آیا بازنگری در حکم اعدام، امکان‌پذیر است؟

سال‌هاست که مسئله اعدام در ایران موجب نگرانی نهادهای حقوق بشری است و فعالان حقوق بشر و برخی روشنفکران و “فقه” و “اسلام” شناسان به این مسئله پرداخته و نظرات و دیدگاه های خود را بیان کرده اند. بدیهی است در کشوری که قانونگذاران مدعی هستند که قوانین بر اساس فقه اسلامی تدوین شده و برگرفته از متن مقدس است، نقد قوانین از سوی فعالین حقوق بشر و حتی قرآن پژوهان و اسلام شناسان مستقل، بسیار دشوار و حتی خطرناک است، اما علی رغم این محدودیت ها و ناامنی ها، اعتراض به اعدام و نقد قوانین و اعلام ناکارآمدی آنها سالهاست که در ایران صورت می پذیرد. طی سالها فعالیت در کانون مدافعان حقوق بشر و گردآوری و تنظیم گزارشات نقض حقوق بشر که شامل اعدام نیز می شد، مطلع می شدیم که علاوه بر افزایش تعداد محکومان به اعدام در طول سالهای اخیر، ده ها کودک زیر ۱۸ سال متهم به قتل به مجازات اعدام محکوم شده و در زندان های سراسر کشور نگهداری می شوند. (این آمار در دفتر کانون مدافعان حقوق بشر که از دی ماه ۱۳۸۷ به طور غیرقانونی پلمپ شده است وجود دارد.) به هر حال در این سیر فعالیت ها علاوه بر گردآوری آمار و گزارشات مربوط به اعدام، تحقیقاتی نیز در کانون مدافعان انجام می شد. در این تحقیقات با مسائلی مواجه می شدیم که واقعیت عینی، ملموس و متاسفانه متداول نقض حقوق بشر را به تصویر می کشید.

در این مجال نه فرصت پرداختن به تمام موارد و پرونده ها وجود دارد و نه به دلیل زندانی بودن محکومان، بیان آنها به صلاح می باشد. اما به طور اجمالی در این نوشتار تلاش خواهم نمود، در هر مورد با بیان یک مشاهده و تجربه عینی به مطلب مورد نظر خود بپردازم. پیش از طرح هر مسئله ای تاکید می کنم از آنجایی که قانونگذاران و سیستم قانونگذاری و قوه قضائیه در نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک حکومت دینی، مدعی اند که قوانین کشور مطابق شرع و برگرفته از قرآن است و به ویژه در مورد قصاص به آیات قرآن استناد کرده و قوانین مربوط به آن را تغییرناپذیر می دانند، اینجانب نه به عنوان کسی که “فقه” و “اسلام” شناس است، بلکه به عنوان یک فعال حقوق بشر که دغدغه سازگاری قوانین کشور با حقوق بشر را دارد و در مواردی چون اعدام تحقیق کرده است و مسائل و مشکلات موجود و مربوط به قوانین فعلی را از نزدیک بررسی کرده است به مقوله انطباق قوانین موجود با آیات و احکام قرآن پرداخته ام. این توضیح ضروری است که هرگاه به آیات قرآن و تغییر این آیات و مفهوم قصاص اشاره می کنم، منظورم تفسیر رایج و موجود مفسران و قانونگذاران و حکومتگران نظام جمهوری اسلامی ایران است، چون در حال حاضر، این نوع تفسیر و برداشت آنان از آیات قرآن مبنای تدوین و قوانین و اعمال رویه های موجود در قوه قضائیه در کشور می باشد. لازم به ذکر است که نگاه های متفاوت و موشکافانه و علمی تری نسبت به قصاص و اعدام نزد سایر روشنفکران و مفسران و فقه شناسان وجود دارد که به دلیل نبودنشان در ساختار قدرت و عدم همسویی ایشان با تفکر حاکم بر این نهادها، فعلا نظرات و دیدگاه هایشان تاثیر مستقیم و آنی در ایجاد تغییراتی در قوانین ایران ندارد، اما همان گونه که بارها و در بسیاری از موضوعات از جمله مسایل زنان بیان داشته و اعتقاد داشته و دارم، این فعالیت های فکری- مدنی بی نتیجه و غیر موثر نبوده و قطعا اگر نه در کوتاه مدت، اما درمیان مدت منشاء تحولات و تغییرات عمیق در نظام اجتماعی-سیاسی و فکری-حقوقی خواهد داشت. پس به عبارتی ساده تر در این نوشتار قصد این است که بدون اظهارنظر شخصی و تلاش برای اثبات درست یا نادرست بودن برداشت و تغییر قانونگذاران از آیات قرآن، صرفا به دلیل اصرار حکومت برای تدوین و اجرای قوانین بر اساس شرع و احکام اسلام و قرآن، بررسی شود که آیا قوانین و رویه ها و وضعیت موجود، با همان آیات مدنظر حکومتگران و قانونگذاران و تفسیر خاص خودشان از آیات مطابقت و هم و هم سویی دارد یا خیر؟ یعنی آیا این افراد و این تفکر حاکم بر نهادهای مربوطه به برداشت خود از آیات قصاص در تدوین قوانین و اجرای آن وفادار و پایبند بوده اند یا خیر؟

لینک این مطلب در تریبون زمانه

منبع: کانون مدافعان حقوق بشر