ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

برلیناله ۲۰۱۲ به گزینش زمانه - ۵

<p>حسام میثاقی - یکی از آثار آلمانی&zwnj;زبان بخش مسابقه جشنواره فیلم برلین، فیلم سینمایی &laquo;آنچه باقی می&zwnj;ماند&raquo;، ساخته هانس کریستیان اشمید، کاگردانی است که پیش از این، فیلمی همچون &laquo;مرثیه&raquo; را ساخته بود. درحالی که این روزها بسیاری از نشریات و رسانه&zwnj;ها، از بازی درخشان بازیگران فیلم یاد کرده&zwnj;اند، این یادداشت سعی دارد سویه&zwnj;های دیگری از این اثر را زیر ذره&zwnj;بین قرار دهد.</p> <!--break--> <p>یک ریتم تکراری را دو یا سه دقیقه می&zwnj;شنویم تا در یک لحظه یک سولوی کوتاه وارد موزیک شود و لذت شنیدن موسیقی را آن زمان است که حس می&zwnj;کنیم. با کمی دقت درخواهیم یافت که شاید شنیدن آن دو یا سه دقیقه، همگی برای شنیدن سولوی پایانی بوده است اما تأخیری که در تصاحب&zwnj; کردن لذت&zwnj;مان تحمل کرده&zwnj;ایم را دوست داریم. این خصوصیت موزیک مینیمال اکتروی (Electro-minimal) امروز آلمان است. خصوصیتی که در سینمای امروز آلمان و فیلم &laquo;آن&zwnj;چه می&zwnj;ماند&raquo; نیز حس می&zwnj;کنیم. اعضای یک خانواده&zwnj;ی <img align="left" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/hesmiber02.jpg" />&laquo;معمولی&raquo; که آخر هفته&zwnj;شان را کنار هم می&zwnj;گذرانند. پدر، مادر، دو برادر، پسر کوچک یکی از برادرها و همسر برادر دیگری. اگر کلیت داستان را برای کسی تعریف کنی، هیچ نکته&zwnj;ی جذاب و جدیدی در آن کشف نخواهد کرد. در حالی که در سویی دیگر از جهان، آدم&zwnj;ها توی خیابان کشته می&zwnj;شوند و محرومیت و بحران اقتصادی کمر خیلی&zwnj;ها را شکسته است، دیدن روایت دور هم جمع&zwnj;شدن یک خانواده&zwnj; در کشور پیشرفته&zwnj;ای مثل آلمان، شاید هیچ جذابیتی نداشته باشد. <br /> &nbsp;</p> <p>اما چگونه است زمانی که یاکوب برادر بزرگترش را فقط هل می&zwnj;دهد، این عمل در چشم بیننده به یک فاجعه تبدیل می&zwnj;شود؟ آیا عمل هُل&zwnj;دادن یک برادر توسط دیگری فاجعه است؟&zwnj; اگر نیست چگونه است که فاجعه جلوه می&zwnj;کند؟ یا چرا آن صدای کوتاهی که پس از دو یا سه دقیقه تکرار یک ریتم ساده که هیچ جذابیتی نداشته، شنیده می&zwnj;شود، لذت&zwnj;بخش است؟