ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

کودتا و رسانه، یک‌صدسال اخیر و دوران پیش رو

<p>با اینکه &laquo;کودتا&raquo; پیشینه&zwnj;ای دور و دراز در تاریخ جهان داشته و باعث تغییر حکومت&zwnj;های مختلف از امپراتوری روم باستان تا کشورهای بزرگ و کوچک کنونی شده است، واژه کودتا به معنای &laquo;براندازی یک حکومت به صورت فراقانونی توسط گروهی سیاسی یا نظامی از راه به&zwnj;کارگیری خشونت یا تهدید به آن&raquo;، نخستین&zwnj;بار در سال ۱۶۴۶ از زبان فرانسه وارد ادبیات سیاسی دنیا شد و بیشترین مورد به&zwnj;کارگیری این روش نیز در قرن بیستم، به ویژه سال&zwnj;های جنگ سرد بوده است.</p> <p><br /> از آنجا که کودتا در نفس خود عملی خشونت&zwnj;آمیز است و با توسل به قوه قهریه انجام می&zwnj;پذیرد، وجود ارتش یا یک نیروی شبه&zwnj;نظامی، عاملی مهم در انجام آن بوده است و بیشتر کودتا&zwnj;ها به دست نظامیان یا با حمایت مستقیم آن&zwnj;ها انجام شده&zwnj;اند.</p> <p><br /> اغلب کودتا&zwnj;ها نیز در یک&zwnj;صدسال اخیر در مناطق آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا شکل گرفته&zwnj;اند و به همین سبب برخی از کشورهای این مناطق به&zwnj;عنوان کشورهای کودتاخیز شناخته می&zwnj;شوند. به&zwnj;نظر می&zwnj;رسد وقایعی چون کودتا در روزگار کنونی، امکان وقوع کمتری نسبت به دهه&zwnj;های گذشته دارند. یکی از دلایل این امر می&zwnj;تواند افزایش ضریب نفوذ و میزان اثرگذاری رسانه&zwnj;ها باشد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>وسایل ارتباط جمعی و کودتاچیان</strong></p> <p><br /> مطبوعات آزاد به حق رکن چهارم دموکراسی و چشمان بیدار جامعه نامیده شده&zwnj;اند. روزنامه&zwnj;نگاران آزاد و غیر وابسته، همواره یکی از موانع خودکامگی و رفتارهای فراقانونی بوده&zwnj;اند. از این&zwnj;رو یکی از نخستین اعمالی که کودتاچیان همواره پس از تکیه زدن بر مسند قدرت انجام داده&zwnj;اند، محدود کردن رسانه&zwnj;ها، بازداشت ژورنالیست&zwnj;های مخالف، اعمال سانسور شدید و به دستگیری وسایل ارتباط جمعی به&zwnj;ویژه رادیو و تلویزیون آن کشور بود. این عمل که شاید روزگاری به سادگی انجام می&zwnj;شد، امروزه و در عصر اینترنت و تلویزیون&zwnj;های گوناگون ماهواره&zwnj;ای، چندان آسان به&zwnj;نظر نمی&zwnj;رسد. هم&zwnj;اکنون حتی در کشورهایی که فاقد مطبوعات آزاد هستند، دسترسی مردم به رسانه&zwnj;های مدرن باعث شده است تا هرگونه زمینه&zwnj;سازی و تحرک برای کودتا از چشمان جامعه دور نماند و عاملان کودتا تحت فشار شدید منتقدان و آزادی&zwnj;خواهان در سراسر دنیا قرار بگیرند. برای دولت برآمده از یک کودتا ادامه کار در چنین شرایطی بسیار دشوار خواهد بود. در جهان امروز، کمتر افسر نظامی یا سیاستمدار مطرحی حاضر است نام خود را با کودتا گره بزند. <br /> برقراری ارتباط گسترده اقشار مختلف اجتماعی با یکدیگر و امکان ابراز عقاید گوناگون و در نتیجه، رشد آگاهی&zwnj;های عمومی مردم کشورهای &laquo;توسعه نیافته&raquo; یا &laquo;در حال توسعه&raquo; یکی دیگر از اثرات وسایل مدرن ارتباط جمعی است که باعث شده مردم این کشور&zwnj;ها دیگر به سادگی وقایعی چون کودتا را نپذیرند و از راه&zwnj;های گوناگون با آن مقابله کنند.