روز جهانی ایدز: ایران بیش از ۳۶هزار مبتلا دارد

سازمان ملل متحد اول دسامبر را به عنوان روز جهانی مبارزه با ایدز نامگذاری کرده است. نگرانی از شیوع بیماری ایدز در میان زنان و تغییر الگوی انتقال آن از تزریق مشترک و روابط پرخطر جنسی، مدت‌ زیادی است که در ایران مطرح شده و دستگاه‌های مسئول ضمن هشدار نسبت به آن، راهکارهای مختلفی را نیز پیشنهاد می‌دهند. این در حالی است که آموزش نقش اصلی را در تغییر الگوی انتقال این بیماری دارد.

ایران متعهد شده است تا سال ۲۰۲۰، ۹۰ درصد موارد مبتلا به این بیماری را شناسایی کند، ۹۰ درصد افراد شناسایی شده تحت درمان داروهای ضد رتروویروس (داروهای ضد رتروویروسی، به انگلیسی: antiretroviral، داروهایی هستند که برای درمان عفونت با گروه رتروویروس‌ها retroviruses به کار می‌روند: عمدتا برای درمان عفونت ویروس نقص ایمنی اکتسابی یا ویروس ایدز) قرار گیرند و بار ویروس در بدن ۹۰ درصد افراد تحت درمان به قدری کاهش یابد که قدرت انتقال به سایرین به حداقل ممکن برسد.

بنابر اعلام پروین افسر کازرونی، رئیس اداره کنترل ایدز و بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت، آخرین آمار ابتلا به این بیماری مزمن در ایران، تا پایان خرداد ماه سال ۹۶، ۳۶ هزار و ۳۹ نفر است: آماری که طبق اظهارات مسئولان وزارت بهداشت تنها ۳۰ درصد موارد ابتلا را شامل می‌شود و ۷۰ درصد موارد شناسایی نشده و افراد از ابتلای خود آگاهی ندارند.

کازرونی درباره آخرین آمار ابتلا به این بیماری عفونی در کشور نیز گفته است بر اساس نظام جامع مدیریت داده‌های الکترونیک اچ آی وی (HIV) کشور، از مجموع افراد مبتلا به ایدز شناسایی شده تا پایان خرداد ۱۳۹۶ (۳۶ هزار و ۳۹ نفر)، ۸۴ درصد را مردان و ۱۶ درصد را زنان تشکیل می‌دهند: «۵۲ درصد موارد ثبت شده در گروه سنی ۲۱ تا ۳۵ سال هستند. راه احتمالی انتقال ۳۲.۷ درصد اعتیاد تزریقی و ۴۷.۹ درصد روابط جنسی بوده است.»

در حالی که در سال‌های گذشته دولت ایران در کنترل ایدز موفق بود (فعالیت‌های دولت و سازمان‌های مردم‌نهاد در دهه ۸۰ به کنترل بیماری ایدز و جلوگیری از شیوع آن انجامید و جایزه «روبان قرمز» سازمان ملل -مربوط به پیشگیری از ایدز- نصیب ایران شد)، کارشناسان می‌گویند در سال‌های اخیر حساسیت نهادهای دولتی نسبت به گسترش شیوع ویروس اچ آی وی کم شده است.

در چند سال اخیر، بودجه مراکز «کاهش آسیب معتادان تزریقی» کم و حتی قطع شده و به دلیل اجرای طرح موسوم به ماده ۱۶ مبنی بر جمع‌آوری معتادان تزریقی از سطح شهرها، مراجعه آن‌ها به این مراکز هم کمتر شده است.

همچنین در سال ۹۳ دفتر ایدز سازمان ملل به دلایل نامعلوم بودجه سازمان بهزیستی ایران را قطع کرده که همین امر باعث تأمین نشدن منابع مالی مراکز کاهش آسیب شده است. علاوه بر این‌ها کمیته ایدز سازمان بهزیستی هم در دفتر اعتیاد این سازمان ادغام و در واقع منحل شده است.

