ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

گئورگ بوشنر، یک نویسنده انقلابی

<p>حسین نوش&zwnj;آذر - گئورگ بوشنر، نمایشنامه&zwnj;نویس، و نویسنده آلمانی در &laquo;وویتسک&raquo;، نخستین نمایشنامه&zwnj;ای که نوشت، تراژدی زندگی یک انسان را که از محروم&zwnj;ترین و فرودست&zwnj;ترین لایه&zwnj;های اجتماعی&zwnj;ست نشان می&zwnj;دهد. این نمایشنامه یکی از پرخواننده&zwnj;ترین متون ادبیات نمایشی در جهان است و می&zwnj;گویند بیش از هر متن نمایشی دیگری روی صحنه تماشاخانه&zwnj;های جهان به نمایش درآمده است.</p> <!--break--> <p>&nbsp;<a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20110926_nushazar_georg_buechner.mp3"><img alt="" align="middle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon_14.jpg" /></a><br /> &nbsp;ورنر هرتسوگ، فیلمساز سرشناس آلمانی بر اساس این متن در سال ۱۹۷۹ فیلمی ساخت و در این فیلم ماندگار کلاوس کینسکی، بازیگر نامدار آلمانی، درماندگی و بیچارگی &laquo;وویتسک&raquo; را به بهترین وجهی به نمایش گذاشت. در ایران هم یکی از کارگردانان جوان ما به نام ناصر حسینی مهر چندی پیش این نمایش را در تالار مولوی روی صحنه برد. همین&zwnj;جا به این نکته اشاره کنیم که در ایران متأسفانه به غلط نام بوشنر را &laquo;گئورگ بوخنر&raquo; تلفظ کرده و ثبت کرده&zwnj;اند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در مجموعه برنامه&zwnj;های ادبیات غرب در ۱۰ دقیقه که با هومر آغاز شد و با فیلیپ راث به پایان می&zwnj;رسد، امروز به گئورگ بوشنر، منتقد اجتماعی و نویسنده انقلابی می&zwnj;پردازیم.<br /> &nbsp;</p> <p>آلفرد دوبلین، نویسنده آلمانی که با رمان &laquo;برلین، میدان آلکساندر&raquo; سبک رمان شهری را پدید آورد، درباره بوشنر گفته است: &laquo;این بوشنر، خیلی زبل بود. ۲۳ یا ۲۴ سالش بود که داوطلبانه از موجودیتش استعفا داد و مُرد. ظاهراً زندگی به نظرش موضوع احمقانه&zwnj;ای آمده بود.&raquo;<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p><img alt="" align="middle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/geobuen02.jpg" />&laquo;وویتسک&raquo;، ساخته ورنر هرتسوگ با بازی کلاوس کینسکی. این متن بیش از هر نمایش&zwnj;نامه دیگری روی صحنه رفته است.</p> </blockquote> <p>این نویسنده زبل که در ۲۳ یا ۲۴ سالگی مرگ را به زندگی ترجیح داد، از نوجوانی یک ذهنیت سیاسی داشت. پس از آنکه در دارمشتات که شهر کوچکی در نزدیکی&zwnj;های فرانکفورت است دبیرستان را به پایان رساند، به استراسبورگ رفت و در رشته پزشکی شروع به تحصیل کرد. در فرانسه بود که با برنامه&zwnj;ها و هدف&zwnj;های گروه&zwnj;های مارکسیست و احزاب کمونیست آشنا شد. بوشنر در آن زمان به این باور رسید که ریشه همه مشکلات اجتماعی و سیاسی در سرکوب مردم نهفته است. پدر بوشنر که اصولاً مرد سختگیری بود، در سال ۱۸۳۳ از فرزندش خواست که تحصیل را رها کند و به آلمان برگردد.&nbsp;<br /> &nbsp;</p> <p>باید دانست که از قدیم شهرها و روستاهای آلمان محیط خفقان&zwnj;آوری داشتند. هنوز با وجود پیشرفت&zwnj;های مدنی و گسترش امکانات اجتماعی، زندگی در شهرستان&zwnj;های آلمان بسیار نامطبوع است. بوشنر در نامه&zwnj;هایی که به نامزدش مینا ژاگله (Mina Jagl&eacute;) نوشته، مدام از زندگی در شهرستان و محیط شهرستانی گلایه دارد. این بلاتکلیفی در زندگی بوشنر ادامه داشت تا اینکه او گروهی بنیان گذاشت با نام ساده &laquo;گروه حقوق بشر&raquo; که در واقع یک سازمان زیرزمینی بود متشکل از دانشجویان و کارگران متخصص و در آن زمان بود که نشریه سیاسی &laquo; هسیشه لندبوته&raquo; ( Hessische Landbote) منتشر کرد. مخاطبان این نشریه سیاسی روستائیان بودند. طبعاً این فعالیت&zwnj;ها از چشم پلیس پنهان نماند و چنین بود که بوشنر سرانجام تحت تعقیب قرار گرفت، مجدداً به فرانسه گریخت و در استراسبورگ در اثر تیفوس درگذشت.</p> <p>&nbsp;</p> <blockquote> <p><img alt="" align="middle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/geobuen03.jpg" />نمایی از مرگ دانتون، نوشته بوشنر. چگونه یک انقلاب منحرف می&zwnj;شود و به قتل و غارت می&zwnj;انجامد.