<br /> &nbsp;</p> <p>در داستان کودک و قرقره&zwnj;ی فروید، کودکی را می&zwnj;بینیم که قرقره را پرتاب می&zwnj;کند، به شکلی که دیگر آن را نمی&zwnj;بیند و می&zwnj;گوید: &laquo;رفت&raquo;. اما بعد نخ قرقره را می&zwnj;کشد و دوباره آن را پیدا می&zwnj;کند و با خوشحالی می&zwnj;گوید: &laquo;آمد&raquo;. به&zwnj;واقع رفتن را تحمل می&zwnj;کند تا به لذت دوباره&zwnj; پیدا کردن قرقره دست پیدا کند. پس از اینکه چند بار مادر، کودک را ترک می&zwnj;کند و از خانه بیرون می&zwnj;رود، و پس از مدتی بازمی&zwnj;گردد، کودک می&zwnj;فهمد که در پس آن تجربه&zwnj;ی رنج&zwnj;آور غیر لذت&zwnj;بخش که رفتن مادر است، بازگشت او نیز قرار دارد که لذت&zwnj;بخش است. اما اگر همواره گمان کنیم که تحمل آن تجربه&zwnj;ی غیر لذت&zwnj;بخش برای کودک، برای رسیدن به مقصدی نهایی یعنی لذت است، اشتباه کرده&zwnj;ایم. زمانی می&zwnj;رسد که کودک قرقره را پرتاب می&zwnj;کند و با خود می&zwnj;گوید: &laquo;رفتی که رفتی! می&zwnj;بینی که خودم پرتابت کرده&zwnj;ام و حال که نیستی هم خوشحالم.&raquo; این می&zwnj;تواند نوعی واکنش در مقابل رفتن مادر باشد. یعنی آن&zwnj;جا که جایگاه لذیذ با غیر لذیذ تعویض می&zwnj;شود. شاید حتی پس از مدتی عمل دوم که لذت بود، یعنی کشیدن دوباره&zwnj;ی قرقره اتفاق نیفتد و کودک همیشه با مادرش قهر کند. در گفتار فرویدی، می&zwnj;توانیم بگوییم که جایگاه اصل لذت با واقعیت عوض می&zwnj;شود یا به&zwnj;جایی می&zwnj;رسد که تشخیص این از آن غیرممکن می&zwnj;گردد. این زمانی است که آن ریتم تکراری و طولانی در موزیک، می&zwnj;تواند به خود لذت تبدیل شود و شنونده را در موقعیتی قرار دهد که انتظار هیچ سولوی لذت&zwnj;بخشی را نداشته باشد.<br /> &nbsp;</p> <p><img align="left" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/hesmiber03.jpg" />گره&zwnj;ی اصلی داستان در فیلم &laquo;آن&zwnj;چه باقی می&zwnj;ماند&raquo;، رفتن مادر است. مادر در لحظه&zwnj;ای از داستان، خانه را ترک می&zwnj;کند و دیگر باز نمی&zwnj;گردد. تلاش خانواده و پلیس برای یافتن او بی&zwnj;نتیجه می&zwnj;ماند. مادری که بیمار است و همه نگران او هستند،&zwnj; چون دو ماه است که دیگر قرص&zwnj;هایش را استفاده نمی&zwnj;کند و احساس می&zwnj;کند، حالش بهتر است. قرقره پرتاب شده و مادر رفته است و دو پسر برای یافتن مادر تلاش می&zwnj;کنند. اولی که برادر کوچک&zwnj;تر است، محل را ترک می&zwnj;کند و به خانه&zwnj;ی خودش می&zwnj;رود. او مشکلات دیگری نیز دارد و باید به سر و سامان &zwnj;دادن مطبش بپردازد. او یک دندان&zwnj;پزشک است و باید برای آینده&zwnj;اش تلاش کند. پسر بزرگ&zwnj;تر، در تاریکی شب برای یافتن مادر راهی جنگل می&zwnj;شود. پایش پیچ می&zwnj;خورد و زمانی که روی زمین افتاده و هیچ حرکتی نمی&zwnj;تواند بکند، مادر از راه می&zwnj;رسد و به او کمک می&zwnj;کند که راه برود. او را کنار آتش می&zwnj;برد و تیمارداری&zwnj;اش را می&zwnj;کند. اما ناگهان پسر در میان جنگل از خواب برمی&zwnj;خیزد. انگار همه&zwnj;ی این لحظه&zwnj;های خوش رؤیا بوده است و در &laquo;واقعیت&raquo;، مادر رفته و بازنگشته است. اما جهان رؤیا، آن&zwnj;جایی است که لذت می&zwnj;تواند بدون توجه به اصل واقعیت یکه&zwnj;تازی کند، مادر را بیابد و با او عشق&zwnj;بازی کند.