از سوی دیگر با وجود آن‌که آگاهی‌‌بخشی و اطلاع‌رسانی مهم‌ترین اقدام در راه مبارزه با بیماری ایدز است، فعالیت‌ها در این زمینه در ایران محدود است. این در حالی‌ست که برای جلو‌گیری از گسترش اپیدمی ایدز، چاره‌ای جز آموزش صحیح و صریح بهداشت جنسی به کودکان و نوجوانان وجود ندارد، چون اطلاعات کلی و سر‌بسته نمی‌تواند موجب تغییر رفتار جنسی شود.

افزون بر این، تغییر سیاست‌های جمعیتی جمهوری اسلامی از کنترل جمعیت به افزایش جمعیت با وجود انتقادهای جدی، دسترسی‌ به خدمات بهداشت باروری و جنسی را با محدودیت‌هایی روبه‌رو کرده و حذف توزیع رایگان وسایل پیشگیری از بارداری، اعمال محدودیت‌های شدید بر جراحی‌های پیشگیری از بارداری (وازکتومی و توبکتومی)، در نظر گرفتن بسته‌های تشویقی برای فرزندآوری و اجرای طرح «پیشگیری از تک‌فرزندی»، در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفته است که این شرایط می‌تواند بر گسترش ایدز در ایران تأثیر‌گذار باشد.

ایدز در جهان به روایت آمار

تا پایان سال ۲۰۱۵ حدود ۳۶.۷ میلیون نفر به ایدز مبتلا بودند که حدود ۲.۱ میلیون در این سال به ایدز مبتلا شدند. در همین سال به طور میانگین حدود ۱.۱ میلیون نفر  بر اثر یکی از دلایل مرتبط با ایدز جان خود را از دست داده‌اند.

در بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ میلادی اما آمار ابتلا به ایدز حدود ۳۵ درصد کاهش یافته و مرگ و میر مرتبط با ایدز هم حدود ۲۸ درصد کاهش نشان می‌دهد که این آمارها به معنای نجات هشت میلیون زندگی‌ست.

به گزارش سازمان ملل متحد، از زمان اولین تشخیص ایدز تاکنون حدود ۷۸ میلیون نفر به آن مبتلا شده‌اند و ۳۵ میلیون نفر بر اثر آن و دیگر بیماری‌های مرتبط با آنجان خود را از دست داده‌اند.

بر اساس آمار ارائه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی، کشورهای جنوب آفریقا با بیش از ۲۵.۶ میلیون (بین ۲۳.۱ تا ۲۸.۵) بیمار مبتلا به ایدز، از نقطه نظر شیوع این بیماری پر‌خطرترین نقاط جهان هستند. این مناطق همچنین دو سوم مبتلایان جدید را در خود جای داده‌اند.

همچنین بر اساس برآورد این سازمان، حدود ۶۰ درصد از مبتلایان به ایدز به شرایط خود واقف هستند و ۴۰ درصد (بیش از ۱۴ میلیون نفر)، باید به خدمات تشخیص ایدز دسترسی پیدا کنند. این در حالی‌ست که تا اواسط سال ۲۰۱۶، به‌طور میانگین، ۱۸.۲ میلیون بیمار مبتلا به ایدز در سراسر جهان، درمان‌های ضد ویروسی دریافت کرده‌اند.

بر این اساس گسترش استفاده از داروهای ضد ویروسی مانع از ۲۱ میلیون مرگ ناشی از ایدز و ۲۸ میلیون ابتلای به ایدز تا سال ۲۰۳۰ میلادی خواهد شد.

علاوه بر این صنعت پزشکی در زمینه ممانعت از انتقال ویروس ایدز از مادر به فرزند پیشرفت چشمگیری داشته، به این ترتیب که به عنوان نمونه، در سال ۲۰۱۴، از هر ۱۰ مادر باردار مبتلا به اچ‌ آی‌ وی، بیش از هفت مورد تحت درمان داروهای ضد ویروسی قرار گرفته‌اند.

پایان دادن به ایدز تا سال ۲۰۳۰ میلادی بخش مهمی از اهداف توسعه پایدار است.