ویرجینیا وولف و ارزش‌های زنانگی

<p>حسین نوش&zwnj;آذر- احتمالاً بسیاری از شنوندگان رادیو زمانه با نمایش &quot;چه کسی از ویرجینیا وولف می&zwnj;ترسد&quot; نوشته ادوارد آلبه آشنا هستند. این نمایش از شهرتی فراگیر برخوردار است، چون هم کار درخشانی&zwnj;ست و هم اینکه بر اساس آن فیلمی هم در سال ۱۹۶۶ ساخته شد و با بازی الیزابت تایلور و ریچارد برتون اکران شد و شهرت آن را عالمگیر کرد.</p> <!--break--> <p><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20120227_virginia_woolf_nushazar.mp3"><img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon_14.jpg" /></a></p> <p>موضوع این نمایش دعواهای بین یک زن و شوهر است. آلبه با انتخاب عنوان: &quot;چه کسی از ویرجینیا وولف می&zwnj;ترسد&quot; در واقع به سویه ستیزه&zwnj;جویانه ویرجینیا وولف در راه احقاق حقوق زن در جامعه غرب اشاره می&zwnj;کند. با این&zwnj;حال اهمیت آثار ویرجینیا وولف بسیار فرا&zwnj;تر از ادبیات صرفاً فمنیستی است. او &quot;جریان سیال ذهن&quot; را به عنوان سبکی در داستان&zwnj;نویسی گسترش داد و متکامل کرد و به این ترتیب بخش عمده&zwnj;ای از ادبیات داستانی قرن بیستم در جهان از جمله ادبیات ایران را از خود متأثر کرد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در مجموعه برنامه&zwnj;های ادبیات غرب در ۱۰ دقیقه که با هومر آغاز شد و با فیلیپ راث به پایان می&zwnj;رسد، امروز به ویرجینیا وولف، مدافع حقوق زنان و تکامل&zwnj;دهنده شیوه جریان سیال ذهن می&zwnj;پردازیم.</p> <p>&nbsp;</p> <p>ویرجینیا وولف به بیماری شوریدگی &ndash; افسردگی مبتلا بود. وقتی شوریده بود با پشتکار و نظم روزانه&zwnj;ای می&zwnj;نوشت و پس از آنکه اثری یا مقاله&zwnj;ای را به پایان می&zwnj;رساند به افسردگی مبتلا می&zwnj;شد. زندگی او در واقع در این دور باطل اتفاق می&zwnj;افتاد. در ۳۳ سالگی نخستین رمانش، &quot;سفر به بیرون&quot; را در سال ۱۹۱۵ منتشر کرد. این رمان که بر خط سفر اتفاق می&zwnj;افتاد داستان دختری ۲۴ ساله به نام &quot;راشل&quot; است. راشل در این سفر به خودیابی می&zwnj;رسد. با وجود آنکه این رمان در گستره آثار ویرجینیا وولف اثر قابل تأملی به&zwnj;شمار نمی&zwnj;آید، اما نمایانگر دغدغه&zwnj;های ذهنی اوست. برای مثال یکی از شخصیت&zwnj;های این رمان به نام &quot;ترنس&quot; می&zwnj;گوید: &quot;فکرش را بکن، ما در آغاز قرن بیستم هستیم و با این حال تا همین چند سال پیش هیچ زنی نیامده و چیزی از خودش نگفته. این موجود لال و عجیب هزاران سال است که در پستو به همین شکل زندگی می&zwnj;کند.&quot;</p> <p>&nbsp;</p> <p>مقصد نهایی سفر &quot;راشل&quot; جزیره&zwnj;ای خیالی&zwnj;ست به نام &quot;سانتا مارینا&quot;. این جزیره می&zwnj;بایست نمایانگر کل جهان باشد. می&zwnj;بینیم که از&zwnj;&zwnj; همان آغاز، زنانگی در گستره هستی از مهم&zwnj;ترین موضوعات ویرجینیا وولف است.