توجه به گروههای آسیبپذیر در کنفرانس بینالمللی ایدز در آمستردام
امسال سه پژوهش از ایران در این کنفرانس با تمرکز بر جمعیت کودکان خیابانی در شهرهای ایران، وضعیت استفاده از شیشه در میان زنان تنفروش، و تخمین مرگ و میر ناشی از ایدز، ارائه میشوند.
بیست و دومین کنفرانس بینالمللی ایدز با عنوان "شکستن موانع، ساختن پلها" از ۱۷ تا ۲۳ ژوئیه در آمستردام برقرار است. امسال سه پژوهش از ایران در این کنفرانس با تمرکز بر جمعیت کودکان خیابانی در شهرهای ایران، وضعیت استفاده از شیشه در میان زنان تنفروش، و تخمین مرگ و میر ناشی از ایدز، ارائه میشوند.
این همایش که بزرگترین کنفرانس در مورد بیماری ایدز و ویروس اچآیوی در جهان است، از سال ۱۹۸۵ آغاز شد. در سالهای اخیر برگزارکنندگان سعی کردهاند که کنفرانس فرصتی باشد برای تقویت ارتباطدهی پژوهشهای علوم زیستی و پزشکی با آخرین دریافتهای علوم انسانی و اجتماعی در مورد انسانهایی که با این ویروس زندگی میکنند. کنفراس سال ۲۰۱۸، رویکرد مبتنی بر توجه به حقوق انسانها دارد و در این نشست سعی میشود که در تقاطع علوم پزشکی و زیستی، موضوع حمایت از جوامع حاشیهای و حقوق آنها مطرح شود.
شعار "پایان ایدز"؛ سرابی خطرناک
نهاد برنامه مشترک سازمان ملل متحد در زمینه ایدز (UNAIDS) هفته گذشته اعلام کرد که اکنون نزدیک به ۳۷ میلیون نفر انسان مبتلا به ویروس اچآیوی هستند که بیش از نیمی از آنها زن هستند. از آغاز همهگیری بیماری ایدز تا کنون ۷۰ میلیون انسان به خاطر ابتلا به ویروس اچآیوی و عوارض جانبیاش، جان خود را از دست داده اند. پیشرفتهای علمی در زمینه داروهای ضد رتروویروسی، موجب شده که افرادی که امروز مبتلا میشوند، عمر طولانیتری داشته باشند. [داروهای ضد رتروویروسی (antiretroviral) برای کمک به بیماران مبتلا به عفونتهای رتروویروسها (retroviruses) استفاده میشوند و ویروس اچآیوی هم نوعی رتروویروس است].در کشورهایی که دسترسی به داروهای ضد رتروویروسی مداوم هست، امید به زندگی در میان بیماران مبتلا به ویروس افزایش یافته و فردی که امروز در کشورهای پیشرفته دارای سیستم بهداشت عمومی اچآیوی می گیرد، 10تا ۱۵ سال طولانیتر فردی که در سال های ۹۰ مبتلا شده، زندگی خواهد کرد.
با وجود اینکه در دو دهه گذشته تلفات ناشی از بیماری ایدز در جهان کاهش قابل توجهی داشته اما آمار ابتلاهای جدید به اچآیوی در حدود ۵۰ کشور جهان افزایش یافته است. در اروپای شرقی و آسیای مرکزی تعداد مبتلایان نزدیک به دو برابر شده است. از این رو این نشست سالانه که در سالهای گذشته توجه ویژه به قاره آفریقا داشت، امسال بیشتر بر کشورهای شرق اروپا و آسیای مرکزی تمرکز دارد.
