فصل مشترک کردها و بشار اسد: خودداری از موضع‌گیری صریح درباره خودمختاری

شورای دموکراتیک سوریه، روز یکشنبه ۱۰ ژوئن در بیانیه‌ای اعلام کرد که آماده مذاکره بی‌قید و شرط با دولت سوریه است. این شورا شاخه سیاسی نیروهای کرد و عرب موسوم به «نیروهای دموکراتیک سوریه» است که با پشتیبانی آمریکا چیزی در حدود یک سوم سرزمین سوریه را، در شمال و شرق، تحت کنترل دارد. جوردی تجل، استاد تاریخ دانشگاه نوشاتل سوئیس، معتقد است که تلاش کردها برای نزدیکی به رژیم سوریه امری غافلگیرکننده و بی‌سابقه نیست؛ با این حال،  هر دو طرف هنوز از موضع‌گیری  شفاف و صریح در قبال مسأله اصلی یعنی خودمختاری، امتناع می‌ورزند. همین امر البته باعث شده امکانی برای مذاکره باقی بماند.

چرا نیروهای کرد سوریه می‌خواهند به رژیم اسد نزدیک شوند؟

در بیانیه‌ای که یکشنبه ۱۰ ژوئن منتشر شد، شورای دموکراتیک سوریه، که تحت کنترل یگان‌های مدافع خلق (ی پ گ) کردها قرار دارد، تصدیق کرد که آماده حل معضل سوریه از طریق گفتگوست و برای مذاکره بی‌قید و شرط با رژیم سوریه هیچ تردیدی ندارد.

حکمت حبیب، از مسئولان این سازمان، اظهار داشت «نیروهای دموکراتیک سوریه، که ۳۰ درصد خاک سوریه را تحت کنترل دارند، و رژیم سوریه که بر بیش از نیمی از سوریه حاکم است، تنها نیروهایی هستند که می‌توانند بر سر میز مذاکره بنشینند و راه‌حلی برای بحران سوریه پیدا کنند.» چنین ادعایی، البته تا پیش از آنکه نیروهای تحت حمایت ترکیه به عفرین حمله و آن را تصرف کنند، واقع‌گرایانه بود.

پس از انجام عملیات موسوم به شاخه زیتون و تصرف عفرین به دست نیروهای ارتش آزاد سوریه، حالا عملاً سوریه به سه منطقه جغرافیایی و سه حوزه نفوذ بدل شده است.

آنچه مشخص است، مهم‌ترین انگیزه در پس تلاش کردها برای نزدیکی به رژیم اسد، جلوگیری از برخورد نظامی در شمال سوریه است. ماه گذشته، بشار اسد به کردها اخطار داده بود که اگر از طریق مذاکره، بازپس‌گیری مناطق تحت کنترل کردها میسر نشود، به زور متوسل خواهد شد. کمی پس از آن، یک هیأت نمایندگی مخالفان (در زمره نیروهای مخالف قابل تحمل برای رژیم) تلاش کرد میان کردهای قامشلی و دولت سوریه میانجی‌گری کند.

آیا کردها در موقعیتی هستند که بتوانند مذاکره کنند؟

جوردی تجل، استاد تاریخ دانشگاه نوشاتل، این تلاش و اقدام کردها برای نزدیکی به حکومت را غافلگیرکننده و بی‌سابقه نمی‌داند و می‌گوید: «روابط میان کردها و رژیم اسد، از آغاز جنگ در سال ۲۰۱۱ تا کنون هیچ گاه قطع نشده است.» و میان دولت و نیروهای کرد گفتگوهای غیر رسمی پیوسته وجود داشته است.

در ابتدای درگیری‌ها، کردها توانستند پیروزی بزرگی به دست آورند و آن خودمختاری سرزمین‌های کرد در خاک سوریه بود. امروز بخش اعظم سرزمین‌های تحت کنترل کردها، در سایه نیروهای دموکراتیک سوریه، به شکلی خودمختار و مستقل از دولت اداره می‌شوند. با این حال، پس از حمله ترکیه در ژانویه ۲۰۱۸، آنها شهر مهم عفرین را (که در سی کیلومتری مرز ترکیه است و به مدت ۶ سال آن را در اختیار داشتند) از دست دادند.

جوردی تجل معتقد است که «از دست دادن عفرین موقعیت کردها را متزلزل ساخت»، هرچند به لطف پشتیبانی نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا، آنها هنوز بخش گسترده‌ای از خاک سوریه را تحت کنترل دارند. رژیم سوریه، قبل از هر چیز، به همین پشتیبانی آمریکایی‌ها بدگمان است.

مسأله اساسی پیش روی کردها، به نظر تجل، «پیدا کردن یک نقطه تعادل با منافع حکومت اسد و در مقابل، گرفتن ضمانت‌هایی برای بقا و دوام خویش است.»

آیا دمشق حاضر است به کردها خودمختاری دهد؟

جوری تجل می‌گوید: «حکومت سوریه همواره در قبال مسأله خودمختاری کردها موضع مبهمی داشته است. این خودمختاری سیاسی است، جغرافیایی یا فرهنگی؟ »

او اضافه می‌کند: «کردها نیز از سوی دیگر، از بیان شفاف موضع خود در این مورد ابا دارند: آنها می‌گویند که در پی تشکیل دولت نیستند، همچنین نمی‌خواهند یک منطقه خودمختار قومی-جغرافیایی مشابه اقلیم کردستان عراق تأسیس کنند. آنها مدعی‌اند که پروژه فدرالیسم دموکراتیک آنها به روی غیرکردها نیز گشوده است. به طور کلی، در موضع هر دو طرف، آن چیزی که غایب است، صراحت و شفافیت است. هر دو طرف، تلاش می‌کنند به شکل روشن اعلام موضع نکنند، و همین البته باعث می‌شود امکانی برای مذاکره باقی بماند. در دراز مدت، البته وضعیت کردها به این وابسته است که جنگ در شمال سوریه چگونه به پایان برسد.»

منبع: LACROIX

در همین زمینه