نور علی خان، استاد ردیف‌شناس
اصولاً استادان ردیف‌شناس کمتر روی صحنه ظاهر می‌شوند و با این حال اهمیت آنها در این است که آموزه‌هایشان بسیاری از هنرمندان نام‌آشنا را می‌پرواند.
محمود خوشنام
در هفتمین بخش از مجموعه برنامه‌های برجستگان سنتی که روزهای چهارشنبه از رادیو زمانه پخش می‌شود، محمود خوشنام این هفته به نور علی خان برومند، استاد ردیف‌شناس و پژوهشگر موسیقی ملی ایران می‌پردازد.
نور علی خان برومند از راویان معتبر ردیف در موسیقی ملی ایران است. اصولاً استادان ردیف‌شناس کمتر روی صحنه ظاهر می‌شوند و با این حال اهمیت آنها در این است که آموزه‌هایشان بسیاری از هنرمندان نام‌آشنا را می‌پرواند.
محمود خوشنام در ابتدای این برنامه به پیشینه نور علی خان برومند می‌پردازد. او در خانواده‌ای هنردوست پرورش یافت. پدر او میرزا عبدالوهاب جواهری به دو چیز عشق می‌ورزید: موسیقی و گل. ازین نظر شگفت‌انگیز نیست که از دو پسر او، نور علی موسیقی را برگزید و محمود علی به گل و گل‌پروری روی آورد.
خوشنام در ادامه به مهم‌ترین دستاوردهای نور علی خان برومند اشاره می‌کند. یکی از دستاوردهای او برای موسیقی ملی ما این است که ردیف‌های میرزا عبدالله خان را به‌طور کامل ضبط کرد و از خود باقی گذاشت. به رغم این دستاوردها او در موسیقی سنتی تعصب داشت و در برابر هرگونه نوآوری در موسیقی سنتی ایران جبهه‌گیری می‌کرد. محمود خوشنام به تحلیل این موضوع و پیامدهایش و به شاگردانی که نزد نور علی‌خان آموختند اما به راه دیگری رفتند، می‌پردازد.
هفتمین بخش از مجموعه برنامه‌های برجستگان سنتی را می‌توانید از طریق فایل صوتی بشنوید.(+)
طرح:رادیو زمانه
در همین زمینه:
نظرها
farhad
نکته دیگری هست که در گفته هام در بالا فراموش کردم که دوست دارم اضافه کنم. مطلبی رو که طرفدارای شجریان و برخی دیگه، از نقل قول هایی که از استاد برومند شده دستآویز استدلالهای خودشون میکنن اینه که برومند عقیده داشته که گلپا باید به تعلیمآت خودش ادامه میداده و هنوز کار تعلیم تموم نشده بوده. با تکیه بر این نقل قول طرفدارای شجریان عقیده دارن که گلپا هر چند شاگرد استاد بزرگی چون برومند بوده اما چون کار تعلیم رو به پایان نرسونده بنابراین در کار آواز ضعیف عمل میکنه و پختگی لازم رو نداره. این حرفا هم از اون حرفاست که جز بوی کینه و حسادت چیز دیگری ازش استنباط نمیشه. حالا توضیح میدم. - همونطور که میدونیم گلپا بعد از تعلیمات اولیه نزد پدر نزدیک به ۹ سال در محضر برومند و قهرمانی به تعلیم آواز مشغول بوده و زیر نظر مستقیم برومند آواز کار میکرده . در اواخر همین دوران تعلیم هم بوده که برومند گلپا رو برای اجرای آواز در یونسکو میبره. پس یعنی مطمئن بوده که گلپا تسلط کافی و وافی برای اجرای آواز داره اونم نه در یک محفل خصوصی بلکه در یک حضور بین المللی !! پس در این مرحله میشه نتیجه گرفت که گلپا دیگه یک مبتدی نبوده ، چنانچه این آوازها رو شنیدیم و میبینیم که چه استادانه اجرا شده. پس دیگه کدوم ناپختگی ؟؟ این حرف که از برومند نقل قول شده یا کذب است یا برومند به واسطه دلگیری که از گلپا براش پیش اومده بوده قصد خراب کردن گلپا رو داشته. ( بالاخره برومند هم آدم بوده دیگه خدا که نبوده ، اونم میتونسته ناراحت بشه ، عصبانی بشه و بعضی وقتا یکطرفه قضاوت کنه ) ادامه...