</p> <p><br /> برای نمونه مردم تایلند با آن&zwnj;که شاهد کودتاهای بسیاری در قرن گذشته بوده&zwnj;اند، اما آخرین آن را در سال ۲۰۰۶ بر نتابیدند و با تظاهرات و نافرمانی مدنی، سرانجام راه را برای انتخاباتی بدون دخالت ارتش گشودند که نتیجه آن پیروزی خانم شیناواترا در هفته&zwnj;های اخیر بود. افکار عمومی ترکیه نیز امروزه نه تنها به ارتش این کشور مجال کودتا نمی&zwnj;دهد، بلکه زمینه تکرار دخالت نظامیان در سیاست، مانند آن&zwnj;چه باعث برکناری نجم&zwnj;الدین اربکان در سال ۱۹۹۷ شده بود را نیز از بین برده است. در سال&zwnj;های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ چهار کودتا در کشورهای گینه بیسائو، اکوادور، ماداگاسکار و جمهوری دموکراتیک کنگو با شکست مواجه شدند و ناکام ماندند.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>رسانه&zwnj;ها و سیاست قدرت&zwnj;های جهانی</strong></p> <p><br /> در دوران جنگ سرد، هرگاه منافع یکی از دو قطب جهانی اقتضا می&zwnj;کرد، به حمایت از یک کودتا یا حتی دخالت مستقیم در انجام آن دست می&zwnj;زدند. کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ خورشیدی در ایران و کودتای سپتامبر ۱۹۷۳ شیلی که با حمایت آمریکا انجام شدند و همچنین کودتای هفتم ثور ۱۳۵۷ خورشیدی در افغانستان که تحت حمایت اتحاد جماهیر شوروی صورت گرفت، از نمونه&zwnj;های برجسته تاریخ کودتاهای جهان هستند. <br /> امروزه حتی کشورهای قدرتمند دنیا نیز تحت فشار افکار عمومی مردم خود و دیگر کشور&zwnj;ها از چنان حمایت&zwnj;هایی، دست کم به صورت آشکار خودداری می&zwnj;کنند. همین امر درصد موفقیت دولت&zwnj;های برآمده از کودتا را به سبب عدم مقبولیت جهانی کاهش می&zwnj;دهد. <br /> <br /> <strong>رسانه&zwnj;ها، دهکده جهانی و عدم مرکزیت قدرت</strong></p> <p><br /> در گذشته به دلیل عدم دسترسی مردم بسیاری از کشور&zwnj;ها به اخبار روز، کافی بود در پایتخت یا مرکزیت سیاسی آن کشور و یکی دو شهر بزرگ و مهم آن، کودتایی صورت بگیرد تا خودبهخود قدرت دولت جدید در سراسر آن کشور نفوذ یابد و مردم هم امکان اظهار نظر یا واکنش صریح نداشته باشند. طبعاً عدم حضور رسانه&zwnj;ها باعث می&zwnj;شد تا امکان سرکوب حرکت&zwnj;های اعتراضی در شهرهای کوچک وجود داشته باشد و اخبار هرگونه کشتار، دستگیری یا سرکوب به&zwnj;موقع به اطلاع مردم سایر نقاط نرسد. در حال حاضر شهروندان شهرهای بزرگ و کوچک کشورهای مختلف، از راه&zwnj;های گوناگون مانند تصویربرداری با تلفن&zwnj;های همراه و بهره&zwnj;گیری از شبکه&zwnj;های اجتماعی اینترنتی مانند فیس&zwnj;بوک و تویی&zwnj;تر، چنین امکانی را از کودتاچیان و سرکوبگران گرفته&zwnj;اند و صدای خود را به گوش مردم سایر نقاط می&zwnj;رسانند.</p> <p><br /> <strong>آیا قرن طلایی کودتاگران به سر رسیده؟</strong></p> <p><br /> به دلایلی که پیش&zwnj;تر گفته شد، امکان انجام و موفقیت یک کودتا در سالهای پیش رو، رفته رفته کمتر می&zwnj;شود، اما این بدان معنا نیست که در هیچ نقطه از جهان اقتدارگرایان و تمامیتخواهان به قدرت نخواهند رسید. در قرن بیست و یکم، وقایعی چون کودتا در مفهوم کلاسیک آن قطعاً رو به زوال تدریجی خواهند نهاد ولی دیکتاتوری می&zwnj;تواند در فرم&zwnj;ها و شکلهای جدید&zwnj;تر ظاهر شود. مقابله با چنین امری تنها از راه آگاهی تودههای مردم و مشارکت آن&zwnj;ها در تعیین سرنوشت خود امکانپذیر خواهد شد و بیشک رسانههای مستقل و آزاد، سهم عمدهای در این مهم برعهده خواهند داشت.</p>

