«مدیران ایرانی برای دورزدن تحریم‌ها با چراغ سبز اطلاعات پاسپورت خریده بودند»

خبرگزاری «رویترز» در گزارشی اختصاصی ادعا می‌کند که مدیران تجاری و صنعتی ایران برای دورزدن تحریم‌ها علیه این کشور صدها پاسپورت «جزایر کومور» (قمر) را در سال‌های گذشته خریده‌اند. در میان این خریداران نام برادر رضا ضراب، تاجر ایرانی‌ـ‌ترکیه‌ای که در ایالات متحده به دادگاه کشیده شد، به چشم می‌خورد.

جزایر کومور ژانویه سال جاری میلادی شماری از پاسپورت‌های فروخته‌شده به شهروندان خارجی را به دلیل آنچه ایراد در روند صدور آنها خواند، باطل کرده است. رویترز پس از مرور فهرست محرمانه این پاسپورت‌های باطل‌شده دریافت که بیش از ۱۰۰ تن از ۱۵۵ فردی که پاسپورت آنها باطل شده است، ایرانی هستند.

به گفته این خبرگزاری، بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۷ بیش از یک هزار پاسپورت برای ایرانی‌ها صادر شده است. اکثر این پاسپورت‌ها بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳، یعنی هنگام تنگ‌ترشدن حلقه تحریم‌ها در دو سال آخر ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد خریداری شده‌اند.

شماری از این ایرانیان مدیران ارشد صنعتی و تجاری بودند و حیطه کاری آنها هدف تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران قرار داشت. برخی از آنها بیش از یک پاسپورت جزایر کومور را خریداری کرده بودند. منابع دیپلماتیک و امنیتی غرب هدف برخی از این مدیران برای خرید پاسپورت از جزایر کومور را دورزدن تحریم‌ها عنوان می‌کنند.

جزایر کومور ۸۰۰ هزار تن جمعیت دارد و برنامه فروش پاسپورت را ۲۰۰۸ برای تأمین منابع مالی آغاز کرد. جزایر کومور در جنوب شرقی آفریقا در آب‌های اقیانوس هند قرار دارد.

نخستین معامله را امارات متحده عربی و کویت با این کشور انجام دادند و قرار شد برای ساکنان بدون اوراق هویت در این کشورها که به «بدون» معروفند، پاسپورت کوموری صادر شود. امارات و کویت نمی‌خواستند شهروندی کشور خودشان را به «بدون»ها اعطاء کنند.

فروش پاسپورت به ایرانی‌ها

وزیر داخله کومور در زمان صدور پاسپورت‌ برای ایرانیان به رویترز گفته است که ظن برده بود برخی ایرانی‌ها «برای دورزدن تحریم‌ها می‌خواستند از کومور استفاده کنند» و دستور بررسی بیشتر را داده بود.

برای ایران در هنگام تحریم‌ها نیز این پاسپورت می‌توانست احتمالاً مفید باشد. آغاز فروش پاسپورت کوموری به مدیران ایرانی پس از آن صورت گرفت که احمدی‌نژاد و احمد عبدالله محمد سامبی، رئیس‌جمهوری سابق کومور روابط نزدیکی یافتند.

سامبی برای سال‌ها در قم تحصیل دینی کرده بود و در میان محافظان شخصی‌اش چندین ایرانی به چشم می‌خوردند. برخی از شهروندان کومور به رئیس‌جمهوری پیشین «آیت‌الله جزایر کومور» لقب داده بودند. در زمان زمامداری او بیش از ۳۰۰ پاسپورت برای ایرانی‌ها صادر شد. سامبی چندین ماه است که به اتهام «تحریک به شورش» در حبس خانگی است. نزدیکان او این اتهام را بی‌اساس و بهانه‌ای برای حذف یک رقیب سیاسی توصیف کرده‌اند.

با پاسپورت کوموری می‌توان به بخش‌هایی از خاورمیانه و خاور دور بدون نیاز به اخذ روادید سفر کرد، در بانک‌های خارجی حساب گشود و شرکت‌ها را در خارج ایران ثبت کرد.

محتبی عرب‌محقی و ناصر معصومیان، دو مدیر ارشد نفتی ایران همزمان در یک روز در اکتبر ۲۰۱۴ صاحب پاسپورت کوموری می‌شوند. محمدصادق کاوه، رئیس شرکت خدمات دریایی و بندی کاوه و حسین مختاری زنجانی، یک وکیل پرنفوذ در صنعت انرژی ایران که پرونده‌های خارجی و داخلی را برعهده دارد، از دیگر دریافت‌کنندگان این پاسپورت هستند.

محمد ضراب، برادر رضا ضراب نیز دیگر خریدار پاسپورت کوموری است. او نیز همچون برادرش تاجر طلا است و یک دادگاه آمریکایی در ۲۰۱۶ او را به اتهام استفاده از نظام مالی ایالات متحده برای دورزدن تحریم‌های ایران احضار کرده است.

از محل سکونت فعلی محمد ضراب اطلاعی در دست نیست. رضا ضراب اما در مورد اتهام مشابهی در دادگاهی در آمریکا گناهکاری‌اش را پذیرفت و به همکاری با دادستان‌های آمریکایی پرداخت.

پرونده قضایی ضراب یکی از نقاط اختلاف آنکارا و واشنگتن در ماه‌های اخیر بوده است. دولت ایالات متحده عقیده دارد که ضراب مغز متفکر عملیاتی پیچیده بوده که به دولت ایران برای دور زدن تحریم‌ها علیه برنامه هسته‌ای این کشور کمک کرده‌است. ضراب در اوج عملیات، یعنی سال ۲۰۱۲، روزانه یک تن (هزار کیلوگرم) طلا می‌خریده و به ایران می‌فرستاده است.

چراغ سبز اطلاعات؟

حکومت ایران تابعیت دوم شهروندانش را به رسمیت نمی‌شناسد. در ماه‌های اخیر نیز مسئله مدیران دولتی دوتابعیتی یکی از نقاط اعمال فشار بر دولت حسن روحانی بود.

اما رویترز به نقل از یک منبع ایرانی می‌گوید که وزارت اطلاعات این کشور به برخی مدیران تجاری ارشد برای خرید پاسپورت خارجی جهت تسهیل سفرها و مراودات مالی آنها چراغ سبز نشان داده بود.

دولت ایران و سفارت این کشور در لندن به درخواست رویترز برای اظهارنظر در این مورد پاسخی نداده‌اند. خزانه‌داری آمریکا نیز گفته است که نمی‌تواند درباره پرونده‌هایی که روند تحقیق آنها پایان نیافته اظهارنظر کند.

جزایر کومور روابط خود را ۲۰۱۶ با تهران قطع کرد. او نیز به جبهه حامیان عربستان سعودی در نزاع منطقه‌ای با ایران پیوسته است.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده یک ماه و نیم پیش دستور خروج از «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران را صادر کرد. واشنگتن گفته که قصد دارد این بار حلقه محاصره تحریم‌ها را از دوران باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین تنگ‌تر کند و صادرات نفت ایران را نیز به حداقل برساند.

در همین زمینه