ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

شمایل تاریک کاخ‌ها و اوهام حسین سناپور

<p>شهرنوش پارسی&zwnj;پور - این روز&zwnj;ها کتاب &laquo;شمایل تاریک کاخ&zwnj;ها&raquo;، نوشته حسین سناپور نویسنده خوب ایرانى را مى&zwnj;خواندم. این کتاب از دو داستان &laquo;آتش&zwnj;بندان&raquo; و &laquo;شمایل تاریک کاخ&zwnj;ها&raquo; تشکیل شده. هر دو داستان پیرنگى نزدیک به یکدیگر دارند.</p> <!--break--> <p>در داستان نخست راوى سفرى به یزد دارد. او یک زرتشتى مهاجر است که ناگهان در رؤیاى بازدید از شهر زادگاهش فرورفته است. مى&zwnj;داند که نیایش به دست مردان حکومتى کشته شده است. راوى در یزد، در برزخ میان دو زمان سیر مى&zwnj;کند و اغلب با نیایش هم&zwnj;هویت مى&zwnj;شود. داستان به زیبایى شکل گرفته و فضایى وهمى را به خوبى مى&zwnj;انگارد. به بخشى از داستان توجه کنید:</p> <p>&nbsp;</p> <p>&laquo;قفل هاى قدیمى و زنجیرى در اتاق را از یک طرف باز کردم و از طرف دیگر بستم، و بى&zwnj;آنکه چمدانم را باز کنم خودم را روى یکى از دو تخت انداختم. لحظه&zwnj;اى به حال خودم بودم و بعد بلند شدم و گوشى تلفن را برداشتم. شماره هندى ایزابل را که گرفتم، از آن طرف صداهایى مثل پارازیت&zwnj;هاى رادیویى آمد و همین&zwnj;طور صداى خیلى دور و نامفهوم آدم&zwnj;هایى که فارسى حرف مى&zwnj;زدند. بالاخره صداى ایزابل را شنیدم که الو گفت، اما انگار هرچه من مى&zwnj;گفتم نمى&zwnj;شنید که دوباره&zwnj;&zwnj; همان طور الو الو مى&zwnj;گفت. من به خیال اینکه صداى&zwnj;ام را شنیده، چند کلمه&zwnj;اى گفتم، و باز&zwnj;&zwnj; همان پارازیت&zwnj;ها را شنیدم... به اتاق نگاهى انداختم: سقف کوتاه و ضربى، چند چراغ&zwnj;کوب در اطراف، که فقط یکى&zwnj;اش را روشن کرده بودند و دو آباژور بالاى دو تخت را. ستونى گچى در نزدیک در، و کمدى چوبى که انگار پشت ستون پنهان بود. یک کوزه&zwnj;ى بزرگ سفالى توى سوراخ بزرگ، یک چهارپایه&zwnj;ى فلزى. یک تلویزیون. نفس راحتى کشیدم که هنوز توى این زمانه بودم و حبس نشده بودم توى یزد دویست یا سیصد سال پیش...&raquo; <br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p><img alt="" align="middle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/dc26ea0b3616624bf84fb01205821f6b.jpg" />شمایل تاریک کاخ ها، نوشته حسین سناپور: نفس راحتى کشیدم که هنوز توى این زمانه بودم و حبس نشده بودم توى یزد دویست یا سیصد سال پیش</p> </blockquote> <p>یزد در این داستان یکى از شخصیت هاى اصلى است. همراه با مرد زرتشتى ما از مکانى به مکانى مى&zwnj;رویم و آرام آرام در اوهام غرق مى&zwnj;شویم. اما در داستان &laquo;شمایل تاریک کاخ&zwnj;ها&raquo;، از&zwnj;&zwnj; همان آغاز با چهار شخصیت روبرو هستیم. دو مرد و دو زن. آن&zwnj;ها زن و شوهرند و راوى، ناصر، شوهر معصومه است. هر چهار تن روشنفکر هستند و پیش از رفتن به اصفهان اطلاعات زیادى درباره شهر به دست مى&zwnj;آورند. این اطلاعات روى دوش ناصر سنگینى مى&zwnj;کند. او در چرخش در شهر به طور مرتب به زمان شاه عباس پرتاب مى شود. این در حالى&zwnj;ست که چهار مسافر ما دائم با هم درباره اصفهان گفتمان دارند. <br /> &nbsp;</p> <p>کورش یک زندانى سیاسى بوده است و نسبت به جمع حالت پدروارى دارد. او از زاویه ذهن یک چپ&zwnj;گرا به شهر نگاه مى&zwnj;کند. اما ناصر در حالت این&zwnj;همانى که بدان گرفتار است، کم کم دارد توجیه&zwnj;ای براى فجایعى که رخ داده است پیدا مى&zwnj;کند. هرچه کورش بیشتر از ظلم و ستم مى&zwnj;گوید، ناصر بیشتر به عمله ظلم تبدیل مى&zwnj;شود. مسئله جالب این است که خواننده حالت او را به&zwnj;خوبى درک مى&zwnj;کند. واقعیت نیز این است که ما به شکلى بسیار خام به مسائل تاریخى نگاه مى&zwnj;کنیم. مثلاً بزرگان عهدهاى پیشین را مسخره مى&zwnj;کنیم که حرمسرا داشته&zwnj;اند، اما توجه نمى&zwnj;کنیم که این حالت زمانه بوده است. به طور مثال در میان مغولان رسم چنین بود که هر مردى که مى&zwnj;مرد زنانش به خان به ارث مى&zwnj;رسیدند. به&zwnj;زودى خان داراى حرمسراى بسیار بزرگ و ترسناکى مى&zwnj;شد. چاره&zwnj;اى هم نبود. مغولستان خشک و برهوت آنقدر نان نداشت که شکم تمامى این گرسنگان را سیر کند. در نتیجه مرد ثروتمند، یعنى خان بود که صاحب این شکم&zwnj;هاى گرسنه مى&zwnj;شد. اما در هنگام مرگ خان تمامى این زنان را روى آرامگاه او قربانى مى&zwnj;کردند. پس حرمسرا داشتن به معناى ظلم به زن نبوده است، بلکه باید در پس و پشت آن به شرایط نگاه کرد. ناصر نیز در این داستان، در انبوه بحث&zwnj;هایى که درباره ظلم و ستم مى&zwnj;شود کم و بیش و در آخر کار به طور دائم خود را با عمله ظلم هم&zwnj;هویت مى&zwnj;کند. به بخشى از این داستان توجه کنید:</p> <p>&nbsp;</p> <p>&laquo;کورش تمام نمى&zwnj;کرد گفتن تاریخ چهارباغ و تفرج شاه عباس و شاه&zwnj;ها و حاکم&zwnj;هاى بعدى را در آن، به ملازمت سفرا و سلاطین دیگر. خوب بود شورش را اگر در نمى&zwnj;آورد، خوب بود در مى&zwnj;آورد و چیزى نمى&zwnj;دیدند. معصومه نمى&zwnj;توانست گوش نکند و فقط ببیند. چیزهایى آن وسط&zwnj;ها مى&zwnj;پرسید و بیشتر او را به حرف مى&zwnj;انداخت. من فقط صداشان را کم و بیش مى&zwnj;شنیدم. گمانم ندیدند یک&zwnj;جا چراغ بالا سرمان خاموش بود. رفتیم توى تاریکى؛ ندیدند نور عوض شد؛ ندیدند. پیه&zwnj;سوز&zwnj;ها را به جاى چراغ&zwnj;هاى برق، روى درخت&zwnj;ها و بعضى ستون&zwnj;ها ندیدند. حرف خودشان را مى&zwnj;زدند. پیه&zwnj;سوز&zwnj;ها جلو&zwnj;تر بیشتر شد. آدم&zwnj;ها همین طور مى&zwnj;رفتند و مى&zwnj;آمدند. لباس&zwnj;ها عوض شد. زن&zwnj;هاى روبنده بسته و مردهاى لباده&zwnj;پوش پیدا شدند. به پل نزدیک مى&zwnj;شدیم. دیگر به این&zwnj;ها نگاه نمى&zwnj;کردم. مات آن همه نور بودم، جارى روى رودخانه، از پل فردوسى تا پل آذر، و شاید تا پل مارنان، که نمى&zwnj;دیدمش. چراغ&zwnj;هایى ساحل و همه جا را روشن کرده بود. بالاى پل ایستادیم به تماشا. معصومه گفت: چه قشنگ شده پل! چه خوب نورپردازى کرده&zwnj;اند دهانه&zwnj;هاى پل را با این چراغ&zwnj;ها.&raquo; <br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/parsipoursh.gif" />شهرنوش پارسی&zwnj;پور: بدون شک &laquo;شمایل تاریک کاخ&zwnj;ها&raquo; نوشته حسین سناپور اثر در خور تأملى&zwnj;ست.