farhad
<p>این آقا معتقد بوده که آواز رو باید درجمع خواص خوند نه عوآم . ( بخوانید خاطرات خود آقای شجریان رو در کتابش که چگونه برومند هنگامی که از شجریان برای همکاری در اداره فرهنگ وهنر دعوت میکنه ازش میخاد که رادیو و برنامه گلها رو ترک کنه که البته خود جناب شجریان هم با این مساله مخلفت میکنه چرا که به گفته خودش آرزوی خوندن در گلها رو داشته ). حالا خودتون قضاوت کنین اصلان برومند استاد نیست بلکه خداست ، اگه گلپا میخواست به حرف این آقا گوش کنه چطور مردم ایران که از ۵۰ سال پیش عاشق دلخسته این صدا و این هنر هستن ، با او آشنا میشدن؟ من دست گلپا رو میبوسم که این کار رو کرد و هنر اشرافی خودش رو نه فقط برای اشرافیون ( چنانچه خواسته برومند بود) بلکه به ما مردم کوچه و خیابان هم هدیه کرد.سوم اینکه اگه گلپا اینقدر بی استعداد و خارج خان بوده چرا استاد بزرگی مثل برومند سمت استادی گلپا رو به عهده گرفت؟ چرا با او در یونسکو برنامه اجرا کرد؟ آیا فکر نکرد گلپا (که تازه اون موقع اول راه بود و بی تجربه) با خارج خوندن آبروی او و بالاتر از اون آبروی موسیقی ایرانی رو با بی هنری و خارج خواندن خواهد برد؟***** با این حال ما هنوز هم تنگ نظر نیستم ، هنر شجریان و صدای او را دوست میداریم *****. به شاگردان و دوستداران افراطی ایشون هم توصیه میکنیم کمی بیشتر در مورد تارخ آواز ایران و نحوه اجراهای مختلف توجه داشته باشن چنانچه استادشان همواره میکرده . شاید از این طریق این رکود و تکصدایی حاکم شکسته شود و روحی دوباره به جان موسیقی آواز این سرزمین دمیده شود. ادامه...</p>
farhad
<p>*****به بسطامی میگوید اینگونه نخون چون گلپا خونده ، یه چیز من در آوردی هست و اصلان ربطی به این چیزا نداره !! ( این دقیقن جملات این آقاست که همه هم شنیدن ) . در اون هنگام حالت عقده و اینکه هنوز هم سایه گلپا رو روی سرش حس میکنه و حس حسادت رو به وضوح میشه از صداش و لحن صحبتش حس کرد. در جای دیگه ( باغ هشتگرد) ادای تحریرهای گلپا یا ایرج رو درمیاره و میگه این تحریرها کفگیریه ( یعنی سبب کف زدن مردم میشه ). حالا اینها فقط چند نمونه بود. ****** ا******* اصلا من نمیدونم اگه هنر گلپا اینقدر کوچک و حقیر است که این آقا سعی در القا کردن اون داره خوب اصلان این آقا چرا اینقدر تلاش میکنه که به همه ثابت کنه گلپا بد خونده یا خارج خونده و و و ... آدم کوچیک یا هنر کوچیک که احتیاج به کوچیک کردن نداره ؟ من مطمئن هستم که این آقا هنوز هم انگشت بر دهان حیران صدای گلپا، هنر و تکنیک گلپا، نحوه اجرای تحریرهای او که به تایید بزرگان در تاریخ موسیقی ایران ( تا اونجا که دردسترس هست و شنیدیم) میباشند و هنوز هم سایه قدرتمند هنر گلپا رو روی سر خودش و موسیقی آوازی این مملکت به شدت حس میکنه هر چند که تو حرفاش سعی میکنه عکس اینا رو القا کنه. در واقع حرفاش خلاف باوارهاش در مورد گلپاست . کسی اگه ۲ واحد روانشناسی هم خونده باشه به راحتی قادربه تشخیص این نکته خواهد بود!! از جانب نورعلی برومند نقل قول میکنه که از نظر ایشون گلپا درست نمیخونده. اولا تا اونجا که گفتند و شنیدیم برومند از رفتن گلپا به رادیو رنجیده و هیچ ربطی به نحوه اجرای آواز نداشته چرا که میدونیم برومند مدهوش صدا و تکنیک خوانندگی گلپا بوده. دوم اینکه برومند به عنوان بازمانده ای از زمان قاجار اصلان مخالف این بوده که اوازخانهای تراز اول برای مردم بخونن. ادامه...</p>