</p> </blockquote> <p>در همان سال که بوشنر تحت تعقیب قرار گرفت، یعنی در سال ۱۸۳۵، دو سال پیش از درگذشتش &laquo;مرگ دانتون را منتشر کرد. مرگ دانتون تنها کتابی&zwnj;ست که در زمان حیات بوشنر منتشر شده. بوشنر در این نمایشنامه، در چهار پرده به رویدادهای انقلاب فرانسه از ۲۴ مارچ تا پنجم آوریل ۱۷۹۴ که در تاریخ از آن به عنوان دوران ترور یاد شده می&zwnj;پردازد و تصویری به دست می&zwnj;دهد از اختلافات و درگیری&zwnj;های گروه&zwnj;های انقلابی که سرانجام به قتل و غارت انجامید. <br /> &nbsp;</p> <p>در ارزیابی آثار بوشنر باید توجه داشت که در دورانی که او در آن زندگی می&zwnj;کرد، ادبیات جهان به&zwnj;تدریج از رمانتیسم فاصله می&zwnj;گرفت و به واقع&zwnj;گرایی یا رئالیسم گرایش پیدا می&zwnj;کرد. از ویژگی&zwnj;های دوره گذار از رمانتیسم به رئالیسم، مخالفت نویسندگان با فئودالیسم، ضدیت آن&zwnj;ها با عرف و اخلاق مسلط در اجتماع، و همچنین اندیشه&zwnj;های آزادیخوانه و لیبرال است. نویسندگان در این دوره از جامعه مدنی و حقوق فرد دفاع می&zwnj;کردند و خواستار برابری زن و مرد و نیز طرفدار حقوق مدنی یهودیان، به عنوان لایه&zwnj;ای از اجتماع بودند که در آن زمان در آلمان انواع تبعیض&zwnj;ها نسبت به آن&zwnj;ها اعمال می&zwnj;شد. بوشنر فرزند خلف این دوران گذار است و برای همین هم هست که آثار او برای ما ایرانی&zwnj;ها و اصولاً مردمانی که خواستار آزادی بیان، برابری حقوق زن و مرد، رفع تبعیض&zwnj;های اجتماعی و مذهبی هستند، بسیار جالب و به&zwnj;اصطلاح روزآمد است.&nbsp;<br /> &nbsp;</p> <p>بوشنر از پیشگامان سبک واقع&zwnj;گرایی در آلمان است. در مکتب رئالیسم آلمانی، هنرمند می&zwnj;بایست جهان و انسان&zwnj;ها، طبیعت و زندگی را به گونه&zwnj;ای نشان دهد که روح شخصیت&zwnj;ها و ذات اشیاء از تاریکی و ابهام بیرون آیند و آشکار گردند. دوری از خداوند، و از خودبیگانگی و نداشتن تعلق خاطر از مهم&zwnj;ترین ویژگی&zwnj;های شخصیت&zwnj;های آثار ادبی در مکتب رئالیسم آلمانی هستند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>برخلاف نویسندگان رمانتیک فرانسوی، نویسندگان واقع&zwnj;گرای آلمان که بوشنر پیشتاز آن&zwnj;ها بود، نمی&zwnj;خواستند بین نیروهای متخاصم در اجتماع سازش و آشتی به وجود آورند. بوشنر اعتقاد داشت که انسان&zwnj;های دردمند و فقیر مانند عروسک&zwnj;های خیمه&zwnj;شب&zwnj;بازی هستند و سرنخ آن&zwnj;ها در دست اشرافزادگان است.</p> <blockquote> <p><img alt="" align="middle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/geobuen04.jpg" />&laquo;وویتسک&raquo; ۴۲ سال بعد از مرگ بوشنر منتشر شد<br /> &nbsp;</p> </blockquote> <p>از این نظر هم آثار بوشنر برای ما ایرانی&zwnj;ها می&zwnj;تواند آموزنده باشد. با تکیه بر دستگاه زیباشناختی مکتب رئالیسم در آلمان می&zwnj;توان به&zwnj;خوبی سویه&zwnj;های رمانتیک اسلامی&zwnj;نویسی را برملا کرد و نشان داد که چگونه شاخه&zwnj;ای از ادبیات شهری ما که ظاهراً به تجدد نظر دارد، از این نظر که به دلیل سلطه&zwnj; ممیزی و با توجه به اقتصاد بازار تضادهای اجتماعی را ندیده می&zwnj;گیرد، دقیقاً برخلاف آثار واقع&zwnj;گرایانه&zwnj;ای مانند &laquo;وویتسک&raquo;، در پوشش واقع&zwnj;گرایی به واقعیت خیانت می&zwnj;کند. بوشنر در &laquo;وویتسک&raquo; همه این دینامیسم&zwnj;های پیچیده اجتماعی را نشان می&zwnj;دهد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>&laquo;وویتسک&raquo; اما بی&zwnj;تردید مهم&zwnj;ترین و ماندگارترین اثر بوشنر است. این اثر ۴۲ سال پس از مرگ بوشنر منتشر شد و برای نخستین بار در ۸ نوامبر ۱۹۱۳، یعنی ۷۶ سال پس از پیدایش آن روی صحنه رفت. &laquo;وویتسک&raquo; نقطه صفر پیدایش درام اجتماعی در تاریخ ادبیات نمایشی جهان به&zwnj;شمار می&zwnj;آید. بوشنر برای نخستین بار با &laquo;فرانتس وویتسک&raquo; مردی را روی صحنه می&zwnj;آورد که از محروم&zwnj;ترین و درمانده&zwnj;ترین و در همان حال خشن&zwnj;ترین لایه&zwnj;های اجتماع است. <br /> &nbsp;</p> <p>فرنتس وویتسک سربازی&zwnj;ست بسیار بی&zwnj;چیز که با زنی به نام ماری زندگی می&zwnj;کند و او را عاشقانه دوست می&zwnj;دارد و از این زن یک فرزند نامشروع هم دارد. او برای گذران زندگیش تن می&zwnj;دهد به گماشتگی یک سرهنگ ارتش آلمان و انواع حقارت&zwnj;ها را برای لقمه نانی متحمل می شود. عشق به ماری تنها دلخوشی اوست. وقتی یک روز سرزده به خانه برمی&zwnj;گردد، در راهرو خانه ماری را در آغوش یک سرگرد ارتش غافلگیر می&zwnj;کند و در آن لحظه است که خیال می&zwnj;کند صدایی در گوش او طنین می&zwnj;اندازد و به او تحکم می&zwnj;کند که ماری را به قتل برساند. او که پول کافی برای تهیه یک اسلحه ندارد، ماری را با خود به بهانه&zwnj;ای به جنگل می&zwnj;برد و با چاقو او را به طرز فجیعی به قتل می&zwnj;رساند.