تجارت آب «سریز» یا خلل به خواب «اژدهای خفته» در تاجیکستان

قرار است که آب کول یا دریاچه سریز با همکاری یک شرکت چینی به بازار عرضه شود. دریاچه سریز بزرگ‌ترین کول آب شیرین تاجیکستان است که ۱۱۷ سال قبل بر اثر زمین‌لرزه به وجود آمده است. رسانه‌های داخلی تاجیکستان گزارش داده‌اند که شرکت تجاری «آرین‌بانک» تاجیکستان با شرکتی چینی موسوم به «Heaven Springs Dynasty Harvest Group» قراردادی را امضا کرده اند که بر اساس آن آب کول سریز به بازار بین‌المللی ارائه خواهد شد.

این برنامه تجاری را کشور تاجیکستان سال‌هاست پیگیری می‌کرده و توافق‌های قبلی با کشورهای عربی و ایران به نتیجه نرسیده است. حال شرکت چینی این فرصت را دارد که آب کول سریز را به عنوان آب نوشیدنی به کشورهای همسایه تاجیکستان و دیگر کشورهای خارجی بفروشد.

کارشناسان مدت‌هاست که ابراز نگرانی می‌کنند که ممکن است آب این کول با هر زمین‌لرزه‌ای به صورت سیلاب سرازیر بشود و کشورهای همسایه را نیز در معرض خطر قرار بدهد.

کول سریز ماه فوریه سال ۱۹۱۱ در نتیجه فروریختن کوه بر رود مرغاب و روستای «اُسای»، ایجاد شده است. بر اثر این فاجعه طبیعی ۵۷ تن از ساکنان اُسای جان خود را از دست دادند. پس‌لرزه‌های این زمین‌لرزه در کشور همسایه افغانستان نیز قربانی‌های زیادی به جا گذاشت. بر اساس گزارش‌‌های موجود بیش از هزار نفر در مجموع جان خود را از دست دادند. کول سریز از آن زمان تا حال تحت نظارت کارشناسان محلی است و بیش از یک قرن است که این دریاچه محصورشده باعث نگرانی مردم منطقه باقی مانده است.

کول سریز در ناحیه روشان بدخشان کوهی تاجیکستان واقع است و بلندای این کول طبیعی از تراز دریا ۳۳۰۰ متر است. درازای این سد طبیعی ۶۲ کیلومتر، پهنایش ۳/۳ کیلومتر و ژرفایش تا ۵۰۰ متر است. حجم آب آن ۱۷ میلیارد متر مکعب و وزنش حدودا ۱۹ میلیون تن براورد شده است.

عالمان طبیعت‌شناس تاجیکستان معتقدند که سه عامل می‌تواند به این سد طبیعی رخنه وارد کند: زمین‌لرزه، افزایش سطح آب کول و فروریختن کوه‌پاره‌های اطراف. کول سریز را مردم محلی «اژدهای خفته» می‌نامند و کارشناسان پیشبینی کرده اند که در صورت ایجاد رخنه در این سد، ممکن است که در مدت ۱۲ ساعت بخش‌های زیادی از تاجیکستان، افغانستان و ترکمنستان زیر آب بماند.

نگرانی بسیاری از مردم محلی با اطلاع از قرارداد جدید و ساختن کارخانه در اطراف کول سریز افزوده است. به گفته آنها هر گونه حرکت یا وارد کردن خودروهای سنگین و ساختن جاده‌های جدید احتمال ایجاد رخنه در سد و فروریختن آب کول سریز را بالا خواهد برد.