farhad
<p>سلام.جناب آقای خوشنام من تعجب میکنم شما چطور به عنوان کارشناس اکبر گلپایگانی را که برجسته ترین اشگرد نورعلی خان می باشد را نادیده گرفتید.نظراتی در مورد کج سلیقگیها نسبت به استاد بزرگ اواز ایران گلپا دارم که در چند بخش خدمتتاان عرض میکنم و امیدوارم در اینجا درج گردد و شما هم پاسخی داشته باشید: اصلا من موندم که چطور میشه روشنی آفتاب رو انکار کرد. یعنی چطور میشه عاشق موسیقی ایرانی و آواز ایرانی بود و از این صدای آسمانی لذت نبرد. اگه توجه کرده باشید همه دوستداران هنر گلپا چون عاشق موسیق ایرانی و آواز ایرانی در کلیت اون هستن نه تنها گلپا که بنان ، شهیدی، محمودی، وفایی، ایرج ، گلچین ، خوانساری، قوامی، دلش، مرضیه، پوران، هایده ، مهستی و حتا شخص شجریان رو هم ( حد اقل تا وقتی که هنوز روضه نمیخوند) دوست دارن و با جان و دل گوش میدن. چرا؟ چون عاشق آوازو موسیقی ایرانی در حد کلان اون هستن. حالا در این بین ممکن است یکی هنرمندی رو بیشتر دوست داشته باشه یک رو کمتر. با صدای یکی بیشتر ارتباط برقرار کنه با یکی کمتر اما زیبایی اجرا رو حتما حس میکنه حتا اگه از جنس صدای اون خواننده زیاد خوشش نیاد. ( برای شخص من قوامی این حالت رو داره ، صداش به دلم نمینشینه اما اجرای آوازش ، ترکیب جمله بندی ، نحوه اجرای استادانه گوشه ها شاهکارن ) از حق نگذریم شجریان آوازهای بسیار ارزنده و قابل توجهی داره. ما که مثل خودش و طرفدارهاش بی منطق و خودمحور نیستیم که بگیم ام کلثوم گوش میکنیم!! من هنوز موندم که چطور این آقا وقتی ازش پرسیدن به صدای چه کسی علاقه دارد **** گفت : ام کلثوم !!!!!! ادامه...</p>
farhad
در حالی که به قول استاد مشیری هر چه این آقا اصفهان خونده تقلید از ظلی بوده، هر چه شور خونده متأثر از بنان و قوامی و ادیب بوده . گوش کنید به ماهورهایی که خونده همه تقلید از طاهرزاده و بنان است. دشتی های ایشان همه برداشته از بنان و حتا آقای دماوندی است و و و ...که البته هیچ اشکالی هم ندارد اما نمک خوردن و نمکدان شکستن چرا ؟؟ یعنی دراین مملکت که شما در ان آواز آموختید از این همه استاد درس گرفتید واز این همه خواننده تراز اول که شما از یک یک آنها تقلید کردی هیچ کدوم لایق اسم بردن نبود ؟ اسم این کار اگه خیانت نباشه دیگه نمیدونم چیه ؟ وقتی در مجالسی تصنیفهای بنان رو میخونه فقط اسم شاعر و اهنگسارز رو میبره بدونه اینکه یادی از بنان بکنه. میترسه یک وقت اسمش زیر سایه اسم بنان قرار بگیره . در حالیکه سایه امثال بنان ، گلپا ، قوامی ایرج و و و... چه این خواننده تنگ نظر بخاد چه نخواد بالای سره موسیقی آوازی این مملکت بوده هست و خواهد بود. ادامه...
