۷ نوامبر) صورت گرفت. پس از دیدار و گفت‌و‌گو در محل کار صدر اعظم آلمان، این دو مقام در یک کنفرانس مطبوعاتی شرکت کردند.

در روز جمعه، ۱۷ نوامبر، جمعی از سران اروپا − ترزا می، نخست وزیر بریتانیا، فرانسوا اولاند، رئیس جمهوری فرانسه، ماریانو راخوی، نخست وزیر اسپانیا، و ماتئو رنتزی، نخست وزیر ایتالیا − برای دیدار و گفت‌وگو با اوباما راهی برلین می‌شوند. در همین روز سفر اروپایی اوباما پایان می‌یابد.

مشکلات در روابط آمریکا با آلمان و اروپا

دیدار اوباما و مرکل در وضعیتی صورت گرفته است که برلین در مورد تنظیم رابطه با دونالد ترامپ، رئیس جمهور بعدی آمریکا دچار ابهام است.

رابطه آمریکا با اروپا و به ویژه با آلمان، صرف نظر از عامل ترامپ، دچار تنش است. گرایش آمریکا به اینکه از مناطق بحرانی پا پس بکشد و آنها را به حال خود بگذارد و همچنین اختلاف نظر درباره قرارداد تجارت آزاد با یکدیگر دو مسئله‌ای است که بر روابط اتحادیه اروپا و آمریکا سنگینی می‌کند.

آینده قرارداد تجارت آزاد همچنان ناروشن است، "ناتو" هم که مظهر پیوند استراترژیک اروپای خارج از حوزه نفوذ روسیه با آمریکا بود، دیگر نقش سابق را − به عنوان کانون یکد‌ست‌سازی سیاست غرب در مقابله با کانون‌های بحران − ندارد.

کنفرانس مطبوعاتی

باراک اوباما و آنگلا مرکل در دیدار خود در روز پنج‌شنبه درباره تروریسم، روابط با روسیه و همچنین درباره دونالد ترامپ، رئیس جمهوری بعدی آمریکا، گفت‌وگو کرده‌اند. در نشست خبری که پس از این دیدار برگزار شد، باراک اوباما و آنگلا مرکل از یکدیگر ستایش و قدردانی کردند.

اوباما در این نشست خبری  از کشورهای عضو اتحادیه اروپا خواست از این اتحادیه دفاع کنند. او گفت: «به نظر من اتحادیه اروپا یکی از بزرگترین دستاوردهای جهان است.» او با اشاره به برکسیت، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، اظهار امیدواری کرد که این خروج بی‌دردسر صورت گیرد.

آنگلا مرکل در سخنان خود از اوباما به عنوان یک دوست قابل اتکا ستایش کرد و گفت که طبعا خواهد کوشید با رئیس جمهوری بعدی آمریکا نیز رابطه خوبی داشته باشد.

جو نشست خبری، متأثر از این پرسش نیز بود که آیا آنگلا مرکل باز برای صدر اعظمی آلمان کاندیدا خواهد شد. اوباما بدون اشاره مستقیم به این پرسش گفت که اگر او آلمانی می‌بود، از مرکل طرفداری می‌کرد.

مرکل، آخرین رهبر لیبرال غرب؟

سایت هفته‌نامه آلمانی "دی تسایت" همزمان با روز اصلی ملاقات مرکل و اوباما مقاله‌ای درباره مرکل منتشر کرد با عنوان «رهبر جهان آزاد؟ هنوز هم؟» قید «هنوز هم» در این تیتر اشاره به مشکلات داخلی آلمان دارد و اینکه مثلا آنگلا مرکل نتوانست در مقام رهبر حزب دموکرات مسیحی کاندیدایی برای ریاست جمهوری آلمان داشته باشد و به ناچار از کاندیدای سوسیال‌دموکرات‌ها، یعنی اشتاین‌مایر، وزیر خارجه فعلی، پشتیبانی کرد.

"دی تسایت" می‌پرسد آنگلا مرکل که نمی‌تواند در برابر زِهوفر، رهبر حزب سوسیال‌مسیحی، حزب بایری متحد دموکرات‌مسیحی‌ها، بایستد و حرف خود را پیش ببرد، آیا توان رویارویی با دونالد ترامپ را خواهد داشت؟ این پرسش در شرایطی مطرح است که از آنگلا مرکل، آن گونه که روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز نوشته است، به عنوان آخرین مدافع غرب لیبرال نام می‌برند.

این نگرانی در اروپا وجود دارد که در فرانسه راست افراطی قدرت را به دست بگیرد و به موازات آن یا پس از آن پوپولیسم راست بر قاره سبز چنگ بیندازد. وضع آلمان هم چندان برای مقابله با موج عوام‌فریبی خوب نیست و از این رو این پرسش مطرح است که آیا راست میانه به رهبری آنگلا مرکل می‌تواند این موج را پس زند؟

پایان یک دوره؟

همه کشورهای غربی‌ که سرانشان در برلین با اوباما ملاقات می‌کنند، درگیر رشد پوپولیسم راست هستند. ممکن است در دیداری مشابه در سال‌های آتی، چهره‌هایی از این جریان صحنه اول سیاست را پر کرده باشند. دوره‌ای دارد به پایان می‌رسد و این نگرانی وجود دارد که دوره بعدی با تنش‌ها و بحران‌های بیشتری همراه باشد.

بیشتر بخوانید