تاجیکستان بیست ساله، موسیقی صد ساله
<p>شهزاده سمرقندی - در این برنامه‏ی «همسایگان» مروری داریم به تجلیل بیست سالگی استقلال تاجیکستان و همین‏طور صد سالگی فضل‏الدین شهاب‏اف، موسیقی‏شناس تاجیک. ۲۰ سال پیش، روز نهم ماه می، تاجیکستان از زنجیر محکم اتحادیه‏ی برادران خود جدا شد. این جدایی در شرایطی روی داد که کشور در نااستواری تمام به‏سر می‏برد و از لحاظ اقتصادی، دست و دامن خالی داشت. در دورانی که گروه‏بندی‏های داخلی و تحریکات خارجی، جامعه‏ را به چندین گروه تقسیم کرده بود که تأثیر منفی آن را هنوز هم در جامعه‏ی تاجکیستان می‏توان مشاهده کرد. برای مثال، می‏توان به ترک کشور از سوی متخصصان و افراد حرفه‏ای اشاره کرد که بسیاری از آنان بعد از پایان جنگ داخلی و به‏ثبات رسیدن تاجیکستان نیز هنوز به وطن خود برنگشته‏اند. حال ۲۰ سال بعد از آن، تاجیکستان پس از این همه تجربه‏ای که پشت سر گذاشت، باید به دنیا نشان بدهد که بزرگ‏تر و باتجربه‏تر شده است و حالا زمان تقدیر از هنر و فرهنگ تاجیک است. با همین تفکر، جشن بیست سالگی استقلال تاجیکستان، یک‏بار دیگر با جشنواره‏ی «شش مقام»، اما این‏بار گسترده‏تر، برگزار خواهد شد.</p> <p><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20110506_hamsaygan_annivesary_tajikistan.mp3" target="_blank" rel="noopener"><img height="31" width="273" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon_0_15.jpg" alt="" /></a></p> <p><br /> با گذشت ۲۰ سال، شاید نسل جوان امروز نداند که "شش مقام" چیست. واقعاً «شش مقام» چیست؟</p> <p><br /> «شش مقام» در اصل ۱۲ مقام بود و از قدیمی‏ترین موسیقی‏هایی است که به عنوان موسیقی درباری، در دربارهای شاهان قدیمی‏تر از سامانی و ساسانی اجرا می‏شده است و آن‏طور که متخصصین این موسیقی می‏گویند، این موسیقی، به مرور زمان، مقام‏های خود را از دست داده و تنها شش مقام از آن باقی مانده که آن هم داستان خود را دارد. اکنون دیگر استادانی که صدایی آن‏چنان قدرت‏مند داشته باشند که بتوانند ۱۲ مقام را اجرا کنند، باقی نمانده‏اند. از جمله استادانی که امروز «شش مقام» می‏خوانند، می‏توان از شیرعلی جورایف، جوره‏بیک مرادف، برنا اسحاق‏وا، مناجات یولچیووا و بسیاری دیگر را نام برد که هنوز در آسیای میانه این سبک موسیقی را اجرا می‏کنند و آن را زنده نگه می‏دارند.یونسکو در سال ۲۰۰۰، شش مقام را در لیست قدیمی‏ترین سبک‏های موسیقی و هم‏چنین سرمایه‏های غیرمادی به‏ ثبت رساند. محققان موسیقی آسیای میانه می‏گویند که وطن «شش مقام» بخارا است که از مقام‏های بزرگ، راست، نوا، دوگاه، سه‏گاه و عراق تشکیل شده‏ است و بنیان‏گذار آن تاجیک‏ها هستند. ساز آن تنبور و سرامدانش باباجمال، بابا غیاث، داملا حلیم، لیلی باباخان، حاجی عبدالعزیز و صادق خان حافظ هستند که تحت تأثیر نظم فارس و تاجیک، تنها شش مقام از ۱۲ مقام را دوباره زنده کردند. در نتیجه‏ی تلاش‏های آن‏هاست که امروز استاد جوره‏بیک مرادف «مناجات» را همچنان در سبک «شش مقام» می‏خواند.