دانشگاه ایرانی در نمایشگاه آزادی لاهه

درست روزهایی که در ایران مجدداً بحث بر سر اسلامی‎سازی علوم انسانی و میزان موفقیتش بالا گرفته، شهر لاهه هلند میزبان میزگردی فارسی با مضمون آموزش و حق تحصیل در ایران بود. این میزگرد تنها یکی از بخش های نمایشگاه کتاب آزادی- لاهه ۲۰۱۸ بود.

نمایشگاهی بین اللملی (۲۱ تا ۲۵ فوریه) که بیشتر به فستیوالی می‎مانست از برنامه‎های متنوع هنری، میزگردهای گفتگو و سرآخر غرفه های عرضه کتاب.

نکته جالب اینکه برگزارکننده این نمایشگاه متنوع که هر ساله به طور منظم بر پا می‎شود سازمانی است مردم‎نهاد: The Hague peace projects(پروژه صلح لاهه). علاوه بر این، بار اصلی سازماندهی برنامه‎ها بر دوش مجموعه‎ای از داوطلبان ملیت‎های مختلف قرار دارد که در غالب کارگروه‎هایی از ترکیه، بنگلادش، مراکش، سوریه، سومالی فعالیت می‎کنند.

شاید همین شیوه برگزاری نمایشگاه بود که حال و هوایی متفاوت هم به فضا می‎داد: فضایی همدلانه و البته تقریباً کوچک: شامل یک آمفی تئاتر ۱۰۰ نفره و سالنی به اندازه یک سینما متوسط.

آنگونه که علیرضا کاظمی، مدیر اجرایی ایران آکادمیا می‎گوید:

«انگیزه اصلی برپایی این نمایشگاه  قتل یک نویسنده بنگلادشی بود و از آن پس در سالگرد او این نمایشگاه تکرار ‎شد. در واقع سازمان مردم‎نهاد پروژه صلح لاهه به طور کلی تمرکزش بر جاهایی از دنیا است که در آن درگیری وجود دارد و آزادی بیان و حق تحصیل نقض می‎شود. بدین ترتیب ملیت‎ها مختلف می‎توانند دور هم جمع شوند، گفتگو کنند و همزمان جامعه هلند و مهاجران آن را خطاب قرار دهند».

این نمایشگاه امسال به سراغ ایران هم آمده بود. هسته اصلی ایده بخش فارسی نمایشگاه آزادی زمانی شکل گرفت که توجه برگزارکنندگان آن به «نمایشگاه کتاب بدون سانسور» در هلند جلب شد. نمایشگاهی که موسسه آموزشی ایران آکادمیا در آمستردام برگزار کرده بود.

این باب آشنایی سبب شد که تا با پیشنهاد برگزارکنندگان، ایران آکادمیا به طور داوطلبانه وظیفه هماهنگی بخش فارسی را برعهده بگیرند.

به گفته علیرضا کاظمی، ایران آکادمیا نیز با توجه به ظرفیت و اولویت نمایشگاه، برای بخش فارسی تنها از ناشرین ایرانی درون هلند دعوت به کار کرد: دنا، ایران آکادمیا و عقل سرخ. همزمان این موسسه با توجه به زمینه کاریش، میزگردی نیز در «حوزه آزادی‎های علمی» تدارک دید.

میزگردی به زبان انگلیسی که با حضور رها بحرینی، وکیل و پژوهشگر سازمان عفو بین‏‎الملل، امیریحیی آیت‎اللهی، دانشجوی دکترای علوم سیاسی و امید منتظری، روزنامه‎نگار وب‎سایت زمانه برگزار شد. بعدتر نسخه فارسی‎ این سخنرانی‎ها نیز ضبط و پخش شد.

میزگرد ایران: آزادی‎های علمی و دانشگاه ایدئولوژیک

امید منتظری سخنران نخست این برنامه از اخلال تفکیک میان آموزش آلترناتیو و آموزش رسمی در ایران، به شکاف و تنش دو جور آموزش، دوجور دانش و دو جور نهاد آموزشی در ایران معاصر پرداخت. او تأسیس دانشگاه در ایران را واکنشی به مدرنیزاسیون و شکست‎ها در جنگ با روسیه خواند و افزود معرفتی که با این نهادهای دولتی گره می‎خورد اراده‎ای معطوف به قدرت داشت و به کار تقویت زیرساخت‎های اقتصادی و تجهیزات جنگی می‎آمد و این دانش عموماً با تکنیک یکی گرفته می‎شد. او دارالفنون(یعنی خانه تکنیک‎ها) را مثالی از این مراکز تولید دانش خواند.