با اینکه «کودتا» پیشینه‌ای دور و دراز در تاریخ جهان داشته و باعث تغییر حکومت‌های مختلف از امپراتوری روم باستان تا کشورهای بزرگ و کوچک کنونی شده است، واژه کودتا به معنای «براندازی یک حکومت به صورت فراقانونی توسط گروهی سیاسی یا نظامی از راه به‌کارگیری خشونت یا تهدید به آن»، نخستین‌بار در سال ۱۶۴۶ از زبان فرانسه وارد ادبیات سیاسی دنیا شد و بیشترین مورد به‌کارگیری این روش نیز در قرن بیستم، به ویژه سال‌های جنگ سرد بوده است.

از آنجا که کودتا در نفس خود عملی خشونت‌آمیز است و با توسل به قوه قهریه انجام می‌پذیرد، وجود ارتش یا یک نیروی شبه‌نظامی، عاملی مهم در انجام آن بوده است و بیشتر کودتا‌ها به دست نظامیان یا با حمایت مستقیم آن‌ها انجام شده‌اند.

اغلب کودتا‌ها نیز در یک‌صدسال اخیر در مناطق آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا شکل گرفته‌اند و به همین سبب برخی از کشورهای این مناطق به‌عنوان کشورهای کودتاخیز شناخته می‌شوند. به‌نظر می‌رسد وقایعی چون کودتا در روزگار کنونی، امکان وقوع کمتری نسبت به دهه‌های گذشته دارند. یکی از دلایل این امر می‌تواند افزایش ضریب نفوذ و میزان اثرگذاری رسانه‌ها باشد.

وسایل ارتباط جمعی و کودتاچیان

مطبوعات آزاد به حق رکن چهارم دموکراسی و چشمان بیدار جامعه نامیده شده‌اند. روزنامه‌نگاران آزاد و غیر وابسته، همواره یکی از موانع خودکامگی و رفتارهای فراقانونی بوده‌اند. از این‌رو یکی از نخستین اعمالی که کودتاچیان همواره پس از تکیه زدن بر مسند قدرت انجام داده‌اند، محدود کردن رسانه‌ها، بازداشت ژورنالیست‌های مخالف، اعمال سانسور شدید و به دستگیری وسایل ارتباط جمعی به‌ویژه رادیو و تلویزیون آن کشور بود. این عمل که شاید روزگاری به سادگی انجام می‌شد، امروزه و در عصر اینترنت و تلویزیون‌های گوناگون ماهواره‌ای، چندان آسان به‌نظر نمی‌رسد. هم‌اکنون حتی در کشورهایی که فاقد مطبوعات آزاد هستند، دسترسی مردم به رسانه‌های مدرن باعث شده است تا هرگونه زمینه‌سازی و تحرک برای کودتا از چشمان جامعه دور نماند و عاملان کودتا تحت فشار شدید منتقدان و آزادی‌خواهان در سراسر دنیا قرار بگیرند. برای دولت برآمده از یک کودتا ادامه کار در چنین شرایطی بسیار دشوار خواهد بود. در جهان امروز، کمتر افسر نظامی یا سیاستمدار مطرحی حاضر است نام خود را با کودتا گره بزند.
برقراری ارتباط گسترده اقشار مختلف اجتماعی با یکدیگر و امکان ابراز عقاید گوناگون و در نتیجه، رشد آگاهی‌های عمومی مردم کشورهای «توسعه نیافته» یا «در حال توسعه» یکی دیگر از اثرات وسایل مدرن ارتباط جمعی است که باعث شده مردم این کشور‌ها دیگر به سادگی وقایعی چون کودتا را نپذیرند و از راه‌های گوناگون با آن مقابله کنند.

برای نمونه مردم تایلند با آن‌که شاهد کودتاهای بسیاری در قرن گذشته بوده‌اند، اما آخرین آن را در سال ۲۰۰۶ بر نتابیدند و با تظاهرات و نافرمانی مدنی، سرانجام راه را برای انتخاباتی بدون دخالت ارتش گشودند که نتیجه آن پیروزی خانم شیناواترا در هفته‌های اخیر بود. افکار عمومی ترکیه نیز امروزه نه تنها به ارتش این کشور مجال کودتا نمی‌دهد، بلکه زمینه تکرار دخالت نظامیان در سیاست، مانند آن‌چه باعث برکناری نجم‌الدین اربکان در سال ۱۹۹۷ شده بود را نیز از بین برده است. در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ چهار کودتا در کشورهای گینه بیسائو، اکوادور، ماداگاسکار و جمهوری دموکراتیک کنگو با شکست مواجه شدند و ناکام ماندند.

رسانه‌ها و سیاست قدرت‌های جهانی

در دوران جنگ سرد، هرگاه منافع یکی از دو قطب جهانی اقتضا می‌کرد، به حمایت از یک کودتا یا حتی دخالت مستقیم در انجام آن دست می‌زدند. کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ خورشیدی در ایران و کودتای سپتامبر ۱۹۷۳ شیلی که با حمایت آمریکا انجام شدند و همچنین کودتای هفتم ثور ۱۳۵۷ خورشیدی در افغانستان که تحت حمایت اتحاد جماهیر شوروی صورت گرفت، از نمونه‌های برجسته تاریخ کودتاهای جهان هستند.
امروزه حتی کشورهای قدرتمند دنیا نیز تحت فشار افکار عمومی مردم خود و دیگر کشور‌ها از چنان حمایت‌هایی، دست کم به صورت آشکار خودداری می‌کنند. همین امر درصد موفقیت دولت‌های برآمده از کودتا را به سبب عدم مقبولیت جهانی کاهش می‌دهد.

رسانه‌ها، دهکده جهانی و عدم مرکزیت قدرت

در گذشته به دلیل عدم دسترسی مردم بسیاری از کشور‌ها به اخبار روز، کافی بود در پایتخت یا مرکزیت سیاسی آن کشور و یکی دو شهر بزرگ و مهم آن، کودتایی صورت بگیرد تا خودبهخود قدرت دولت جدید در سراسر آن کشور نفوذ یابد و مردم هم امکان اظهار نظر یا واکنش صریح نداشته باشند. طبعاً عدم حضور رسانه‌ها باعث می‌شد تا امکان سرکوب حرکت‌های اعتراضی در شهرهای کوچک وجود داشته باشد و اخبار هرگونه کشتار، دستگیری یا سرکوب به‌موقع به اطلاع مردم سایر نقاط نرسد. در حال حاضر شهروندان شهرهای بزرگ و کوچک کشورهای مختلف، از راه‌های گوناگون مانند تصویربرداری با تلفن‌های همراه و بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی اینترنتی مانند فیس‌بوک و تویی‌تر، چنین امکانی را از کودتاچیان و سرکوبگران گرفته‌اند و صدای خود را به گوش مردم سایر نقاط می‌رسانند.

آیا قرن طلایی کودتاگران به سر رسیده؟

به دلایلی که پیش‌تر گفته شد، امکان انجام و موفقیت یک کودتا در سالهای پیش رو، رفته رفته کمتر می‌شود، اما این بدان معنا نیست که در هیچ نقطه از جهان اقتدارگرایان و تمامیتخواهان به قدرت نخواهند رسید. در قرن بیست و یکم، وقایعی چون کودتا در مفهوم کلاسیک آن قطعاً رو به زوال تدریجی خواهند نهاد ولی دیکتاتوری می‌تواند در فرم‌ها و شکلهای جدید‌تر ظاهر شود. مقابله با چنین امری تنها از راه آگاهی تودههای مردم و مشارکت آن‌ها در تعیین سرنوشت خود امکانپذیر خواهد شد و بیشک رسانههای مستقل و آزاد، سهم عمدهای در این مهم برعهده خواهند داشت.

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

نظری وجود ندارد.