"پایان ایدز" تا سال ۲۰۲۰، شعاری که سازمانهای بینالمللی مانند سازمان ملل و سازمان بهداشت جهانی در سالهای گذشته مطرح کردهاند، امسال مورد انتقاد قرار گرفته است. در زمانی که اکثریت مردم در آمریکای شمالی و اروپای غربی دیگر ایدز را به عنوان یک بحران نمیشناسند، تعداد ابتلاهای جدید به این بیماری در دیگر نقاط جهان رو به افزایش است و عفونت ناشی از ویروس همچنان مرگبار است. اینها انتقادهایی است که پنینا لوتونگ، رییس بخش آفریقای "بنیاد خدمات بهداشتی برای ایدز "یا همان AIDS Healthcare Foundation که از گروههای پیشرو در زمینه مبارزه با ایدز است مطرح میکند.
سالانه در سراسر جهان، یک میلیون نفر بیماران مبتلا به ایدز میمیرند و نزدیک به دو میلیون نفر هم آلوده به ویروس اچآیوی میشوند. این در حالی است که ابتلاهای جدید در کشورها و مناطقی است که دسترسی به داروهای ضد رتروویروسی محدود است و یا برنامههای دولتی برای مدیریت یا شناسایی ابتلاهای جدید وجود ندارد.
ایران هم این بحران را دارد و در آخرین آمارهایی که در زمستان ۱۳۹۶ اداره ایدز و کنترل بیماریهای آمیزشی وزارت بهداشت اعلام کرد، تعداد مبتلایان به ویروس اچآیوی حدود ۳۶ هزار ۵۷۱ نفر است که ۸۳ درصد را مردان و ۱۷درصد را زنان تشکیل میدهند. سازمانهای بینالمللی اما شمار مبتلایان در ایران را نزدیک به ۶۷ هزار نفر اعلام کردهاند.
تخمین وزارت بهداشت این است که این رقم معادل با حدود ۴۰درصد کل عفونتهای موجود در کشور ایران باشد و بیش از ۶۰ درصد افراد مبتلا به اچآیوی هنوز از بیماریشان اطلاعی ندارند. این موضوع مهم است چراکه آغاز درمان با ضد ویروس ها کمک میکند که انتقال بیماری به دیگری یا در موارد مربوط به مادران به نوزاد، کم شود یا احتمال آن به صفر برسد.
بودجههای ارائه خدمات بهداشتی، دارو و مراقبتهای بالینی برای افراد مبتلا به اچآیوی در سطح جهان رو به کاهش است و این هم تهدیدی جدیدی برای کشورهای در حال توسعه است که به این بودجهها برای مبارزه با ایدز نیاز دارند. بر اساس آخرین آمار "موسسه سنجش سلامت و ارزیابی بهداشتی" در دانشگاه واشنگتن، کمکهای جهانی برای مبارزه با ایدز در بین سالهای ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷ به میزان ۳ میلیارد دلار کاهش یافته است.
از این رو چندین پژوهش انتقادی که قرار است در کنفرانس آمستردام ارائه شوند نسبت به شعار "پایان ایدز" نگاهی انتقادی دارند و استدلال میکنند که ما در شرف همه گیریهای بیشتر در مناطقی هستیم که سیاستگذاری و بودجه برای مبارزه با ایدز کمتر است.
هر کنفرانس فرصتی است برای تقویت سیاستها و برنامههای دولتی و این پژوهشها امید دارند که بتوانند با تولید دانش در زمینه تغییرات الگوهای ابتلا به ویروس اچآیوی و همهگیری بیماری ایدز، توجه سیاست مدارانی که از کشورهای مختلف، از سازمان جهانی بهداشت و از برنامه مبارزه با ایدز سازمان ملل متحد در این کنفرانس شرکت میکنند را جلب کنند.
آمارهای نادقیق ایران
در سال ۲۰۱۶، ایران ۵۰۰۰ عفونتهای جدید HIV و ۴۰۰۰ مرگ و میر مرتبط با ایدز گزارش کرده است. سازمان ملل تخمین میزند که تعداد مبتلایان به ایدز و مرگومیر ناشی از این بیماری در ایران بیشتر است.