امید منتظری در مقابل به دانشگاه‎های بدیلی اشاره کرد که عمدتاً تحت نفوذ چپ بود و بیشتر با نقد و حقیقت گره می‎خورد و در کار نقد قدرت بود. او این مراکز را پاسخی فرهنگی- سیاسی به مدرنیته دانست و از سمینارهای زیرزمینی رضا براهنی تا نشریه کاوه در دوران رضاشاه را در زمره دانشگاه بیرون دانشگاه یا آنگونه که خود می‎گفت Alter-university به شمار آورد.

بدین معنا، در لحظه یکی شدن دو مرکز تولید دانش در جریان انقلاب بهمن، حذف آموزش بدیل از دانشگاه ابتدا با انقلاب فرهنگی کلید می‎خورد، بعد در قتل‎های زنجیره‎ای تداوم می‌یابد و سرآخر در سال‎های اخیر در پروژه‎ها نرم‎تر انضباطی و کنترلی و موازی سازی در غالب یک «انقلاب فرهنگی دوم» ادامه می‎یابد. به زعم او، پروژه‎های اندیشه پویا، مهرنامه، ترجمان و برنامه تلویزیونی جیوه‎گی نمونه‌هایی از این دست «انقلاب فرهنگی نرم» هستند.

سخنران بعدی امیریحیی آیت‌اللهی درباره پژوهش مشترک خودش با وفا مهرآیین تحت عنوان «مرزهای آزادی آکادمیک در شیوه الاهیات‌ورزی نظام آموزشی بعد از انقلاب اسلامی ایران» سخن گفت. او نخست تعریف آزادی آکادمیک را بر اساس سند ۱۹۹۷ یونسکو بیان کرد و آنگاه به ربط و نسبت الاهیات و سیاست در ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران پرداخت. در همین زمینه تفاوت الاهیات مدرسی یا سنتی با الاهیات سیاسی خمینی بررسی و نیز به آسیب‌هایی اشاره شد که جمهوری اسلامی بر بنیان چنان الاهیاتی برای فضای دانشگاهی و فکری ایران به ارمغان آورده است.

این دانشجوی علوم سیاسی در پایان موارد نقض آزادی‌های آکادمیک در حوزه الهیات را برشمرد: ساختار بسته و ایدئولوژیک به‌کارگیری اساتید و پذیرش دانشجویان، تأسیس موسسات و دانشگاه‌های تخصصی با بودجه‌های کلان در راستای اهداف نظام و فقر محتوایی دروس دانشگاهی در حوزه الاهیات.

آخرین سخنران این برنامه رها بحرینی بحث خود را با عنوان «از نگاه اهریمنی تا درمان پزشکی: هویت جنسی و گرایش جنسی در برنامه درسی متخصصان بهداشت در ایران» ارائه داد.

کانون بحث او سانسور اطلاعات مربوط به گرایشات و هویت‎های جنسی در رشته‎هایی مثل روانشناسی و روانپزشکی در ایران بود. او همچنین به این موضوع پرداخت که چگونه این سانسور نتایجی آسیب‎رسان و توهین‎آمیز برای جامعه ال جی بی تی برجا می‌گذارد.

رها بحرینی با اشاره به مستندات و پژوهش‎ها «گروه شش رنگ» توضیح داد که چطور دانشجویان رشته های ذکر شده نسبت به واقعیت هایی از این دست بی خبر می‏‎مانند که از سال ۱۹۷۳ همجنس گرایی از شمار بیماری های روانی بیرون آمده یا این واقعیت که هویت ترانسنجندر در خود هیچ نشانی از بیماری ندارد. به نظر این حقوقدان، دانشجویان ایرانی همچنان در فضایی تربیت می‎شوند که با استاندارهای جهانی فاصله دارد.

هرچند او در پایان به تلاش گروهی از فعالان جامعه ال جی بی تی ایران اشاره کرد که برای آشنا ساختن روانشناسان و روانپزشکان راهنماهایی به زبان فارسی تدارک دیده‎اند.

علیرضا کاظمی می‎گوید در مجموع این میزگرد با استقبال خوبی از سوی بازدیدکنندگان نمایشگاه مواجه شد و موسسه آموزشی ایران آکادمیا امیدوار است این برنامه‎ را در سال‎های بعدی نمایشگاه کتاب آزادی ادامه دهد.

نسخه فارسی سخنرانی امید منتظری:

نسخه فارسی سخنرانی امیریحیی آیت‎اللهی:

نسخه انگلیسی سخنرانی رها بحرینی: