سهم زنان از یک مناظره سه ساعته: یک جواب دو دقیقه‌ای

نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در حالی در یک مناظره سه ساعته با عنوان «مناظره فرهنگی و اجتماعی» شرکت کردند که حتی یکی از شش سؤال اصلی این مناظره درباره زنان نبود.

سهم زنان از سه ساعت و نیم مناظره کاندیداهای ریاست جمهوری دوره دوازدهم، یک جواب دو دقیقه‌ای بود.

انتخابات ریاست جمهوری در ایران در حالی برگزار می‌شود که زنان نه تنها هیچ سهمی در میان کاندیداها ریاست جمهوری ندارند بلکه مطالبات آنها نیز در میان وعده‌های کاندیداهای ریاست جمهوری شنیده نمی‌شود و هیچ گروه فعالی در میان فعالان زنان پیگیری این مطالبات را به عهده ندارد.

۱۳۷ زنی برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ ثبت‌نام کرده بودند، از سوی شورای نگهبان به دلیل جنسیتشان رد صلاحیت شدند و شورای نگهبان هرگز تکلیف موضوع «رجال» را در بررسی صلاحیت‌ها روشن نکرد. در نخستین حضور پرمخاطب رسانه‌ای کاندیداها، صحنه یک عرصه کاملا مردانه بود: شش کاندیدای مرد و یک مجری مرد.

اگرچه بخشی از مناظره نخست به بررسی آسیب‌های اجتماعی، حاشیه‌نشینی و ازدواج اختصاص داشت، اما تقریبا هیچ‌کدام از کاندیداها اشاره روشن و مستقیمی به زنان به عنوان اصلی‌ترین گروه‌های آسیب‌پذیر از حاشیه نشینی، اعتیاد و کارت خوابی نکردند.

این در حالی است که در سال‌های گذشته آمارهای تکان‌دهنده‌ای از آسیب‌های اجتماعی زنان، پدیده‌های مثل تن فروشی و فروش نوزادان، عقیم سازی زنان معتاد و کارتن‌خواب مطرح شده بود؛ پدیده‌هایی که سهم بزرگی در اخبار اجتماعی و تحلیل‌های جامعه‌شناختی داشتند اما نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری، نه تنها در پاسخ به سوالات کلی و مبهم مطرح شده در زمینه مسایل اجتماعی، پاسخ‌های کلی‌تر و گاه بی‌ربط دادند، که به طورآشکاری هیچ‌کدام برنامه روشن و دیدگاه آماده‌ای درباره مسایل زنان نداشتند و گویی آنها را جزو افشار محروم و سرکوب شده اجتماعی به حساب نیاورده بودند.

کلمه زنان یکی از کم بسامدترین کلمات در مناظره‌‌ای بود که در آن به مشکلات اجتماعی، محیط زیست، اشتغال و مسکن پرداخته شد. یکی از معدود اشاراتی که به زنان شد، از سوی اسحاق جهانگیری در نقد سخنان هاشمی‌طباء در زمینه مسکن بود. جهانگیری در بخشی از سخنان خود با اشاره به اولویت‌های حوزه مسکن گفت که «اولین اولویت، مسکن اجتماعی برای گروه‌های کم‌درآمد تحت حمایت‌ مثل کمیته امداد و بهزیستی است و همچنین، زنان سرپرست خانوار که ۱۰۰ هزار واحد باید برای آنها ایجاد شود و منابع مورد نیاز آن را منابع بانکی تامین می‌کند.»

غیر از این، در بخش دوم مناظره که هرکدام از کاندیداها به یک سوال پاسخی دو دقیقه ای می‌دادند، به قید قرعه پرسشی برای حسن روحانی مطرح شد: «مهم‌ترین برنامه دولت شما در ایجاد تعادل بین اشتغال بانوان و صیانت از نقش آنها در خانواده چیست؟»

حسن روحانی، در پاسخ به این سوال با اشاره به اهمیت مساله اشتغال زنان، به کارنامه دولت یازدهم اشاره کرد که به گفته او در آن مجموعا حدود ۷۰۰ هزار شغل برای زنان ایجاد شده است.

او همچنین به آزمون استخدامی اخیر اشاره کرد که در آن بسیاری از مشاعل تنها برای مردان در نظر گرفته شده بود و دولت روحانی آن را  به تعویق انداخت. به گفته روحانی به دنبال لغو اولیه این آزمون، زنان ۵۳ درصد در آزمون نهایی استخدامی موفقیت به دست آوردند.

روحانی همچنین به موضوع استفاده از زنان برای اشتغال اشاره کرد و گفت امروز در دانشگاه‌ها بیش از ۵۰ درصد از دانشجویان دختر هستند و در برخی از زمینه‌ها استعداد آنها بیش از مردان است؛ هرچند در برخی زا زمینه‌ها ممکن است آقایان استعداد بهتری داشته باشند.

روحانی اما صحبت‌های خود را با اظهاراتی نه چندان امیدوارکننده به پایان برد: تاکید بر صیانت از خانواده‌ها. او با گفتن اینکه مسله اشتغال مساله مهمی است اما صیانت از خانواده هم بسیار مهم است، گفت: «همه مشکلات اجتماعی، وقت محاسبه می‌کنیم یکی از عوامل و دلایلش این است که استحکام خانواده‌های ما از بین رفته و متاسفانه نتوانستیم همه اعضای خانواده را در جامعه امروز و شرایط امروز برای فعالیت آماده کنیم»؛ استدلال آشنایی که نقش و حضور زن را در درجه اول در محیط خانواده و صیانت از آن تعریف می‌کند.

مطالبات زنان کجاست؟

شاید در روزهای آینده پای مطالبات زنان در وعده‌های انتخاباتی کاندیداهای ریاست جمهوری به میان بیاید: وعده‌هایی مثل بالا بردن آمار اشتغال، دادن سهم بیشتر به زنان در کابینه و توانمندسازی زنان، با هدف کشاندن تعداد بیشتری از زنان به پای صندوق‌های رای انتخاباتی که زنان را تنها به عنوان رای‌دهنده به رسمیت می‌شناسد. با این حال حتی نمی‌توان مطمئن بود که همه نامزدها به یک میزان و با یک شدت علاقه به زنان وعده انتخاباتی بدهند.

از سوی دیگر در شرایطی که جنبش منسجم و هدفمندی در داخل زنان برای پیگیری مطالبات آنها در داخل ایران شکل نگرفته، نمی‌توان انتظار داشت که نامزدهای ریاست جمهوری این دوره خود را در مقابل نیمی از جمعیت جامعه پاسخگو ببینند و کارزار انتخاباتی خود را صرف زنان کنند و به نظر می‌رسد انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۶، بیش از هر زمان دیگری مردانه شده است.