farhad
<p>خلاصه هر طور که به این مطلب نگاه میکنی ***تعداد اوازخانهای تراز اول از ۷۰ سال پیش تا حالا از تعداد انگشتای دو دست تجاوز نمیکنه. حیف که به جای قدر دانی و افتخار به این هنرمندان ملی مدام در حال کوبیدن و تخریب اونها هستیم. در این امر شاید هیچکس به اندازه بعضی از همین اساتید مقصر نیستن. اون هم فقط به دلایل ناشی از رقابت یا حسادت . اما اگر نیک بنگریم همه اینا از یک کشور دیگه نیستن ، همگی هنرمندان همین آب و خاک هستن. افسوس و صد افسوس که اساتید امروز ما خوانندگان عرب را به خوانندگان میهنی ترجیح میدهند. جالب اینجاست که مدام هم دم از حفظ موسیقی ایرانی میزنند در حالی که خود دم از ام کلثوم میزنند. !!! تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل !!! افسوس و صد افسوس .. امیدوارم صحبتهیا بنده به طور کامل درج گردد و شما جناب خوشنام پاسخی به این نظرات داشته باشید.</p>
علی
ببخشید یک سوال از اقای خوشنام دارم.آقای علیزاده و اقای شجریان چه نواوری مگر در موسیقی ایران انجام دادند؟شجریان به سه ماه شاگردی نورعلی خان چه کاری می توانست انجام دهد؟
farhad
دلیل دوم. باز همون طور که میدونیم گلپا بعد از اینکه از برومند جدا میشه برای آموزش سبکهای متفاوت به اساتید دیگر چون آقای مجرد ایرانی ، ادیب خوانساری, سعید هرمزی و حتی شخص صبا رجوع میکنه . با یه حساب سر انگشتی میبینیم که گلپا قبل از اجرای برنامه در گلها و حتا در حین اون حدود ۱۲ سال تمرین و آموزش مداوم و کلاسیک داشته اونم نه در محضر صدیق تعریف و علی جهاندار و خاتم عسگری بلکه نزد اساتیدی که گفتیم که البته زبان و قلم در بازگویی بزرگی اینا قاصر هست. یعنی اگه اونموقع این اساتید در دانشگاه تدریس میکردن و گلپا در دانشگاه به تعلیم پرداخته بود الان دارای مدرک فوق دکترا در رشته آواز بود!! همین مدت زمان کافیست که شخصی به یک آهنگساز یا رهبر ارکستر ( کومپونیست) یا حتا جراح چشم و مغز یا متخصص در هر رشته یی بشه. حال چطور میشه قبول کرد که شخصی با ۱۲ سال سابقه آموزش و قریب ۳۰سال خوانندگی در صدها برنامه رادیویی هنوز بلد نبوده آواز بخونه؟! . اونم درست زمانی که سکان موسیقی ایرانی در دست ابر قولهای موسیقی قرار داشته، از وزیری، خالقی ، صبا ، ادیب خوانساری ، تاج اصفهان، پیرنیا گرفته تا بقیه که لازم به ذکر نیست. !! اون موقع که مثل حالا قحط الرجال نبوده که اشخاصی چون جهاندار و شجریان و صدیق تعریف بشن خدا !! دلیل سوم اینکه. مگر خود حضرت شجریان در باغ هشتگردشان نگفت که تعلیماتش نزد برومند ناتموم مانده به دلیل فوت برومند؟ به طور کلی حضور شجریان در کنار برومند از چند ماه بیشتر تجاوز نمیکنه. خوب لابد بعد از برومند به اساتید دیگری رجوع کرده. چطور این مساله برای ایشون اشکال نداشته و هرگز هم به ناپختگی منجر نشده اما در مورد گلپا که ۹ سال زیر نظر این استاد بزرگ تعلیم دیده اشکال پیدا میکنه به طوری که چوب این نقل قول مشکوک بعد از ۶۰ سال هنوز هم دراز میشه ؟! ادامه...