بنا به تخمین سازمان ملل، در سال ۲۰۱۶، میانگین ۶۶ هزار نفر در ایران با اچآیوی زندگی میکردند که در میان آنها تنها ۱۴ درصد به درمان ضد رتروویروسی دسترسی داشتند. برنامههای مبارزه با ایدز در ایران در میان زنان باردار پیشرفتهای زیادی داشته و ۵۱ درصد از زنانی بارداری که به ویروس HIV مبتلا هستند، به درمان دسترسی دارند. با این حال در سال ۲۰۱۶ سازمان ملل تخمین زده که بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ نوزاد با انتقال ویروس از مادر به کودک به دنیا آمدهاند.
جمعیتهای آسیبپذیرتر
حمایت از جوامع آسیبپذیر - از جمله زنان دختران جوان، زنان تنفروش، زنان ترنس، زنان و مردان دگرباش جنسی، بیخانمانها، افرادی که از مواد مخدر استفاده میکنند، کارگران جنسی مرد و زن سیس و ترنس، کودکان خیابانی - در مبارزه با بیماری ایدز مهم است.
در میان این گروهها، دختران نوجوان و زنان جوان ۱۵-۲۴ ساله با وجود اینکه تنها ۱۲٪ جمعیت جهان را تشکیل میدهند، اغلب به دلیل نابرابری قدرت، خشونتهای مبتنی بر جنسیت و دسترسی محدود به مراقبتهای بهداشتی و آموزش، از گروههای آسیبپذیر در ابتلا به ویروس اچآیوی هستند. از این رو در کنفرانس آمستردام رسیدگی به نیازهای دختران نوجوان و زنان جوان مبتلا به ویروس اچآیوی و بیماری ایدز موضوع مهمی است و پژوهشهایی هم در این زمینه ارائه میشوند.
آمار ابتلاهای جدیداچآیوی به در میان دختران نوجوان و زنان جوان در در قاره آفریقا کماکان بالاست و به عنوان مثال در سال ۲۰۱۵ در آفریقا ۴۵۰ هزار ابتلای جدید در بین گروه سنی ۱۵-۲۴ در میان زنان و دختران گزارش شده است. روند تصاعدی ابتلای زنان، در کشور ایران، و در منطقه آسیای مرکزی و اروپای شرقی هم گزارش میشود.
کودکان خیابانی هم گروه دیگری هستند که توجه ویژه میگیرند. امسال از ایران هم پژوهشی در رابطه با کودکان خیابانی ارائه میشود. این پژوهش با اینکه مستقیم به موضوع ایدز مرتبط نیست، سعی دارد که تعداد و شرایط زندگی کودکان خیابانی در ایران را بررسی کند. اطلاعات این پژوهش که نشان میدهد نزدیک ۵۴ درصد کودکان خیابانی در ایران افغانستانی تبار هستند، در پژوهشهای بعدی در مورد ایدز و کودکان خیابانی در ایران مورد استفاده قرار خواهد گرفت. این پژوهش در نهایت تعداد کودکان خیابانی در شهرهای ایران را ۲۶ هزار کودک تخمین میزند.
آمارهای وزارت بهداشت در ایران معمولا با تخمینهای نهاد مبارزه با ایدز سازمان ملل تفاوت دارد. سازمان ملل میگوید تنفروشان زن و مرد سیس و ترنس از جمعیتهای کلیدی که بیشترین آسیبپذیری را در ایران دارند هستند. کسانی که مشاغل سرویسهای مرتبط با آمیزش جنسی دارند بیش از ۲ درصد در ایران مبتلا به HIV هستند و افرادی که مواد مخدر مصرف میکنند، احتمال ابتلای نزدیک به ۱۰ درصد دارند.
زنان و ایدز
بر اساس آمارهای نهاد برنامه مشترک سازمان ملل متحد در زمینه ایدز و بنیاد ایدز امروز زنان بیش از نیمی از مبتلایان به ویروس اچآیوی را در کل جهان تشکیل میدهند.
در جهان تا پایان سال ۲۰۱۶، نزدیک به ۱۸ میلیون زن با اچآیوی زندگی میکردند و این آمار شامل زنان بالای ۱۵ سال است و شامل آمار دختران مبتلا به ویروس نیست. ایدز عامل اصلی مرگومیر زنان در سن باروری (۱۵-۴۴ سالگی) است و در سال ۲۰۱۶، در مجموع ۱.۷ میلیون عفونت جدید اچآیوی در میان زنان گزارش شد و در این ابتلاهای جدید آمار عفونت در میان زنان جوان در گروه سنی ۱۵-۲۴ سال، ۴۴درصد بیشتر از ابتلای مردان در گروه سنی مشابه است.
در میان زنان حاملهای که میدانستند که ویروس اچآیوی دارند در سال ۲۰۱۶ تنها ۷۶ درصدشان دسترسی به داروهای داروهای ضد ویروسی برای جلوگیری از انتقال اچآیوی به نوزاد داشتند. به دلیل وضعیت نابرابر فرهنگی، اجتماعی زنان و دختران نوجوان، بیشتر از گروه سنی مشابه در میان مردان به ویروس اچآیوی مبتلا میشوند. دلایلی مانند خشونت خانگی، کمبود قوانین حمایتی مناسبت، نابرابری قدرت در میان زنان و مردان، فقر، عدم دسترسی به خدمات بهداشتی و عدم دسترسی زنان و به ویژه زنان جوان به مراقبتهای آموزشی در زمینه بهداشت آمیزش جنسی در رابطه با این آمار بالای ابتلای زنان بررسی شدهاند.
یکی از مقالاتی که قرار است در کنفرانس آمستردام ارائه شود هم پژوهشی است که در سال ۲۰۱۵ در ایران انجام شده استفاده از کریستال مت آمفتامین در میان زنان تنفروش در ۱۳ شهر ایران میپردازد. این مقاله گروهی که توسط علی میرزازاده در کنفرانس آمستردام ارائه میشود میگوید که استعمال شیشه و به ویژه استعمال تزریقی شیشه با افزایش خطرات جنسی و افزایش خطر ابتلا به اچآیوی و همچنین سایر عفونتهای انتقال یافته از طریق آمیزش جنسی در میان زنان تنفروش ایرانی، مرتبط است.
با توجه به نبود دادههای میدانی در مورد استفاده شیشه در میان زنان تنفروش، این مطالعه با روش تحقیقات میدانی با ۱۳۴۷ زن تنفروش در ۱۳ شهر ایران گفتوگو کرده است. در میان این ۱۳۴۷ زن، نزدیک به ۱۶درصدشان شیشه مصرف میکردند که در این میان نزدیک به یک درصد شیشه را با روش تزریقی مصرف میکردند. در این گروه، مصرف همزمان چند ماده مخدر مختلف، تعداد شرکای جنسیای که پول نمیدهند، خشونت شرکای جنسی و شرایط مسکن ناپایدار و بی خانمانی هم گزارش شده است. در این ۱۳۴۷ زن کسانی که سواد بیشتری داشتند، کمتر احتمال داشته که شیشه مصرف کنند. زنان تنفروش بیخانمان و یا آنها که شرایط مسکن ثابت ندارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به اچآیوی هستند.
مقاله توصیه میکند که برای مقابله با استفاده از مواد مخدر، سیاستهای دولتی باید معطوف حمایت از جمعیت کلیدی زنان تنفروش شود و این سیاستهای حمایتی برای بهبود وضعیت بهداشت و سلامت و رفاه آنها کاهش و پیشگیری از آسیبهای مرتبط با جنسیت ضروری است.
بنا به گزارشهای وزارت بهداشت، الگوهای ابتلا به ایدز در ایران تغییر کرده و با اینکه در گذشته استفاده از سرنگهای تزریقی آلوده بیشترین دلیل ابتلا به ویروس بوده اکنون روابط جنسی عامل بیشتر ابتلاهای جدید به ویروس اچآیوی است. ابتلا به اچآیوی در نتیجه آمیزش جنسی از ۱۷ درصد از کل موارد جدید ابتلا در سال ۸۸ به ۴۷ درصد سال ۱۳۹۶ رسیده است و این جمعیت زنان را در خطر بیشتری قرار خواهد داد.
