دادگاه لاهه: تحریم‌های آمریکا نباید بر زندگی مردم ایران تأثیر بگذارد
رأی دادگاه لاهه موفقیتی برای تهران محسوب می‌شود. قضات لاهه گفته‌اند که آمریکا باید بخشی از تحریم‌های خود علیه ایران را از جمله در بخش اقلام دارویی، غذایی و هوانوردی و کشاورزی لغو کند.
دیوان بین‌المللی دادگستری در شهر لاهه هلند (عکس: آرشیو)
دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه رأی موقت خود در پرونده شکایت ایران از آمریکا را اعلام کرد. بر این اساس دادگاه برخلاف نظر آمریکا گفته است که صلاحیت رسیدگی به این پرونده را بر اساس «پیمان مودت» سال ۱۹۵۵ بین ایران و آمریکا دارد. دادگاه لاهه گفته است که تحریم‌ها جان شهروندان ایرانی را به خطر انداخته و در بخش اقلام دارویی، غذایی و هوانوردی و کشاورزی می‌تواند به خسارت غیرقابل جبرانی منجر شود.
دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه چهارشنبه ۳ اکتبر / ۱۱ مهر حکم موقت خود در مورد دادخواست ایران برای لغو تحریم‌های واشنگتن علیه تهران را صادر کرد.
دادگاه در رأی خود اعلام کرده که برای رسیدگی به شکایت ایران از آمریکا بر مبنای «پیمان مودت» میان دو کشور که در سال ۱۹۵۵ منعقد شد، صلاحیت رسیدگی دارد.
در این حکم آمده است که «بر اساس مفاد پیمان مودت ایران و آمریکا، در صورتی که بین طرفین اختلاف نظری وجود داشته باشد و این مناقشه از طریق دیپلماتیک حل نشود، طرفین می‌توانند به دیوان لاهه مراجعه کنند.»
شکایت ایران در دادگاه بر مبنای «پیمان مودت» که پیش از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۵۵ بین ایران و آمریکا امضا شده بود، تنظیم شده بود. «پیمان مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی» بین آمریکا و ایران دو سال پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، در زمان ریاست جمهوری آیزنهاور و نخست‌وزیری حسین اعلا در ایران امضا شد و به‌رغم اختلافات متعدد ایران و آمریکا در چهار دهه گذشته همچنان معتبر است اما عملاً پس از انقلاب ایران و قطع روابط دو کشور موضوعیتی نداشت.
جنیفر نیوستید، مشاور حقوقی وزارت خارجه آمریکا ماه گذشته در جلسات دادگاه لاهه اعلام کرده بود که پیمان ١٩۵۵ حق آمریکا را برای اعمال تحریم‌ها حفظ می‌کند زیرا اصولاً اقداماتی که در جهت تأمین امنیت کشور انجام می‌گیرد ربطی به این پیمان دوستی ندارد.
دادگاه لاهه از طرفین خواسته است که از هر اقدامی که ممکن است مناقشه بین دو کشور را تشدید کند و یا دامنه آن را گسترش داده و حل مناقشه را دشوارتر کند، خودداری کنند.
در رأی دادگاه همچنین گفته شده که اقدامات آمریکا می‌تواند حق و حقوق ایران را در مورد تجارت بگیرد. رادیو اکتیوی که ایران تولید می‌کند می‌تواند بر بندهایی از «پیمان مودت» که در مورد امنیت آمریکاست تاثیر بگذارد و ایران می‌تواند از کمک‌های انسان‌دوستانه بهره‌مند شود.
دادگاه لاهه خواهان آن شده است که آمریکا پس از اعلام خروج از توافق هسته‌ای (برجام)، تضمین کند که هیچ محدودیتی در ارائه دارو، تجهیزات پزشکی، ایجاد نمی‌کند و توافق‌هایی که در زمینه فروش یا اجاره هواپیماهای مسافربری، خرید قطعات یدکی و دیگر تجهیزات هواپیما نهایی شده‌اند، به انجام می‌رسند.
همچنین گفته شده که تصمیم آمریکا برای خروج از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها از جمله لغو مجوز واردات از ایران و مبادلات مالی با این کشور، می‌تواند برخی از حقوق ایران در «پیمان مودت» را محدود کند.