<br /> &nbsp;</p> <p>به&zwnj;نظر می&zwnj;رسد که فیلم باید اینجا خاتمه بیابد. یک پایان غم&zwnj;انگیز و شاید ملودرام. اما فیلم تمام نشده است. پسر به خانه برمی&zwnj;گردد. با همسرش آشتی کرده و حال با خانواده&zwnj;اش پس از یک آخر هفته می&zwnj;خواهند به خانه بازگردند. همه &zwnj;چیز &laquo;عادی&raquo; است گویی رفتن مادر، خود بدل به لذت شده و دیگر برای یافتنش تلاشی نمی&zwnj;شود. آن رؤیا نیز نقش خود در ارضای لذت برای پسر را بازی کرده و او با خود زمزمه <img align="left" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/hesmiber04.jpg" />می&zwnj;کند که &quot;مادر هرجا هست سالم است.&quot; قرقره پرتاب شده و دیگر برای یافتنش تلاشی نمی&zwnj;شود. اصل واقعیت بر لذت چیره شده و اگر بخواهیم بهتر بگوییم، جایگزین آن شده است. در برخورد سخت&zwnj;گیرانه&zwnj;تر (بخوانید واقعی&zwnj;تر) می&zwnj;گوییم جهانی که در جست&zwnj;وجوی مادر است، عوض نشده بلکه عوضی شده است. حتی پدر در لحظه&zwnj;ی آخر این جرأت را به خود می&zwnj;دهد و به پسرش می&zwnj;گوید &quot;دوست&zwnj; دخترش فردا به خانه&zwnj;&zwnj;اش می&zwnj;آید. بهتر است آن&zwnj;ها هم بمانند و او را ببینند و دور هم باشند.&quot; پسر نیز خیلی &laquo;عادی&raquo; می&zwnj;گوید باید برود و به کار و زندگی&zwnj;اش برسد. جایگزین مادر نیز به همین زودی پیدا شده و زنی که بیش از دو سال است که با پدر رابطه داشته، کم کم به خانه&zwnj;ی پدری نقل مکان می&zwnj;کند. <br /> جهانی که اولین شکست عشقی&zwnj;اش را از مادر خورده است، یعنی مادر رفته و بازنگشته، با او قهر می&zwnj;کند. قرقره را پرتاب می&zwnj;کند و با خود می&zwnj;گوید:&zwnj; &laquo;رفتی که رفتی! همه&zwnj;چیز مرتب است. رفتنت می&zwnj;تواند حتی لذیذ باشد.&raquo; جهانی که به ریتم تکراری و طولانی عادت کرده و در انتظار هیچ سولویی نیست و جرأت ندارد که فریاد بزند تنهاست. مادر رفته و فراموش شده و پذیرفته شده که &laquo;مادر رفته است.&raquo; *<br /> <br /> *برای اطلاع بیشتر ن. ک به: ورای اصل لذت &ndash; زیگموند فروید، ترجمه&zwnj; یوسف اباذری<br /> &nbsp;</p> <p>در همین زمینه:</p> <p><a href="#http://radiozamaneh.com/taxonomy/term/9556">::پوشش خبری برلیناله ۲۰۱۲ در زمانه::</a></p>

