و. م. آیرو: وداع با اسلحه ٢

جنابِ همینگوی به دست‌های خودش نگاه کرد، تعجب و بغض هر دو باهم توطئه کردند و گلویش را گرفتند، دست‌هاش آغشته شده بود به روغن‌ترمز سیاه. از چشم‌هاش عجز بانمکی می‌بارید. رو کرد به ‏طرف من، باریدن عجز بانمک آن‌قدر شدت گرفته بود که خنده‌ام گرفت، هر‏چه نمک داشت پاشید توی چشمم. حالا لابد فکر نمی‏ کنید که این ماجرا را چشم‏ بسته برایتان تعریف‏‏ کنم!

‌ای گرگ پیر، همینگوی! کاش به‏ جای روغن‏ ترمز، عن دستت را می‌گرفت، نگرفت. حالا مجبورم به‏ جای این‌که نویسنده‌ی یک متن ادبی بشوم بروم‏‏ ـ‏‏ بشوم راننده‌ی یک تاکسی یا تریلی. چرا؟! حدسش دشوار نیست اول داستان غلطی کردم و دست‌های این همینگوی را گذاشتم توی روغن ‏ترمز. خب، حالا هم باید جوابگو باشم. بالاخره آن‏قدر رفتم و رفتم تا شدم راننده‌ی تاکسی. ماشینم را برداشتم، گذاشتم روی چالِ تعمیرگاه. داد ‏‏زدند گفتند: ‏‏ «‏کمی عقب ‏تر... بیا بیا، خوبه. هوپ!» ماشین را عقب‏‌تر کشیدم. پیرمرد سرش را از چال بیرون آورد. گفتم: «‏‏‏صبح‏ به‏ خیر، چقد بهتون میاد!» گفت: «‏‏چی؟» گفتم: ‏ «‏‏همین لباس و شغل جدید» آچارش را با دست راست بالا گرفت و با دست چپ نشانم داد. به‏‏ خودم گفتم: «‏خفه شو!» و بعد شدم.

ـ چند ‏‏‏روزی‏ یه موتور این ماشین بدجوری صدا می‌ده!

با همان دست‌های روغنی سیگاری گذاشت گوشه‌ی لبش، گیراندش و از گوشه‌ی چشم نگاهی بهم انداخت:

ـ بدجور، مثلاً چه‏ جور؟!

یک حالتِ خفگی و خِرخِر در حینِ ادای کلمات از گلوش خارج می‌شد. خواستم بگویم «‏‏‏مثلِ صدای تو»، نگفتم. گفتم: «‏‏مثلِ صدای‏‏‏ دریا!»

ـ من «پیرمرد و دریا» را دو‏‏ سا‌ل بعد خواهم نوشت، هنوز صدایش به گوشم آشنا نیست.

کاری کرد استارت بزنم تا بفهمد چطور صدا می‌دهد. استارت زدم. صدای خفگی و خِرخِرِ گلو دوباره شنیده شد.

ـ گاز بده، گاز‏!

دیگر داشتم خفه می‌شدم. گفتم: «بسه!»، گفت: «‏‏تا چن‏‏ روزی باید ماشینو این‏جا بخابونی‏». خواباندم. ماشین درست شد.

بیدار شدم، صدای ترق‏‏ تروقِ ظرف‌ها می‌آمد. سارا بیدار شده بود و داشت ظرف‌های دیشب را می‌شست. نمی‏دانم از کجا فهمید بیدار شده‏‌ام. یکراست آمد توی اتاق‏ خواب. چشم‌هایم را بستم و دوباره خودم را به‏ خواب زدم. یک ماچ از روی گونه‏‌ام برداشت. خوشم آمد. نخواستم طبق عادت جایش را پاک کنم، نتوانستم خودم را نگه دارم. کردم. همان کاری که سارا را خیلی عصبانی می‌کرد. کرد؟ نه، این‏بار برخلاف انتظار نکرد. گفت که دیشب «پیرمرد و دریا» را برای شصت ‏و‏هشتمین ‏بار خوانده است. گفتم: «‏‏این‏ همه کتاب ‏‏قصه و رمان تو دنیا هست، اونا‏‏رو چرا نمی‏ خونی؟!»

میز صبحانه را سارا چیده بود. دستت درد نکند سارا. اولین لقمه‏‌ی نان‏ و‏‏ پنیر را که دهانم گذاشتم متوجه شدم که سفره هم گاهی‏‏ وقت‏ها شبیه یک متن ادبی نخوانده است. سارا رو به همینگوی گفت: «‏‏‏این ‏روزا همه‏‌ش همین‏ جوری شده، هر‏چی می‏بینه می‏خواد یه ‏جوری ربطش بده به ادبیات و این‏‏جور چیزا» همینگوی رو به سارا گفت: «‏‏شما زیاد نگران نباشین، بعد از انقلاب، ادبیات دچار بحران عجیبی شده.» خواستم چیزی بارش کنم، نمی‏دانم در جواب چیزی بهش گفتم یا نه، انگار سارا در دل خودش گفته باشد «‏‏نه. بی‏خیال!» صبحانه تمام شد. ماندم منتظر، کی عالیجناب تشریفش را ببرد، ما هم برویم با همان ‏ «‏نه. بی‏ خیال»‌ی که سارا گفته بود تاکسی‏مان را برانیم. انگار که نه انگار، داشت گل می‏گفت و گل می‏شنید.