</p> <p>&nbsp;</p> <blockquote> <p><img alt="" align="middle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/geobuen05.jpg" />&laquo;هسیشه لندبوته&raquo;، روزنامه&zwnj;ای انقلابی برای دهقانان و کارگران</p> </blockquote> <p>پنهان&zwnj;ترین اما محوری&zwnj;ترین موضوع در&nbsp;&laquo;وویتسک&raquo; ساز و کار جامعه&zwnj;ای&zwnj;ست سادیست که با دگرآزاری، خود را از انواع فشارها تخلیه می&zwnj;کند. این&zwnj;گونه سادیسم شاید فقط در آلمان وجود داشته باشد، اما سویه&zwnj;های خفیف&zwnj;تری از آن را بی&zwnj;تردید در ایران هم در چارچوب رابطه ارباب و رعیتی یا اخیراً در زندگی شهری و در مناسبات بین مردم مرفه با نوکرها و کلفت&zwnj;هاشان می&zwnj;توان یافت. هرگاه آزار و تحقیر از حدی فراتر رود، بسیار طبیعی و حتی لازم است که انسان تعادل روحی خود را از دست بدهد و معمولاً فرد در این شرایط به همان شکل که با او رفتار شده، با دیگری که از او ضعیف&zwnj;تر است رفتار می&zwnj;کند. <br /> &nbsp;</p> <p>&laquo;فرانتس وویتسک&raquo; ما به&zwnj;ازای بیرونی دارد و در تاریخ قضایی آلمان واقعاً شخصی به این نام وجود داشته است. یوحان کریستین وویتسک در تابستان ۱۸۲۱ زنی را در یک کوچه بن&zwnj;بست در لایپزیک به قتل رساند و او که به بیماری اسکیزوفرنی مبتلا بود و توهمات صوتی داشت، در یک محکمه جنایی محکوم شد و او را در میدان لایپزیک به دار آویختند. در هر حال مهم این است که بوشنر این جسارت را داشت و سرگذشت یک چاقوکش دیوانه را موضوع نمایش&zwnj;نامه&zwnj;اش قرار داد. این کار در آن زمان سابقه نداشت و تحولی در ادبیات نمایشی به&zwnj;شمار می&zwnj;آمد. علاوه بر این بوشنر نخستین نویسنده&zwnj;ای&zwnj;ست که از طریق ساختار روحی یک جنایتکار به ساختار قدرت سیاسی در زمانه&zwnj;اش راه پیدا می&zwnj;کند. <br /> &nbsp;</p> <p>نکته اینجاست که بوشنر نتوانست &laquo;وویتسک&raquo; را به پایان برساند، بلکه به&zwnj;تدریج دیگران در طول تاریخ صحنه&zwnj;هایی به آن افزودند و آن را کامل کردند، چنانکه حتی در برخی متن&zwnj;هایی که از این نمایش&zwnj;نامه در دست است، اسناد بازجویی و انواع گواهی&zwnj;های پزشکی هم در متن نمایش ادغام شده است. چگونگی پیدایش &laquo;وویتسک&raquo; و تاریخ آن نشان می&zwnj;دهد که یک متن انقلابی ممکن است سال&zwnj;ها در محاق بماند و هرگاه که موضوعیتش را تا حدی از دست بدهد، چنان&zwnj;که دیگر خطرناک و گمراه&zwnj;کننده تلفی نشود، به&zwnj;خاطر ارزش&zwnj;های ادبی و زیباشناختیش از محاق بیرون می&zwnj;آید و رسمیت پیدا می&zwnj;کند. بعید نیست که امروز هم در ایران متونی تحول&zwnj;آفرین توسط نویسندگان جوان اما گمنام آفریده شده باشند که نسل&zwnj;های بعدی از آن&zwnj;ها مطلع شوند و به ارزش آن&zwnj;ها پی ببرند. بر مبنای همین ادبیات آپارتمانی و بی&zwnj;خاصیتی که دولت به آن اجازه انتشار می&zwnj;دهد، نمی&zwnj;توانیم به داوری درستی نسبت به ادبیات معاصر کشورمان برسیم. نخستین بار، تا آنجا که به یاد دارم، در اوایل سال های دهه ۱۳۷۰ خورشیدی زنده&zwnj;یاد احمد شاملو این موضوع را به&zwnj;عنوان یک احتمال مطرح کرد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>&laquo;لئونس و لنا&raquo; Leonce und Lena نمایش&zwnj;نامه دیگری از بوشنر است که به سبک کمدی نوشته شده و در واقع هجویه&zwnj;ای&zwnj;ست بر ضد دو نازپروده مرفه که زندگی به&zwnj;ظاهر مرفه&zwnj;ای در یکی از شهرهای کوچک آلمان دارند اما از فساد و تباهی و بدبختی رنج می&zwnj;برند. <br /> &nbsp;</p> <p>در آلمان جایزه معتبری هم به نام گئورگ بوشنر وجود دارد که هر سال از طریق استان هسن( Hessen)، زادگاه او به نویسنده&zwnj;ای اعطاء می&zwnj;گردد.<br /> &nbsp;</p> <p><em>به دلیل گستردگی موضوع، متن نوشتار اندکی مفصل&zwnj;تر از گفتار رادیویی&zwnj;ست .</em></p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>در همین زمینه:<br /> </strong><a href="#http://radiozamaneh.com/taxonomy/term/3511">::ادبیات غرب در ده دقیقه در رادیو زمانه::</a></p> <p><a href="http://gutenberg.spiegel.de/buch/417/1">::متن کامل نمایشنامه&nbsp;&quot;مرگ دانتون&quot; نوشته&nbsp;گئورگ بوشنر به زبان آلمانی در پروژه گوتنبرگ (کاپی رایت آزاد)::</a><br /> &nbsp;</p> <p><img alt="" align="middle" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/VI.gif" /></p> <p><u>پیش&zwnj;پرده &laquo;وویتسک&raquo; ساخته ورنر هرتسوگ با بازی درخشان کلاوس کینسکی<br /> </u></p>

