مشکلات پناهندگان ایرانی در شهر زلزلهزده وان
«ما نه زبان بلدیم و نه اگر جایی امکاناتی بدهد باخبر می‌شویم. اصلاً این چادر‌ها که دولت ترکیه توزیع می‌کند، تا جایی که من می‌دانم، به پناهجویان نمی‌دهند. یعنی من پناهجویی را نمی‌شناسم که تا حالا چادر امداد گرفته باشد. کلاً هم آنچنان رسیدگی‌ای که شما تصور می‌کنید، به کل شهر وان نشده است.»
گفت‌وگو
روز چهارشنبه نهم نوامبر، شهر وان، در جنوب شرقی ترکیه دوباره با زمین لرزه‌ای ۵. ۶ ریشتری به لرزه درآمد. در این زلزله، ۲۵ ساختمان فرو ریخته شد و تاکنون چندین کشته و زخمی بر جای گذاشته است. این زلزله در پی زلزله ۷. ۲ ریشتری که روز ۲۳ اکتبر امسال اتفاق افتاد، صدمات بیشتری به شهر زده است و مردم شهر را به گفته ساکنانش پریشان کرده است.
شهر وان به خاطر هم‌مرز بودن با ایران، محل سکونت بسیاری از پناهجویان ایرانی است. با رضا قاضی‌نوری، فعال دانشجویی و دانشجوی اخراجی دانشگاه تهران، یکی از پناهجویان ایرانی ساکن شهر وان و مسئول پناهندگان سازمان ملل بخش ترکیه، برای روشن شدن شرایط این شهر و پناهجویانش گفت‌وگویی کرده‌ام.
رضا قاضی‌نوری: در کل از زلزله دفعه قبل خیلی‌ها برنگشته بودند. تازه بعد از سه هفته مردم داشتند چادر‌ها را جمع می‌کردند و با آرامش، خوبی و خوشی می‌رفتند به خانه‌های‌شان که زندگی کنند، که یکباره این زلزله آمد و دوباره همه چیز به‌هم ریخت. خیلی از خانه‌ها خراب شد. یعنی حداقل آماری که من شنیدم این است که ۲۵ خانه خراب شده. هتل بایرام هم که محل سکونت خبرنگار‌ها بود خراب شده است. دوستانم که به مرکز شهر رفته بودند این خبر را آوردند که درگیری‌هایی هم در سطح شهر هست.
رضا قاضی‌نوری:ما نه زبان بلدیم و نه اگر جایی امکاناتی بدهد باخبر می‌شویم. اصلاً این چادر‌ها که دولت ترکیه توزیع می‌کند، تا جایی که من می‌دانم، به پناهجویان نمی‌دهند. یعنی من پناهجویی را نمی‌شناسم که تا حالا چادر امداد گرفته باشد. کلاً هم آنچنان رسیدگی‌ای که شما تصور می‌کنید، به کل شهر وان نشده است.
گویا مردم یکسری اعتراض‌هایی می‌کنند و درگیری‌هایی هم با پلیس به‌وجود آمده است. دیشب که اصلاً برق هم نبود و سرمای عجیبی بود. کسی در خانه هم نمی‌توانست بخوابد. ما که اصلاً چادری هم نداشتیم، دیوار حیاط خانه‌مان هم که خراب شده بود. بنابراین رسماً توی کوچه خوابیدیم.
دوستانم که برای خرید بلیت رفته بودند، تقریباً برای هیچ شهری نه بلیت هواپیما و نه بلیت اتوبوس نبوده است. هیچ چیزی نیست و اینکه فعلاً وضعیت شهر خیلی بحرانی است. مغازه‌ها بسته است و امکان خرید ملزومات زندگی هم وجود ندارد.
شما اشاره کردید که بلیت وجود ندارد. آیا اتوبوس‌ها و هواپیما‌ها حرکت نمی‌کنند یا چون همه می‌خواهند شهر را ترک کنند، بلیت گیر نمی‌آید؟
من دقیقاً نمی‌دانم. صبح که من هواپیما‌ها را شمردم، حدود هفت، هشت تا هواپیما توی فرودگاه نشسته بود. حالا این‌ها صرفاً برای امدادند یا مثلا برای مسافر؟ نمی‌دانم. به‌هرحال هرچه هست، می‌گویند بلیت هواپیما وجود ندارد. اتوبوس‌ها هم شاید به خاطر وضعیت شهر به اینجا نمی‌آیند یا پر هستند یا خیلی از این مراکز فروش بلیت اصلاً خودشان بسته‌اند.
شما دفعه قبل که زلزله‌ای در شهر وان روی داد، چه امکاناتی دریافت کردید؟
رسماً هیچ چیز.