<br /> مناجات یولچیووا، از خوانندگان «شش مقام» خوان فرقانه‏ای است که «عشاق سمرقند» را در این سبک می‏خواند و می‏تواند صدایش را به اوج شش مقام برساند. او این‌کار را بدون تلاش زیادی انجام می‏دهد.<br /> جشنواره‏ی شش مقام، امسال مهمانان زیادی از کشورهای همسایه‏ای چون ایران، افغانستان، چین و ارمنستان خواهد داشت که این نوع موسیقی در این کشورها نیز با شیوه‏های دیگری اجرا می‏شود و استادان ماهر خود را دارد. محققان خارجی، از جمله از کشورهای ازبکستان، امریکا، آلمان و هلند نیز در این جشنواره شرکت خواهند داشت.</p> <p><br /> اما باید تأکید کرد که همزمان با تجلیل بیست سالگی استقلال تاجیکستان، صد سالگی فضل‏الدین شهاب‏اُف، هنرمند تاجیک نیز جشن گرفته می‏شود و به این مناسبت، فراغت عزیزی، پژوهشگر تاجیک، با پشتیبانی دولت تاجیکستان، تحقیق طولانی‌مدت خود راجع به این هنرمند را در سه جلد به چاپ رسانده است.</p> <p><br /> فضل‏الدین شهاب‏اُف از استادان پرکار موسیقی سبک «شش مقام» است که هزاران شاگرد تربیت کرده است.</p> <p><br /> همان‏طور که سامانه‏ی «خاور» می‏نویسد، در سال ۱۹۴۹، با ابتکار قهرمانان ملت تاجیک، استاد صدرالدین عینی و علامه باباجان غفوراُف، گروه شش‏ مقام خوانان تشکیل شد و آهنگ‏ها و سرودهای شش مقام را سه تن از دانندگان و خوانندگان تاجیک، باباقل فیض‏الله‏‏اُف، شاه‏نظر صاحب‏اُف و فضل‏الدین شهاب‏اُف در پنج جلد انشا کرده و به این شاه‏اثر، عمری دوباره بخشیدند. گروه شش مقام که بنیان‏گذار آن فضل‏الدین شهاب‏اف است، قسمت‏های سازی و آوازی شش مقام را در رادیوی تاجیکستان ضبط کردند و در سال‏های ۱۹۷۹ و ۸۳، در سمپوزیوم‏های گوناگون بین‏المللی شرکت کرده و مقام اول را به‏دست آوردند.</p> <p><br /> <strong>در همین زمینه:</strong></p> <p><br /> ::<a href="http://www.ansamblishashmakom.tj/rus/next_picture.php">سایت رسمی شش‌مقام</a>::</p>
شهزاده سمرقندی - در این برنامهی «همسایگان» مروری داریم به تجلیل بیست سالگی استقلال تاجیکستان و همینطور صد سالگی فضلالدین شهاباف، موسیقیشناس تاجیک. ۲۰ سال پیش، روز نهم ماه می، تاجیکستان از زنجیر محکم اتحادیهی برادران خود جدا شد. این جدایی در شرایطی روی داد که کشور در نااستواری تمام بهسر میبرد و از لحاظ اقتصادی، دست و دامن خالی داشت. در دورانی که گروهبندیهای داخلی و تحریکات خارجی، جامعه را به چندین گروه تقسیم کرده بود که تأثیر منفی آن را هنوز هم در جامعهی تاجکیستان میتوان مشاهده کرد. برای مثال، میتوان به ترک کشور از سوی متخصصان و افراد حرفهای اشاره کرد که بسیاری از آنان بعد از پایان جنگ داخلی و بهثبات رسیدن تاجیکستان نیز هنوز به وطن خود برنگشتهاند. حال ۲۰ سال بعد از آن، تاجیکستان پس از این همه تجربهای که پشت سر گذاشت، باید به دنیا نشان بدهد که بزرگتر و باتجربهتر شده است و حالا زمان تقدیر از هنر و فرهنگ تاجیک است. با همین تفکر، جشن بیست سالگی استقلال تاجیکستان، یکبار دیگر با جشنوارهی «شش مقام»، اما اینبار گستردهتر، برگزار خواهد شد.