حسین نوش‌آذر - گئورگ بوشنر، نمایشنامه‌نویس، و نویسنده آلمانی در «وویتسک»، نخستین نمایشنامه‌ای که نوشت، تراژدی زندگی یک انسان را که از محروم‌ترین و فرودست‌ترین لایه‌های اجتماعی‌ست نشان می‌دهد. این نمایشنامه یکی از پرخواننده‌ترین متون ادبیات نمایشی در جهان است و می‌گویند بیش از هر متن نمایشی دیگری روی صحنه تماشاخانه‌های جهان به نمایش درآمده است.

 
 ورنر هرتسوگ، فیلمساز سرشناس آلمانی بر اساس این متن در سال ۱۹۷۹ فیلمی ساخت و در این فیلم ماندگار کلاوس کینسکی، بازیگر نامدار آلمانی، درماندگی و بیچارگی «وویتسک» را به بهترین وجهی به نمایش گذاشت. در ایران هم یکی از کارگردانان جوان ما به نام ناصر حسینی مهر چندی پیش این نمایش را در تالار مولوی روی صحنه برد. همین‌جا به این نکته اشاره کنیم که در ایران متأسفانه به غلط نام بوشنر را «گئورگ بوخنر» تلفظ کرده و ثبت کرده‌اند.