چون پناهجو هستید این امکانات در اختیارتان گذاشته نشد یا اینکه شرایط عمومی شهر وان اینگونه بود؟
راستش چیز زیادی نمی‌توانم بگویم. بخش مهم‌اش به خاطر این است که ما نه زبان بلدیم و نه اگر جایی امکاناتی بدهد باخبر می‌شویم. اصلاً این چادر‌ها که دولت ترکیه توزیع می‌کند، تا جایی که من می‌دانم، به پناهجویان نمی‌دهند. یعنی من پناهجویی را نمی‌شناسم که تا حالا چادر امداد گرفته باشد. کلاً هم آنچنان رسیدگی‌ای که شما تصور می‌کنید، به کل شهر وان نشده است. البته خب درباره دولت ترکیه باید گفت در مقایسه با شرایط مشابه که در ایران اتفاق می‌افتد، وضعیت رسیدگی شاید بهتر باشد.
دفعه پیش که زلزله آمد، به پناهجویان و پناهندگان اجازه داده شد که از شهر خارج شوند. آیا همه آن افراد دوباره به این شهر برگشتند؟
خیلی‌هاشان برگشته‌اند. من و چند نفر دیگر چندروزی خارج شدیم، ولی خب جای دیگری را برای سکونت نداشتیم. نه خانه‌ای نه جایی. خب اینجا که کشور خود آدم نیست که دوست و فامیل زیادی داشته باشد. بنابراین بالاخره مجبور بودیم که برگردیم. مؤثر‌ترین کمکی که به ما شد، از سوی تعدادی از دوستان بود. ایرانی‌هایی که خارج از وان بودند سازماندهی کردند و پناهجویان ایرانی شهر وان توانستند مدتی در خانه برخی از بچه‌ها اسکان پیدا کنند. اگر این امکان نبود، شاید اصلاً امکان خروج ما از وان وجود نداشت. این نکته واقعاً جای تقدیر و سپاس دارد از ایرانی‌هایی که خارج از شهر وان زندگی می‌کردند و به‌هرحال توانستد تا حدی به ما کمک کنند.
رضا قاضی‌نوری: سازمان ملل دست‌اندرکار خارج کردن کلیه پناهندگان و پناهجویان از شهر وان و اسکان دادن آنها در بقیه شهرهاست. حالا اینکه این امر به تمامی صورت گیرد و اصلاً چقدر برای خود پناهنده‌ها این امکان وجود داشته باشد، نمی‌دانم. سازمان ملل یک دور اینجا هزینه کرده‌اند و خانه و زندگی برای آنها تشکیل دادند. نمی‌دانم حالا دوباره بتوانند این کار را در یک شهر دیگری انجام دهند یا خیر؟
خیلی از ایرانی‌های خارج از ایران تلاش کردند از طریق یکسری کمپین‌‌ها کمک‌های مالی و کمک‌های غیر مالی به پناهجویان ایرانی در ترکیه در منطقه وان، برسانند. آیا شما کمک‌هایی از این قبیل را دریافت کردید یا از آنها مطلع هستید؟
کمک‌هایی که شده خیلی شخصی و خیلی ناکافی بوده برای پناهجویان و اکثراً به‌هیچ وجه نتوانست حتی درصدی از خساراتی را که به آنها وارد شده است جبران کند. اگر یک انجمن سراسری وجود می‌داشت که به مشکلات پناهجویان ایرانی رسیدگی می‌کرد، به نظر من خیلی عالی بود. یعنی این سردرگمی دیگر نبود که حالا یک انجمنی توسط کسی تشکیل شود و عده‌ای گرفتار این باشند که آیا این آدم را قبول دارند یا ندارند. حالا برای اتفاق‌های آتی اگر گروهی وجود می‌داشت، گروه معتبری که همه او را می‌شناختند و او می‌توانست به مسائل پناهنده‌ها رسیدگی کند خیلی عالی می‌شد.
دیگر اینکه یک گروه اینجا بودند که وضع‌شان از پناهجوهای ایرانی خراب‌تر بود و واقعاً اگر کسی می‌تواند، باید به آنها رسیدگی کند. پناهجویان افغان را می‌گویم. باز شرایط اجتماعی ایرانی‌ها بهتر از شرایط اجتماعی دوستان افغانی‌مان است که اینجا هستند. این‌ها عملاً بی‌پناه بودند.
زلزلهٔ دوباره اتفاق افتاده و شهر خراب‌تر از قبل شده است. شرایط و آینده شما در این شهر به چه شکل پیش خواهد رفت؟
راستش تا جایی که می‌دانم سازمان ملل دست‌اندرکار خارج کردن کلیه پناهندگان و پناهجویان از شهر وان و اسکان دادن آنها در بقیه شهرهاست. حالا اینکه این امر به تمامی صورت گیرد و اصلاً چقدر برای خود پناهنده‌ها این امکان وجود داشته باشد، نمی‌دانم. سازمان ملل یک دور اینجا هزینه کرده‌اند و خانه و زندگی برای آنها تشکیل دادند. نمی‌دانم حالا دوباره بتوانند این کار را در یک شهر دیگری انجام دهند یا خیر؟ واقعاً نمی‌دانم تا چه حد ممکن خواهد بود.