در پژوهشی دیگر که خالقینژاد، کریمان و ناهیدی با بررسی وضعیت سلامت باروری در ۴۰۵ زن مراجعه کننده به مراکز بهداشتی در روستاهای در نیشابور انجام دادهاند، روش متداول پیشگیری از بارداری هنوز بیرون کشیدن آلت پیش از انزال است. این پژوهش همچین نشان میدهد که نزدیک به ۶۰ درصد این زنان زیر ۱۸ سال ازدواج میکنند و ۳۳ درصدشان هم در شرایط خشونت خانگی زندگی میکنند. هردو این داده ها، یعنی ازدواج در کودکی و زندگی در شرایط خشونت خانگی، احتمال ابتلا به عفونتهای ناشی از آمیزش جنسی از جمله ویروس اچآیوی را بالا میبرد.
خشونت خانگی و تحمیل روشهای سنتی جلوگیری از بارداری از جمله بیرون کشیدن آلت پیش از انزال و استفاده نکردن از کاندوم یکی از دلایل انتقال ویروس اچآیوی از شریک مردی که چندین شریک جنسی دارد به شریک زن است. رویههای مربوط به سلامت جنسی و باروری زنان که بدون رضایت انجام میشوند هم در شیوع اچآیوی موثراند از جمله سقط جنین اجباری در بیرون از مراکز بهداشتی.
پژوهشی که در سال ۲۰۱۰ در در ۱۴ شهر ایران با ۸۷۲ نفر از زنان تنفروش گفتوگو کرده میگوید حدود یک سوم از این زنان تجربه حاملگی ناخواسته و سقط جنین اجباری داشتهاند. پژوهشی که در سال ۲۰۱۷ با هدف برآورد جمعیت زن تنفروش جنوب تهران، نشان میدهد که در میان ۶۹۰ زن تنفروشی که این پژوهش شناسایی کرده است، نزدیک به ۹۰ درصد زیر سن ۲۰ سالگی سکس کردن را آغاز کردهاند و کمتر از پنج درصدشان مبتلا به ویروس اچآیوی هستند.
در نبود برنامههای حمایتی از حقوق زنان تنفروش، رفتارهای پرخشونت مشتریها، مانند داشتن رابطه جنسی مقعدی یا واژنی بدون استفاده از کاندوم، به اشتراکگذاری سوزن یا سرنگ نقش مهمی در انتقال اچآیوی دارند.
نظرها
سوران
با سلام و تشکر از ارائه این مقاله مفید. باید به عرض برسانم که عدم آموزش یکی از مهمترین علل الودگی به این ویروس است. متاسفاً نظام آموزشی ایران در شرایط کنونی از فقدان برنامه های آموزشی به منظور ارتقاء سطح سلامت جامعه در همه سطوح و سنین و جنسیت ها به شدت رنج می برد. تابو بودن سکس در جامعه ایرانی کماکان تِمِ اصلی این جامعه سکس زده است. نه تنها سیستم اموزشی بلکه خود جامعه به شیوه انکارناپذیری در برابر آنها مقاومت می کند. مزید بر این امر، فقدان آموزش در زمینه های مختلف حقوقی و قانونی است. از مشروعیت یا نامشروع بودن قوانین نیز اگر بگذریم همین قوانین ناکافی و عمدتاً تبعیض آمیز نیز آموزش داده نمی شود. حقوق شهروندی کالای لوکسی است که به مناسبتها پوز آن به دنیای بیرون داده می شود. ریشه همه این بیماریها و عفونتها در ناآگاهی است که آخر الامر جامعه می بایست برای آن هزینه های سنگین درمان بپردازد. لذا تمرکز بر آن یک امر حیاتی به نظر می رسد....