در مجموعه برنامه‌های ادبیات غرب در ۱۰ دقیقه که با هومر آغاز شد و با فیلیپ راث به پایان می‌رسد، امروز به گئورگ بوشنر، منتقد اجتماعی و نویسنده انقلابی می‌پردازیم.
 

آلفرد دوبلین، نویسنده آلمانی که با رمان «برلین، میدان آلکساندر» سبک رمان شهری را پدید آورد، درباره بوشنر گفته است: «این بوشنر، خیلی زبل بود. ۲۳ یا ۲۴ سالش بود که داوطلبانه از موجودیتش استعفا داد و مُرد. ظاهراً زندگی به نظرش موضوع احمقانه‌ای آمده بود.»
 

«وویتسک»، ساخته ورنر هرتسوگ با بازی کلاوس کینسکی. این متن بیش از هر نمایش‌نامه دیگری روی صحنه رفته است.

این نویسنده زبل که در ۲۳ یا ۲۴ سالگی مرگ را به زندگی ترجیح داد، از نوجوانی یک ذهنیت سیاسی داشت. پس از آنکه در دارمشتات که شهر کوچکی در نزدیکی‌های فرانکفورت است دبیرستان را به پایان رساند، به استراسبورگ رفت و در رشته پزشکی شروع به تحصیل کرد. در فرانسه بود که با برنامه‌ها و هدف‌های گروه‌های مارکسیست و احزاب کمونیست آشنا شد. بوشنر در آن زمان به این باور رسید که ریشه همه مشکلات اجتماعی و سیاسی در سرکوب مردم نهفته است. پدر بوشنر که اصولاً مرد سختگیری بود، در سال ۱۸۳۳ از فرزندش خواست که تحصیل را رها کند و به آلمان برگردد. 
 

باید دانست که از قدیم شهرها و روستاهای آلمان محیط خفقان‌آوری داشتند. هنوز با وجود پیشرفت‌های مدنی و گسترش امکانات اجتماعی، زندگی در شهرستان‌های آلمان بسیار نامطبوع است. بوشنر در نامه‌هایی که به نامزدش مینا ژاگله (Mina Jaglé) نوشته، مدام از زندگی در شهرستان و محیط شهرستانی گلایه دارد. این بلاتکلیفی در زندگی بوشنر ادامه داشت تا اینکه او گروهی بنیان گذاشت با نام ساده «گروه حقوق بشر» که در واقع یک سازمان زیرزمینی بود متشکل از دانشجویان و کارگران متخصص و در آن زمان بود که نشریه سیاسی « هسیشه لندبوته» ( Hessische Landbote) منتشر کرد. مخاطبان این نشریه سیاسی روستائیان بودند. طبعاً این فعالیت‌ها از چشم پلیس پنهان نماند و چنین بود که بوشنر سرانجام تحت تعقیب قرار گرفت، مجدداً به فرانسه گریخت و در استراسبورگ در اثر تیفوس درگذشت.

نمایی از مرگ دانتون، نوشته بوشنر. چگونه یک انقلاب منحرف می‌شود و به قتل و غارت می‌انجامد.

در همان سال که بوشنر تحت تعقیب قرار گرفت، یعنی در سال ۱۸۳۵، دو سال پیش از درگذشتش «مرگ دانتون را منتشر کرد. مرگ دانتون تنها کتابی‌ست که در زمان حیات بوشنر منتشر شده. بوشنر در این نمایشنامه، در چهار پرده به رویدادهای انقلاب فرانسه از ۲۴ مارچ تا پنجم آوریل ۱۷۹۴ که در تاریخ از آن به عنوان دوران ترور یاد شده می‌پردازد و تصویری به دست می‌دهد از اختلافات و درگیری‌های گروه‌های انقلابی که سرانجام به قتل و غارت انجامید.
 