ایران در چهار جلسه دادگاه لاهه، پنج درخواست را مطرح کرده بود: آمریکا باید برای لغو تحریم‌های جدیدی که در ۸ مه علیه ایران اعمال کرده اقدامات لازم انجام دهد؛ فوراً اجازه دهد تمام معاملات شرکت‌های خارجی با ایران، به‌ویژه در بخش فروش هواپیماهای مسافربری که پیش از این نهایی شده بودند، به‌اجرا گذاشته شوند؛ ظرف سه ماه آینده، آمریکا اقدامات لازمی که نشان‌دهنده تلاش برای عملی کردن دو درخواست اول و دوم باشد را اجرایی کند؛ به شهروندان و شرکت‌های ایرانی اطمینان دهد که از دستورات دیوان بین‌المللی دادگستری پیروی خواهد کرد و دیگر شرکت‌های آمریکایی و غیرآمریکایی را از معاملات اقتصادی با ایران منع نخواهد کرد؛ و در نهایت آمریکا باید مانع از هر اقدامی شود که ممکن است حقوق شهروندان و شرکت‌های ایرانی را در این موضوع نقض کند.
واشنگتن نیز گفته بود درخواست ایران تلاشی برای سوءاستفاده از دادگاه است. نمایندگان آمریکا همچنین گفته بودند که هدف ایران از طرح شکایت در دادگاه لاهه، استفاده از ابزار قضائی برای اطمینان از دریافت حکمی از دادگاه با هدف مجبور کردن آمریکا به مشارکت دوباره در برجام است.
وکلای آمریکا از دادگاه لاهه درخواست کرده بودند که پرونده شکایت ایران را رد کند.
پیش از اعلام رأی دادگاه لاهه، رضا نصری، حقوق‌دان مؤسسه عالی مطالعات بین‌المللی ژنو به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفته بود: «حکم دیوان لاهه چنان‌چه به نفع ایران صادر شود، ظرفیت‌های فراوانی برای دیپلماسی عمومی و دستگاه سیاست خارجه ایران به همراه دارد و تهران باید با ابتکارعمل و هوشمندی در بهره‌برداری از آن تلاش کند.»
او همچنین افزوده بود که «ایران می‌تواند اجرای تمام و کمال این حکم را به عنوان "پیش‌شرط مذاکره" با آمریکا مطرح کند. یعنی اعلام کند تنها زمانی با آمریکا به مذاکره خواهد نشست که آمریکا تن به اجرای حکم دادگاه لاهه دهد و از این طریق پایبندی خود به حقوق بین‌الملل را ثابت کند.»
به‌گفته او ایران همچنین می‌تواند رایزنی کند تا اتحادیه اروپا و سایر کشورها نیز با استناد به این حکم از آمریکا بخواهند تا موضعش را در مورد ایران و اِعمال تحریم‌ها تغییر دهد.
با این حال برخی می‌گویند رأی دادگاه لاهه ضمانت اجرایی ندارد و آمریکا آن را اجرا نخواهد کرد. رضا نصری در این‌باره می‌گوید: «اتفاق مثبت به خودی خود رخ نخواهد داد. در عالم دیپلماسی و سیاست خارجه "اتفاق مثبت" را باید ایجاد کرد.»
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران نیز پیش از این گفته بود که هدف جمهوری اسلامی در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه الزاماً اثبات محکومیت آمریکا نیست. بلکه هدف این است که «حقانیت جمهوری اسلامی» به جامعه بین‌الملل نشان داده شود.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا ۲۵ سپتامبر / ۳ مهر در سخنان خود در مجمع عمومی سالانه سازمان ملل گفت: «ایالات متحده از دیوان بین‌المللی دادگستری هیچ حمایتی نخواهد کرد. در ارتباط با ایالات متحده، دیوان بین‌المللی دادگستری هیچ حاکمیت و اختیاری ندارد. هرگز استقلال ایالات متحده را به یک نهاد غیرانتخابی و غیرپاسخگو واگذار نمی‌کنیم.»
جان بولتون، مشاور امنیتی دونالد ترامپ نیز ۱۰ سپتامبر / ۱۹ شهریور درباره پرونده جنایات جنگی آمریکا در افغانستان موضعی تهاجمی علیه این دادگاه بین‌المللی گرفت و قضات آن را به تحریم تهدید کرد.
بیشتر بخوانید:
نظرها
نظری وجود ندارد.