حسام میثاقی - یکی از آثار آلمانی‌زبان بخش مسابقه جشنواره فیلم برلین، فیلم سینمایی «آنچه باقی می‌ماند»، ساخته هانس کریستیان اشمید، کاگردانی است که پیش از این، فیلمی همچون «مرثیه» را ساخته بود. درحالی که این روزها بسیاری از نشریات و رسانه‌ها، از بازی درخشان بازیگران فیلم یاد کرده‌اند، این یادداشت سعی دارد سویه‌های دیگری از این اثر را زیر ذره‌بین قرار دهد.

یک ریتم تکراری را دو یا سه دقیقه می‌شنویم تا در یک لحظه یک سولوی کوتاه وارد موزیک شود و لذت شنیدن موسیقی را آن زمان است که حس می‌کنیم. با کمی دقت درخواهیم یافت که شاید شنیدن آن دو یا سه دقیقه، همگی برای شنیدن سولوی پایانی بوده است اما تأخیری که در تصاحب‌ کردن لذت‌مان تحمل کرده‌ایم را دوست داریم. این خصوصیت موزیک مینیمال اکتروی (Electro-minimal) امروز آلمان است. خصوصیتی که در سینمای امروز آلمان و فیلم «آن‌چه می‌ماند» نیز حس می‌کنیم. اعضای یک خانواده‌ی «معمولی» که آخر هفته‌شان را کنار هم می‌گذرانند. پدر، مادر، دو برادر، پسر کوچک یکی از برادرها و همسر برادر دیگری. اگر کلیت داستان را برای کسی تعریف کنی، هیچ نکته‌ی جذاب و جدیدی در آن کشف نخواهد کرد. در حالی که در سویی دیگر از جهان، آدم‌ها توی خیابان کشته می‌شوند و محرومیت و بحران اقتصادی کمر خیلی‌ها را شکسته است، دیدن روایت دور هم جمع‌شدن یک خانواده‌ در کشور پیشرفته‌ای مثل آلمان، شاید هیچ جذابیتی نداشته باشد.
 

اما چگونه است زمانی که یاکوب برادر بزرگترش را فقط هل می‌دهد، این عمل در چشم بیننده به یک فاجعه تبدیل می‌شود؟ آیا عمل هُل‌دادن یک برادر توسط دیگری فاجعه است؟‌ اگر نیست چگونه است که فاجعه جلوه می‌کند؟ یا چرا آن صدای کوتاهی که پس از دو یا سه دقیقه تکرار یک ریتم ساده که هیچ جذابیتی نداشته، شنیده می‌شود، لذت‌بخش است؟
 

در داستان کودک و قرقره‌ی فروید، کودکی را می‌بینیم که قرقره را پرتاب می‌کند، به شکلی که دیگر آن را نمی‌بیند و می‌گوید: «رفت». اما بعد نخ قرقره را می‌کشد و دوباره آن را پیدا می‌کند و با خوشحالی می‌گوید: «آمد». به‌واقع رفتن را تحمل می‌کند تا به لذت دوباره‌ پیدا کردن قرقره دست پیدا کند. پس از اینکه چند بار مادر، کودک را ترک می‌کند و از خانه بیرون می‌رود، و پس از مدتی بازمی‌گردد، کودک می‌فهمد که در پس آن تجربه‌ی رنج‌آور غیر لذت‌بخش که رفتن مادر است، بازگشت او نیز قرار دارد که لذت‌بخش است. اما اگر همواره گمان کنیم که تحمل آن تجربه‌ی غیر لذت‌بخش برای کودک، برای رسیدن به مقصدی نهایی یعنی لذت است، اشتباه کرده‌ایم. زمانی می‌رسد که کودک قرقره را پرتاب می‌کند و با خود می‌گوید: «رفتی که رفتی! می‌بینی که خودم پرتابت کرده‌ام و حال که نیستی هم خوشحالم.» این می‌تواند نوعی واکنش در مقابل رفتن مادر باشد. یعنی آن‌جا که جایگاه لذیذ با غیر لذیذ تعویض می‌شود. شاید حتی پس از مدتی عمل دوم که لذت بود، یعنی کشیدن دوباره‌ی قرقره اتفاق نیفتد و کودک همیشه با مادرش قهر کند. در گفتار فرویدی، می‌توانیم بگوییم که جایگاه اصل لذت با واقعیت عوض می‌شود یا به‌جایی می‌رسد که تشخیص این از آن غیرممکن می‌گردد. این زمانی است که آن ریتم تکراری و طولانی در موزیک، می‌تواند به خود لذت تبدیل شود و شنونده را در موقعیتی قرار دهد که انتظار هیچ سولوی لذت‌بخشی را نداشته باشد.
 