در ارزیابی آثار بوشنر باید توجه داشت که در دورانی که او در آن زندگی می‌کرد، ادبیات جهان به‌تدریج از رمانتیسم فاصله می‌گرفت و به واقع‌گرایی یا رئالیسم گرایش پیدا می‌کرد. از ویژگی‌های دوره گذار از رمانتیسم به رئالیسم، مخالفت نویسندگان با فئودالیسم، ضدیت آن‌ها با عرف و اخلاق مسلط در اجتماع، و همچنین اندیشه‌های آزادیخوانه و لیبرال است. نویسندگان در این دوره از جامعه مدنی و حقوق فرد دفاع می‌کردند و خواستار برابری زن و مرد و نیز طرفدار حقوق مدنی یهودیان، به عنوان لایه‌ای از اجتماع بودند که در آن زمان در آلمان انواع تبعیض‌ها نسبت به آن‌ها اعمال می‌شد. بوشنر فرزند خلف این دوران گذار است و برای همین هم هست که آثار او برای ما ایرانی‌ها و اصولاً مردمانی که خواستار آزادی بیان، برابری حقوق زن و مرد، رفع تبعیض‌های اجتماعی و مذهبی هستند، بسیار جالب و به‌اصطلاح روزآمد است. 
 

بوشنر از پیشگامان سبک واقع‌گرایی در آلمان است. در مکتب رئالیسم آلمانی، هنرمند می‌بایست جهان و انسان‌ها، طبیعت و زندگی را به گونه‌ای نشان دهد که روح شخصیت‌ها و ذات اشیاء از تاریکی و ابهام بیرون آیند و آشکار گردند. دوری از خداوند، و از خودبیگانگی و نداشتن تعلق خاطر از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیت‌های آثار ادبی در مکتب رئالیسم آلمانی هستند.

برخلاف نویسندگان رمانتیک فرانسوی، نویسندگان واقع‌گرای آلمان که بوشنر پیشتاز آن‌ها بود، نمی‌خواستند بین نیروهای متخاصم در اجتماع سازش و آشتی به وجود آورند. بوشنر اعتقاد داشت که انسان‌های دردمند و فقیر مانند عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی هستند و سرنخ آن‌ها در دست اشرافزادگان است.

از این نظر هم آثار بوشنر برای ما ایرانی‌ها می‌تواند آموزنده باشد. با تکیه بر دستگاه زیباشناختی مکتب رئالیسم در آلمان می‌توان به‌خوبی سویه‌های رمانتیک اسلامی‌نویسی را برملا کرد و نشان داد که چگونه شاخه‌ای از ادبیات شهری ما که ظاهراً به تجدد نظر دارد، از این نظر که به دلیل سلطه‌ ممیزی و با توجه به اقتصاد بازار تضادهای اجتماعی را ندیده می‌گیرد، دقیقاً برخلاف آثار واقع‌گرایانه‌ای مانند «وویتسک»، در پوشش واقع‌گرایی به واقعیت خیانت می‌کند. بوشنر در «وویتسک» همه این دینامیسم‌های پیچیده اجتماعی را نشان می‌دهد.

«وویتسک» اما بی‌تردید مهم‌ترین و ماندگارترین اثر بوشنر است. این اثر ۴۲ سال پس از مرگ بوشنر منتشر شد و برای نخستین بار در ۸ نوامبر ۱۹۱۳، یعنی ۷۶ سال پس از پیدایش آن روی صحنه رفت. «وویتسک» نقطه صفر پیدایش درام اجتماعی در تاریخ ادبیات نمایشی جهان به‌شمار می‌آید. بوشنر برای نخستین بار با «فرانتس وویتسک» مردی را روی صحنه می‌آورد که از محروم‌ترین و درمانده‌ترین و در همان حال خشن‌ترین لایه‌های اجتماع است.
 

فرنتس وویتسک سربازی‌ست بسیار بی‌چیز که با زنی به نام ماری زندگی می‌کند و او را عاشقانه دوست می‌دارد و از این زن یک فرزند نامشروع هم دارد. او برای گذران زندگیش تن می‌دهد به گماشتگی یک سرهنگ ارتش آلمان و انواع حقارت‌ها را برای لقمه نانی متحمل می شود. عشق به ماری تنها دلخوشی اوست. وقتی یک روز سرزده به خانه برمی‌گردد، در راهرو خانه ماری را در آغوش یک سرگرد ارتش غافلگیر می‌کند و در آن لحظه است که خیال می‌کند صدایی در گوش او طنین می‌اندازد و به او تحکم می‌کند که ماری را به قتل برساند. او که پول کافی برای تهیه یک اسلحه ندارد، ماری را با خود به بهانه‌ای به جنگل می‌برد و با چاقو او را به طرز فجیعی به قتل می‌رساند.

«هسیشه لندبوته»، روزنامه‌ای انقلابی برای دهقانان و کارگران

پنهان‌ترین اما محوری‌ترین موضوع در «وویتسک» ساز و کار جامعه‌ای‌ست سادیست که با دگرآزاری، خود را از انواع فشارها تخلیه می‌کند. این‌گونه سادیسم شاید فقط در آلمان وجود داشته باشد، اما سویه‌های خفیف‌تری از آن را بی‌تردید در ایران هم در چارچوب رابطه ارباب و رعیتی یا اخیراً در زندگی شهری و در مناسبات بین مردم مرفه با نوکرها و کلفت‌هاشان می‌توان یافت. هرگاه آزار و تحقیر از حدی فراتر رود، بسیار طبیعی و حتی لازم است که انسان تعادل روحی خود را از دست بدهد و معمولاً فرد در این شرایط به همان شکل که با او رفتار شده، با دیگری که از او ضعیف‌تر است رفتار می‌کند.
 