</p> <p>&nbsp;</p> <blockquote> <p><img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/vivoonu02.jpg" />&quot;اتاق ژاکوب&quot;، سفری به درون. یک اثر ممتاز و نوجویانه</p> </blockquote> <p>اگر &quot;سفر به بیرون&quot; یک رمان متعارف است، &quot;اتاق ژاکوب&quot; که وولف آن را در سال ۱۹۲۲ همزمان با &quot;اولیسس&quot; نوشته جیمز جویس منتشر کرد، یک اثر ممتاز و کاملاً نوجویانه است. ویرجینیا وولف با &quot;اتاق ژاکوب&quot; و جیمز جویس با &quot;اولیسس&quot; به طور همزمان جریان سیال ذهن را به ادبیات داستانی جهان معرفی کردند. <br /> &nbsp;</p> <p>نویسنده در جریان سیال ذهن تلاش می&zwnj;کند کارکرد ذهنیت شخصیت داستان را نشان بدهد. یعنی همانطور که ما با دیدن چیزی که خاطره&zwnj;ای را برایمان تداعی می&zwnj;کند، مسیر افکارمان تغییر می&zwnj;کند، در این شیوه هم همه چیز از دریچه چشم یک شخصیت اهل فکر، حساس و اغلب آسیب&zwnj;پذیر و در جهانی که او را در برگرفته روایت می&zwnj;شود. پس طبعاً زمان از حالت خطی خارج می&zwnj;شود و همانطور که افکار ما به شکل دورانی شکل می&zwnj;گیرد، زمانی که در آن داستان اتفاق می&zwnj;افتد، از نقطه&zwnj;ای آغاز می&zwnj;شود و بر محیط دایره در همان نقطه آغازین پایان می&zwnj;یابد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>&quot;شازده احتجاب&quot; نوشته هوشنگ گلشیری نخستین و درخشان&zwnj;ترین نمونه این سبک از داستان&zwnj;نویسی در ادبیات معاصر ایران است. <br /> &nbsp;</p> <p>در &quot;اتاق ژاکوب&quot; ویرجینیا وولف تلاش می&zwnj;کند زندگی نه چندان پرماجرای شخصیتی به نام ژاکوب را از دریچه چشم زنانی که با او رابطه عاطفی و عشقی داشته&zwnj;اند بازآفریند. این رمان هم در خط سفر اتفاق می&zwnj;افتد و بر خلاف &quot;سفر به بیرون&quot; در واقع یک سفر درونی&zwnj;ست و در اتاق ژاکوب به پایان می&zwnj;رسد. وولف در این رمان تلاش کرده است زندگی برادر از دست&zwnj;رفته&zwnj;اش را بازآفریند و مهم&zwnj;ترین موضوع رمان هم همین رویارویی مرگ با زندگی&zwnj;&zwnj;ست و بیانگر این مفهوم است که نویسنده می&zwnj;تواند با آفرینش ادبی حتی بر مرگ و نیستی هم غلبه کند. این موضوع در ادبیات داستانی ما بعد از انقلاب و جنگ، برای مثال در داستان بلند &quot;نقاش باغانی&quot; از هوشنگ گلشیری و در برخی از آثار شاگردان او تکرار می&zwnj;شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>&quot;اورلاندو&quot; که در سال ۱۹۲۸ انتشار یافت، بی&zwnj;تردید شاهکار ویرجینیا وولف است. این رمان در قرن شانزدهم آغاز می&zwnj;شود و در قرن بیستم به پایان می&zwnj;رسد. اشرافزاده جوان و خوش&zwnj;سیمایی به نام اورلاندو در دربار ملکه الیزابت اول خدمت می&zwnj;کند و معشوقه ملکه بریتانیاست. وولف در وصف او می&zwnj;نویسد: &quot;او جوان بود، ثروتمند و زیبا بود&quot;. این جوان ثروتمند و زیبا اما به یک اشرافزاده روس دل می&zwnj;بندد و وقتی که به وصال معشوقه&zwnj;اش نمی&zwnj;رسد، به شعر روی می&zwnj;آورد. به عنوان دیپلمات به قسطنطنیه اعزام می&zwnj;شود و در ضیافتی زخم برمی&zwnj;دارد و وقتی که پس از هفت روز به هوش می&zwnj;آید می&zwnj;بیند که به یک زن تبدیل شده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>ویرجینیا وولف نخستین نویسنده&zwnj;ای&zwnj;ست که به این ترتیب