گره‌ی اصلی داستان در فیلم «آن‌چه باقی می‌ماند»، رفتن مادر است. مادر در لحظه‌ای از داستان، خانه را ترک می‌کند و دیگر باز نمی‌گردد. تلاش خانواده و پلیس برای یافتن او بی‌نتیجه می‌ماند. مادری که بیمار است و همه نگران او هستند،‌ چون دو ماه است که دیگر قرص‌هایش را استفاده نمی‌کند و احساس می‌کند، حالش بهتر است. قرقره پرتاب شده و مادر رفته است و دو پسر برای یافتن مادر تلاش می‌کنند. اولی که برادر کوچک‌تر است، محل را ترک می‌کند و به خانه‌ی خودش می‌رود. او مشکلات دیگری نیز دارد و باید به سر و سامان ‌دادن مطبش بپردازد. او یک دندان‌پزشک است و باید برای آینده‌اش تلاش کند. پسر بزرگ‌تر، در تاریکی شب برای یافتن مادر راهی جنگل می‌شود. پایش پیچ می‌خورد و زمانی که روی زمین افتاده و هیچ حرکتی نمی‌تواند بکند، مادر از راه می‌رسد و به او کمک می‌کند که راه برود. او را کنار آتش می‌برد و تیمارداری‌اش را می‌کند. اما ناگهان پسر در میان جنگل از خواب برمی‌خیزد. انگار همه‌ی این لحظه‌های خوش رؤیا بوده است و در «واقعیت»، مادر رفته و بازنگشته است. اما جهان رؤیا، آن‌جایی است که لذت می‌تواند بدون توجه به اصل واقعیت یکه‌تازی کند، مادر را بیابد و با او عشق‌بازی کند.
 

به‌نظر می‌رسد که فیلم باید اینجا خاتمه بیابد. یک پایان غم‌انگیز و شاید ملودرام. اما فیلم تمام نشده است. پسر به خانه برمی‌گردد. با همسرش آشتی کرده و حال با خانواده‌اش پس از یک آخر هفته می‌خواهند به خانه بازگردند. همه ‌چیز «عادی» است گویی رفتن مادر، خود بدل به لذت شده و دیگر برای یافتنش تلاشی نمی‌شود. آن رؤیا نیز نقش خود در ارضای لذت برای پسر را بازی کرده و او با خود زمزمه می‌کند که "مادر هرجا هست سالم است." قرقره پرتاب شده و دیگر برای یافتنش تلاشی نمی‌شود. اصل واقعیت بر لذت چیره شده و اگر بخواهیم بهتر بگوییم، جایگزین آن شده است. در برخورد سخت‌گیرانه‌تر (بخوانید واقعی‌تر) می‌گوییم جهانی که در جست‌وجوی مادر است، عوض نشده بلکه عوضی شده است. حتی پدر در لحظه‌ی آخر این جرأت را به خود می‌دهد و به پسرش می‌گوید "دوست‌ دخترش فردا به خانه‌‌اش می‌آید. بهتر است آن‌ها هم بمانند و او را ببینند و دور هم باشند." پسر نیز خیلی «عادی» می‌گوید باید برود و به کار و زندگی‌اش برسد. جایگزین مادر نیز به همین زودی پیدا شده و زنی که بیش از دو سال است که با پدر رابطه داشته، کم کم به خانه‌ی پدری نقل مکان می‌کند.
جهانی که اولین شکست عشقی‌اش را از مادر خورده است، یعنی مادر رفته و بازنگشته، با او قهر می‌کند. قرقره را پرتاب می‌کند و با خود می‌گوید:‌ «رفتی که رفتی! همه‌چیز مرتب است. رفتنت می‌تواند حتی لذیذ باشد.» جهانی که به ریتم تکراری و طولانی عادت کرده و در انتظار هیچ سولویی نیست و جرأت ندارد که فریاد بزند تنهاست. مادر رفته و فراموش شده و پذیرفته شده که «مادر رفته است.» *

*برای اطلاع بیشتر ن. ک به: ورای اصل لذت – زیگموند فروید، ترجمه‌ یوسف اباذری
 

در همین زمینه:

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

  • حمید صفائی

    سلام. تحلیل یک فیلم سینمایی که کمتر کسی دیده است و آن هم از دیدگاهی غریب و با زبانی ناملموس آخر چه خاصیتی دارد؟ این مطلب اگر کارشناسانه است که جای آن در یک مجله سینمایی تخصصی است، اگر هم تخصصی نیست از شما می پرسم که چنین مطلبی را چند نفر می خوانند و از آن استفاده می کنند؟ از سایت زمانه برای درج چنین مطالبی تعجب می کنم. این چیزی نیست جز هدر دادن بودجه و امکاناتی که برای هدفی روشن تعیین شده است. متشکرم