«فرانتس وویتسک» ما به‌ازای بیرونی دارد و در تاریخ قضایی آلمان واقعاً شخصی به این نام وجود داشته است. یوحان کریستین وویتسک در تابستان ۱۸۲۱ زنی را در یک کوچه بن‌بست در لایپزیک به قتل رساند و او که به بیماری اسکیزوفرنی مبتلا بود و توهمات صوتی داشت، در یک محکمه جنایی محکوم شد و او را در میدان لایپزیک به دار آویختند. در هر حال مهم این است که بوشنر این جسارت را داشت و سرگذشت یک چاقوکش دیوانه را موضوع نمایش‌نامه‌اش قرار داد. این کار در آن زمان سابقه نداشت و تحولی در ادبیات نمایشی به‌شمار می‌آمد. علاوه بر این بوشنر نخستین نویسنده‌ای‌ست که از طریق ساختار روحی یک جنایتکار به ساختار قدرت سیاسی در زمانه‌اش راه پیدا می‌کند.
 

نکته اینجاست که بوشنر نتوانست «وویتسک» را به پایان برساند، بلکه به‌تدریج دیگران در طول تاریخ صحنه‌هایی به آن افزودند و آن را کامل کردند، چنانکه حتی در برخی متن‌هایی که از این نمایش‌نامه در دست است، اسناد بازجویی و انواع گواهی‌های پزشکی هم در متن نمایش ادغام شده است. چگونگی پیدایش «وویتسک» و تاریخ آن نشان می‌دهد که یک متن انقلابی ممکن است سال‌ها در محاق بماند و هرگاه که موضوعیتش را تا حدی از دست بدهد، چنان‌که دیگر خطرناک و گمراه‌کننده تلفی نشود، به‌خاطر ارزش‌های ادبی و زیباشناختیش از محاق بیرون می‌آید و رسمیت پیدا می‌کند. بعید نیست که امروز هم در ایران متونی تحول‌آفرین توسط نویسندگان جوان اما گمنام آفریده شده باشند که نسل‌های بعدی از آن‌ها مطلع شوند و به ارزش آن‌ها پی ببرند. بر مبنای همین ادبیات آپارتمانی و بی‌خاصیتی که دولت به آن اجازه انتشار می‌دهد، نمی‌توانیم به داوری درستی نسبت به ادبیات معاصر کشورمان برسیم. نخستین بار، تا آنجا که به یاد دارم، در اوایل سال های دهه ۱۳۷۰ خورشیدی زنده‌یاد احمد شاملو این موضوع را به‌عنوان یک احتمال مطرح کرد.

«لئونس و لنا» Leonce und Lena نمایش‌نامه دیگری از بوشنر است که به سبک کمدی نوشته شده و در واقع هجویه‌ای‌ست بر ضد دو نازپروده مرفه که زندگی به‌ظاهر مرفه‌ای در یکی از شهرهای کوچک آلمان دارند اما از فساد و تباهی و بدبختی رنج می‌برند.
 

در آلمان جایزه معتبری هم به نام گئورگ بوشنر وجود دارد که هر سال از طریق استان هسن( Hessen)، زادگاه او به نویسنده‌ای اعطاء می‌گردد.
 

به دلیل گستردگی موضوع، متن نوشتار اندکی مفصل‌تر از گفتار رادیویی‌ست .