‌ای گرگ پیر، همینگوی خیال‏‌هایی برت داشته است. نکند فکر کرده‌ای اگر بتوانی سارای ما را از راه به ‏در کنی، بحران ادبیاتِ رو به کاهش می‏گذارد. کاش به‏ جای این گل‏‏ گفتن و گل شنیدن، یک خاربوته ‏ی صحرایی از جنسِ «گوَن» می‏ شنیدی.

سارا را ماچ کردم و چشم ‏غره‌ای به همینگوی رفتم. از در خارج شدم. سوار تاکسی به ‏‏ارث‏‏ رسیده از متن ادبی...

دیشب مسافری را سوار کردم که ادعا داشت دوازده ‏‏بار دست به خودکشی زده و بی‌نتیجه بوده، اصلیتش پرتغالی بود و با لهجه‏‌ی اسپانیایی، فنلاندی صحبت می‏کرد. فکر کردم عجب آدم دست‏‏ وپا‏‏چلفتی‌ای باید باشد. گفت: «‏‏تو کجایی هستی؟» حوصله نداشتم بگویم، اما گفتم. گفت: «‏‏چی؟ ایرلند؟» حال نداشتم تکرار کنم، گفتم: «‏‏همون!» گفت: «‏‏به ‏نظر می‏رسه آدم خوشبختی باشی، ایرلندیا اکثر مقابل مشکلات آدمای مقاومین!» رسیدیم. پیاده شد. در را بست و رفت. آفرین بر تو همینگوی! خواستی خودت را خلاص کنی، یکسر موفق شدی، تا دیگر مجبور نباشی نصفه‏‌های شب مست و لایعقل مخ تاکسی‏ران‏‌های متون ادبی را ببری.

این را هم بگویم نگرانی من در مورد همینگوی و سارا بیهوده بود.

این را کمی دیر فهمیدم. یعنی درست آن زمانی فهمیدم که همینگوی آخرین سطر رمان «وداع با اسلحه»‏اش را نوشت.‌ای همینگوی چشم ‏‏و‏‏دل‏‏پاک! کاش لوله‏ی اسلحه‏‌ات را پاک نمی‏کردی تا مردم این‏همه شایعه‌‏ی جور واجور پشت سرت راه نیندازند.

سارای عزیز ما چکار می‏کند. محبوبی که همیشه از بناگوشش بوی ریواس و آویشن کوهی می‏آید. واقعیت این است که سارا دیگر از این شغل فعلی من به ‏تنگ آمده.

ـ‏ همینه دیگه، وقتی خودتو می‏دی دست «تصادفاً»های نوشته، اونم طبق اراده‏ی خودش از این‏همه شغل یه ‏راست می‏ره و تاکسی‌رونی رو برات انتخاب می‏کنه.

راست می‏گفت خب، این‏بار تقدیرم را دادم دستِ سارا:

ـ سارا جون! تو یه ‏‏شغلی برام انتخاب کن.

ـ اول باید فال بگیرم!

بعد، از کتاب «‏‏پیرمرد و دریا» برایم فال گرفت. گفت: «‏‏باید بری تعمیرکارِ ماشین بشی!» گفتم: «‏‏مکانیک و تعمیرکار‏‏شدن زیاد فرقی با راننده‏‏‏ تاکسی‏‏ شدن نداره،‌ها!» گفت: «‏‏پس باید ماهی بشی.» گفتــم: «‏‏آخه ماهی که شغل نیست.»

گفت: «همینه کـــه هست.»

۲

ماشین آمد، نشست روی چال تعمیرگاه. داد زدند: «کمی عقب‏تر... بیا بیا... خوبه. هوپ!»، ماشین را عقب‏‌تر کشید. چال تقریباً وسعت گرفته بود، بزرگ شده بود. پر شده بود از آب، آبِ آبیِ دریا، آبیِ زلال. همینگوی از ماشینش بیرون آمد. صورتش قرمز قرمز شده بود، پلک چشم‏هاش ورآمده بود. گفت: «‏‏صبح‏ به‏ خیر، چقد بهت میاد!»، گفتم: «‏‏چی؟» گفت: «‏‏همین پولک‌‏ها و شغل جدید» من چون ماهی بودم نتوانستم با آچار تهدیدش کنم. گفتم: «‏‏تو علاوه بر مشروب، یه چیز دیگه هم مصرف کردی» گفت: «‏‏چطور فهمیدی؟» گفتم: «‏‏همین که چال تعمیرگا رو مث دریا می‏بینی.» تمام این‏ها در زمانی اتفاق افتاد که همینگوی تازه سطر آخر «وداع با اسلحه»اش را نوشته بود.

چال تعمیرگاه آن‏قدر بزرگ شد که همینگوی نتوانست خودش را کنترل کند، با سر افتاد توش. بیچاره پیرمرد. سعی کردم کمکش کنم. نشد. داشت جنازه‌اش می‏رفت زیر آب. نرفت. نگهش‏ داشتم. آن‏قدر نگهش داشتم تا سر‏‏وکله‏‌ی سارا پیدا شد.

گفتم: «‏‏‏سارا من کاریش نداشتم ‏‏‏‏به ‏خدا، خودش خودشو کشت. »

سارا گفت: «‏‏نگران نباش؛ اون آخرش با اسلحه خودشو می‏کشه.»

این را دیگر سارا گفت.

الله ‏‏اعلم!