تغییر جنسیت و تبعیض جنسیتی را مضمون یک اثر ادبی درخشان قرار می&zwnj;دهد. اورلاندو در نخستین بخش رمان شمشیرزنی سلحشور است. همو پس از آنکه زن می&zwnj;شود ناگزیر است که از دست&zwnj;هایش برای نگه داشتن پارچه ساتن روی شانه&zwnj;هایش استفاده کند. بعدها بسیاری از نویسندگان و منتقدان فمینیست ازین تمثیل برای نشان دادن اهمیت پوشش در عقب&zwnj;&zwnj;ماندگی زنان در عرصه&zwnj;های اجتماعی استفاده کردند. <br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p><img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/vivoonu03.jpg" />اورلاندو: ۳۵۰ سال سرکوب زنانگی. مهم&zwnj;ترین رمان ویرجینیا وولف</p> </blockquote> <p>نکته خیره&zwnj;کننده دیگر گستردگی زمان در این رمان است. شرح حال اورلاندو در طی ۳۵۰ سال روی می&zwnj;دهد و در یازدهم اکتبر ۱۹۲۸، و به تعبیر نویسنده &quot;در لحظه آفرینش اثر&quot; پایان می&zwnj;یابد. گمان نمی&zwnj;کنم این رمان به فارسی ترجمه شده باشد، اما در هر حال نمایانگر رشد ادبی خیره&zwnj;کننده نویسنده&zwnj;اش است.</p> <p>ویرجینیا وولف با نویسنده&zwnj;ای نه چندان سر&zwnj;شناس به نام لئونارد سیدنی وولف ازدواج کرده بود. آن&zwnj;ها یک بنگاه نشر کتاب به نام &quot;هوگارت پرس&quot; تأسیس کرده بودند. این انتشاراتی برای نخستین بار آثار نویسندگانی مانند تی اس الیوت، جیمز جویس و خود ویرجینیا وولف را منتشر کرد و به یک اسطوره در نشر تبدیل شد. <br /> &nbsp;</p> <p>سیدنی وولف از تمایلات همجنس&zwnj;خواهانه ویرجینیا اطلاع داشت، اما در یک رابطه برابر، عشق همسرش به برخی از چهره&zwnj;های ادبی آن روزگار را تحمل می&zwnj;کرد. می&zwnj;گویند &quot;اورلاندو&quot; در واقع بیانگر عشق ویرجینیا وولف به وایتا ساکویل وست است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>ویرجینیا وولف معتقد بود که ارزش&zwnj;های زنان در زندگی با ارزش&zwnj;های مردان از اساس تفاوت دارد. این نظریه از مهم&zwnj;ترین نظریه&zwnj;های فمینیستی در جهان است. او در جستار &quot;اتاقی از آن خود&quot; این نظریه را می&zwnj;پروراند و می&zwnj;گوید اگر به زنی پانصد پوند مقرری در سال بپردازید و به او اتاقی بدهید که از آن او باشد، می&zwnj;تواند از نظر هنری با بهترین استعدادهای مردان رقابت کند. این جستار که نخستین بار در سال ۱۹۲۹ منتشر شد و به فارسی هم ترجمه شده، به&zwnj;زودی به مانیفست نهضت زنان در غرب فراز آمد. <br /> &nbsp;</p> <p>در جریان جنگ جهانی دوم آلمان&zwnj;ها لندن را به سختی بمباران کردند. ویرجینیا وولف که در آن زمان ۵۹ سال داشت، تحت تأثیر فجایع این جنگ خانمان&zwnj;برانداز قرار گرفته بود. خلاقیت او کاهش پیدا کرده بود و دامنه افسردگی&zwnj;اش روز به روز گسترش بیشتری پیدا می&zwnj;کرد و از دوره&zwnj;های شوریدگی هر دم بیشتر کاسته می&zwnj;شد. او سرانجام نتوانست این وضع را تحمل کند و خودکشی کرد. <br /> &nbsp;</p> <p>در همین زمینه:<br /> <a href="#http://radiozamaneh.com/taxonomy/term/3511"> ::مجموعه برنامه&zwnj;های &quot;ادبیات غرب در ۱۰ دقیقه&quot; در رادیو زمانه::</a><br /> &nbsp;</p>