پیش‌پرده «وویتسک» ساخته ورنر هرتسوگ با بازی درخشان کلاوس کینسکی

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

  • azad

    <p>حسین نوش آذر گرامی تا اونجا که من دو بار متن شما رو خوندم در بکار بردن تاریخ ها اشتباه نمودید . در همان سال که بوشنر تحت تعقیب قرار گرفت، یعنی در سال ۱۸۳۵، دو سال پیش از درگذشتش &laquo;مرگ دانتون را منتشر کرد. (یعنی در سال ۱۸۳۵، دو سال پیش از درگذشتش ) ( پدر بوشنر که اصولاً مرد سختگیری بود، در سال ۱۸۸۳ از فرزندش خواست که تحصیل را رها کند و به آلمان برگردد. ) با مراجعه به ویکیپدیا هم میتوان به راحتی این مطلب را تصحیح کرد، فکر میکنم عجله در نگارش هر مطلب و فرستادن ان روی وب چندان مناسب نباشد. چرا که خواننده که دسترسی به دیگر منابع ندارد را گمراه و گیج میکند. 1832 verlobte er sich heimlich mit Wilhelmine Jaegl&eacute; (1810&ndash;1880)این نام نامزد او میباشد مینه و نه مینا بوشنر در زوریخ ، سویس درگذشت نه در استراسبورگ. و همانجا هم به خاک سپرده شد . http://de.wikipedia.org/wiki/Georg_B&uuml;chner پیروز باشید.</p> <p>---------------------------</p> <p>بوشنر در تاریخ ۱۸۳۳ ترک تحصیل کرد. به دلیل اینکه من اعداد را نمی&zwnj;توانم به فارسی بنویسم و باید وارد ادیتور کنم اشتباهاً این عدد به ۱۸۸۳ تبدیل شده بود که تصحیح کردم و ممنونم که یادآوری کردید. اما بوشنر در استراسبورگ به تبفوس مبتلا شد. عجله&zwnj;ای در کار نبوده و من نمی&zwnj;خواستم کسی را گمراه کنم. لطفاً در قضاوت&zwnj;ها قدری متعادل باشید. مسأله چیز دیگری&zwnj;ست: هدف من ازین برنامه&zwnj;ها این نیست که بخواهم اطلاعات عمومی خودم را به رخ کسی بکشم. همه این اطلاعات در منابع گوناگون از جمله در ویکی&zwnj;پدیا و در دیگر دانشنامه&zwnj;ها و کتاب&zwnj;ها موجود است. هدف این است که نشان بدهیم، چگونه جامعه مدنی در غرب به&zwnj;تدریج شکل گرفت و نویسندگان غرب با آثارشان چه سهمی در شکل&zwnj;گیری در جامعه مدنی در غرب داشتند و بعد بیاییم مقایسه کنیم، ببینیم ما چه کرده&zwnj;ییم و ما چه سهمی ادا کرده&zwnj;ییم و اگر نتوانسته&zwnj;ییم علت آن چه بوده است. باری، جداً ممنونم از پیگیری و حساسیت شما.<br /> حسین نوش&zwnj;آذر<br /> &nbsp;</p>

  • کاربر مهمان

    <p>این زمانه کار دیگری نمی تونه بسازه جز ضبط صفحات ویکیپیدیا؟ والبته سانسور کامنت ها</p> <p>---------------</p> <p>کسی نظر شما را حذف نکرده. اگر بحثی یا انتقادی دارید، الان نوبت شماست. اما اگر از طرح اینگونه موضوعات ناراحت&zwnj;اید، آن بحث دیگری&zwnj;ست. این کاری&zwnj;ست که از عهده&zwnj;ام برآمده. شما اگر حرفی دارید مقاله بنویسید درباره همین موضوع، تعهد می&zwnj;دهم منتشرش کنیم در همین صفحات. <br /> حسین نوش&zwnj;آذر<br /> &nbsp;</p>

  • حسینی زاد

    <p>سلام آقای نوش آذر. این نمایشنامه آنقدر خوب و به روز است ه باید از بارها نوشتن در باره اش ، هم در اینجا، تشکر رد. ممنون. هر نمایشنامه کلاسیکی را می توانیم (مدرن) اجرا کنیم. با لباس و صحنه آرایی و احیانا دستکاری در زبان. شکی نیست. اما خیلی کم هستند کلاسیک ها یی که واقعا ( مدرن) باشند. ویتسک یکی از این معدود هاست. یکی زبان نمایشنامه ( به المانی) است نسبت به زمان خود ( زبان عامیا نه در کنار زبان رسمی ). یکی ساختمان نمایشنامه است ه اصول نمایشنامه های کلاسیک را کنار می کذارد و به جای ۳ یا ۵ پرده ، داستان در ۲۷ تابلو و صحنه روایت می شود. یکی ضربآهنگ سریع نمایش. و نهایتا موضوع آن است که همیشکی است. فیلم هرتسو ک فیلم خوبی استُ اما اشکالی دارد و آن غلو در بازی و اجراست. ویتسک آرامشی دارد و تنش در زیر آن در جریان است. هرتسوگ این تنش را رو کرده ُاما به هرحال روایتی است خوب از ویتسک. . داریوش مهرجویی هم قبل از انقلاب از این نمایشنامه برای فیلم (پستچی) الهام رفته است. موفق باشید</p> <p>---------------------------------------</p> <p>سلام آقای حسینی&zwnj;زاد عزیز، داستان&zwnj;نویس&zwnj;ها معمولاً وقتی سینما یا به تأتر می&zwnj;روند، به داستان فیلم یا نمایش توجه می&zwnj;کنند. شما اما الان از طریق دیگری با توجه به سویه&zwnj;های دراماتیک کار نمایشنامه بوشنر را بررسی کردید. بسیار سپاسگزارم از شما. شما هم موفق باشید.</p>