کسانی که شهر را ترک می‌کنند، کمکی نمی‌گیرند
متین چورا تاتش: در ترکیه قانونی وجود دارد که پناهجویان نمی‌توانند خودشان شهر محل سکونت‌شان را انتخاب کنند بلکه دولت برای‌شان انتخاب می‌کند. بعد از زلزله ما با وزارت خارجه ترکیه برای انتقال پناهجویان به شهرهای دیگر تماس گرفتیم و دولت ترکیه با این ایده با دو شرط، انتقال داوطلبانه و برنامه‌ریزی شده، موافقت کرده است.
در پی گفت‌وگو با رضا قاضی‌نوری، با بخش پناهجویان سازمان ترکیه تماس گرفتیم و از متین چورا تاتش، سخنگوی این بخش درباره شرایط پناهجویان ایرانی و افغانی وان پرسیدیم.
متین چورا تاتش: وقتی دو هفته پیش اولین زمین لرزه اتفاق افتاد، ۲۰۴۱ پناهجو در وان پیش ما ثبت نام کرده بودند. در این زلزله بسیاری از خانه‌های این افراد نابود شدند. آنها می‌ترسیدند در خانه‌های‌شان بمانند و از ما درخواست چادر و بقیه وسایل زندگی کردند. بیشتر این افراد ایرانی و افغانی هستند. بعد از زلزله بسیاری از پناهجویان از طریق دفتر ما در شهر وان خواستار انتقال به شهر دیگری شدند. در ترکیه قانونی وجود دارد که پناهجویان نمی‌توانند خودشان شهر محل سکونت‌شان را انتخاب کنند بلکه دولت برای‌شان انتخاب می‌کند. بعد از زلزله ما با وزارت خارجه ترکیه برای انتقال پناهجویان به شهرهای دیگر تماس گرفتیم و دولت ترکیه با این ایده با دو شرط، انتقال داوطلبانه و برنامه‌ریزی شده، موافقت کرده است. تا آخر هفته گذشته ۹۰۰ نفر خودشان را برای انتقال معرفی کرده‌اند. امیدواریم تا آخر این هفته، بقیه علاقه‌مندان هم خودشان را معرفی کنند، ولی دولت ترکیه و صلیب سرخ اعلام کرده‌اند که به پناهندگان هم همان کمک‌هایی را خواهند کرد که به دیگران می‌کنند.
شما چطوری متوجه می‌شوید که پناهجویان کمک‌های شما و بقیه سازمان‌ها را دریافت کرده‌اند؟ بسیاری از پناهجویان ایرانی می‌گویند که کمکی دریافت نکرده‌اند.
بعد از زلزله، تیمی را برای کمک و هماهنگی به وان فرستادیم. ولی خیلی زود متوجه شدیم که پناهجویان و ساکنان وان از روند توزیع کمک‌ها شکایت دارند. این چیزی بود که هم دولت ترکیه و هم صلیب سرخ متوجه آن شده بودند. مشکل پناهجویان بیشتر است، چرا که زبان ترکی را نمی‌دانند و به همین دلیل از بسیاری حمایت‌های اجتماعی هم برخوردار نمی‌شوند. با شما موافق هستم که در این چند هفته سازماندهی بسیار خوبی نداشتیم، ولی با کمک رسانه‌های جهانی، شرایط دارد تغییر می‌کند و توزیع وسایل با نظم و برنامه‌ریزی بیشتری انجام می‌گیرد.
شما به انتقال پناهندگان به شهرهای دیگر اشاره کردید. بسیاری از این پناهندگان همه زندگی‌شان را از دست داده‌اند. آیا شما آنها را برای ساخت زندگی جدید در شهر جدید حمایت می‌کنید؟
این مشکل بزرگی است. از طرفی اگر پناهجویان در شهر وان بمانند از کمک‌های سازمان‌های مختلف و دولت ترکیه برخوردار خواهند بود و از طرف دیگر بسیاری از پناهجویان از نظر روحی صدمات زیادی دیده‌اند؛ هم از فرار و مهاجرت اجباری و هم از شرایط بعد از زلزله.
انتقال به یک شهر دیگر یک انتخاب شخصی است. آنها می‌توانند انتخاب کنند که بمانند یا به شهر دیگری بروند. از طرف دیگر، در سیاست مهاجرت ترکیه امکانات اجتماعی در نظر گرفته نشده است. کسانی که شهر را ترک می‌کنند، کمکی دریافت نخواهند کرد. در این صورت آنها از کمک‌هایی که مردم شهر وان از آن برخوردار خواهند بود. محروم می‌مانند.
تصاویر: وضعیت پناهندگان ایرانی در شهر زلزلهزده وان ترکیه، منبع: سایت اشتراک.
نظرها
نظری وجود ندارد.