با گذشت ۲۰ سال، شاید نسل جوان امروز نداند که "شش مقام" چیست. واقعاً «شش مقام» چیست؟
«شش مقام» در اصل ۱۲ مقام بود و از قدیمیترین موسیقیهایی است که به عنوان موسیقی درباری، در دربارهای شاهان قدیمیتر از سامانی و ساسانی اجرا میشده است و آنطور که متخصصین این موسیقی میگویند، این موسیقی، به مرور زمان، مقامهای خود را از دست داده و تنها شش مقام از آن باقی مانده که آن هم داستان خود را دارد. اکنون دیگر استادانی که صدایی آنچنان قدرتمند داشته باشند که بتوانند ۱۲ مقام را اجرا کنند، باقی نماندهاند. از جمله استادانی که امروز «شش مقام» میخوانند، میتوان از شیرعلی جورایف، جورهبیک مرادف، برنا اسحاقوا، مناجات یولچیووا و بسیاری دیگر را نام برد که هنوز در آسیای میانه این سبک موسیقی را اجرا میکنند و آن را زنده نگه میدارند.یونسکو در سال ۲۰۰۰، شش مقام را در لیست قدیمیترین سبکهای موسیقی و همچنین سرمایههای غیرمادی به ثبت رساند. محققان موسیقی آسیای میانه میگویند که وطن «شش مقام» بخارا است که از مقامهای بزرگ، راست، نوا، دوگاه، سهگاه و عراق تشکیل شده است و بنیانگذار آن تاجیکها هستند. ساز آن تنبور و سرامدانش باباجمال، بابا غیاث، داملا حلیم، لیلی باباخان، حاجی عبدالعزیز و صادق خان حافظ هستند که تحت تأثیر نظم فارس و تاجیک، تنها شش مقام از ۱۲ مقام را دوباره زنده کردند. در نتیجهی تلاشهای آنهاست که امروز استاد جورهبیک مرادف «مناجات» را همچنان در سبک «شش مقام» میخواند.
مناجات یولچیووا، از خوانندگان «شش مقام» خوان فرقانهای است که «عشاق سمرقند» را در این سبک میخواند و میتواند صدایش را به اوج شش مقام برساند. او این‌کار را بدون تلاش زیادی انجام میدهد.
جشنوارهی شش مقام، امسال مهمانان زیادی از کشورهای همسایهای چون ایران، افغانستان، چین و ارمنستان خواهد داشت که این نوع موسیقی در این کشورها نیز با شیوههای دیگری اجرا میشود و استادان ماهر خود را دارد. محققان خارجی، از جمله از کشورهای ازبکستان، امریکا، آلمان و هلند نیز در این جشنواره شرکت خواهند داشت.
اما باید تأکید کرد که همزمان با تجلیل بیست سالگی استقلال تاجیکستان، صد سالگی فضلالدین شهاباُف، هنرمند تاجیک نیز جشن گرفته میشود و به این مناسبت، فراغت عزیزی، پژوهشگر تاجیک، با پشتیبانی دولت تاجیکستان، تحقیق طولانی‌مدت خود راجع به این هنرمند را در سه جلد به چاپ رسانده است.
فضلالدین شهاباُف از استادان پرکار موسیقی سبک «شش مقام» است که هزاران شاگرد تربیت کرده است.
همانطور که سامانهی «خاور» مینویسد، در سال ۱۹۴۹، با ابتکار قهرمانان ملت تاجیک، استاد صدرالدین عینی و علامه باباجان غفوراُف، گروه شش مقام خوانان تشکیل شد و آهنگها و سرودهای شش مقام را سه تن از دانندگان و خوانندگان تاجیک، باباقل فیضاللهاُف، شاهنظر صاحباُف و فضلالدین شهاباُف در پنج جلد انشا کرده و به این شاهاثر، عمری دوباره بخشیدند. گروه شش مقام که بنیانگذار آن فضلالدین شهاباف است، قسمتهای سازی و آوازی شش مقام را در رادیوی تاجیکستان ضبط کردند و در سالهای ۱۹۷۹ و ۸۳، در سمپوزیومهای گوناگون بینالمللی شرکت کرده و مقام اول را بهدست آوردند.
در همین زمینه:
نظرها
خشایار
<p>متشکر از توضیحات خوبتان. جای این توضیحات در مراسم دیشب خالی بود. من در مراسم افتتاحیه این جشنواره که شب گذشته در دوشنبه آغاز شد شرکت داشتم و اگر خواستید می توانم فیلمها و عکس هایی هم از اجرای شش مقام گرفتم در اختیارتان بگذارم.<br /> نغز مانید،<br /> خشایار</p>