</p> </blockquote> <p>راوى کم کم حالت تب&zwnj;دارى پیدا مى کند. در این میانه دو زمان رفتن و بازگشتن عاقبت دست به کار جنایت مى&zwnj;شود. او در نوبت&zwnj;هایى که مى&zwnj;کشد بسیار شاد است. حالت خشمى که در زمانه پیشین به او منتقل مى&zwnj;شود در حالت زمان حال او تأثیرگذار است. او دچار تب حرکت در زمان&zwnj;هاى مختلف است. این حالت او با بحث&zwnj;هایى که بقیه درگیرش هستند تکمیل مى&zwnj;شود. <br /> &nbsp;</p> <p>به طور کلى باید باور کرد که جامعه ایران در این مقطع از تاریخ به نحوى بسیار پیچیده در زمان&zwnj;هاى مختلف سرگردان است، گرچه که در زمان حال زندگى مى&zwnj;کند. از نظام مادرتبار اشتراکى هفت هزار سال پیش، تا نظام پدرسالار اندیشه&zwnj;هاى زرتشتى، تا باورداشت&zwnj;هاى سومر و بابل و ایلام، تا باورداشت&zwnj;هاى اشکانى که متوجه حفظ قداست فرهنگ یونانى&zwnj;ست، تا عرب&zwnj;سالارى و مغول&zwnj;سالارى و بالاخره ترک&zwnj;سالارى و بالاخره انواع برش&zwnj;هاى اندیشه چپى... همه با هم در جامعه فعال هستند. فشار زمان حال نیز به این مجموعه وارد مى&zwnj;شود. غرب&zwnj;ستائى، و حالت پذیرش روسیه به عنوان یک چیزى که روشن نیست چیست، کشش براى چین و ژاپن و عشق ابدى مردم به هندوستان. این همه با هم در حال عملکرد هستند. در داستان &laquo;شمایل تاریک کاخ&zwnj;ها&raquo; یک دوره عظمت صفوى در بافت شهر اصفهان راوى را در خود گرفته است. او در عین حال از دست دوست چپ&zwnj;گرایش خسته است. همچنین تحمل داعیه&zwnj;هاى زنانه را نیز ندارد. بدون شک این کتاب اثر در خور تأملى&zwnj;ست. با بخشى از خود کتاب به پایان این مقال مى&zwnj;رسم:</p> <p>&laquo;بلند شدم. دست به سینه، گمانم لب&zwnj;خندکى هم داشتم. نگران بودم که نایستد و بگذرد و هیچ نگوید. امر به حرف زدن نکند. سبیل&zwnj;هاش تمیز و بلند بود. صورتش کوچک&zwnj;تر از آنچه از طرح&zwnj;ها توى یادم مانده بود. رسید. نگاه&zwnj;ام کرد. از پائین و محو مى&zwnj;دیدم&zwnj;اش. روبه&zwnj;روم هنوز ایستاده بود، بى&zwnj;حرف. سر کمى بالا بردم. نگاهش سرد بود، و انگار شوخ. صداى صاف و کمى نازکش درآمد که: &laquo;هان! یعقوب خان؟ بازهم اینجا؟&raquo;<br /> گفتم: &laquo;ناچار و از عجز آمده&zwnj;ام. &raquo;<br /> &nbsp;</p> <p>گفت: &laquo;به احمدبیگ گفته&zwnj;یى شائول باغات کنیسه را صرف خود و خانواده&zwnj;اش مى&zwnj;کند و از زن&zwnj;هاى زائر هم در کنیسه نمى&zwnj;گذرد و آبرو و مالى براى کنیسه نگذاشته.&raquo;<br /> &nbsp;</p>

شهرنوش پارسی‌پور - این روز‌ها کتاب «شمایل تاریک کاخ‌ها»، نوشته حسین سناپور نویسنده خوب ایرانى را مى‌خواندم. این کتاب از دو داستان «آتش‌بندان» و «شمایل تاریک کاخ‌ها» تشکیل شده. هر دو داستان پیرنگى نزدیک به یکدیگر دارند.

در داستان نخست راوى سفرى به یزد دارد. او یک زرتشتى مهاجر است که ناگهان در رؤیاى بازدید از شهر زادگاهش فرورفته است. مى‌داند که نیایش به دست مردان حکومتى کشته شده است. راوى در یزد، در برزخ میان دو زمان سیر مى‌کند و اغلب با نیایش هم‌هویت مى‌شود. داستان به زیبایى شکل گرفته و فضایى وهمى را به خوبى مى‌انگارد. به بخشى از داستان توجه کنید:

«قفل هاى قدیمى و زنجیرى در اتاق را از یک طرف باز کردم و از طرف دیگر بستم، و بى‌آنکه چمدانم را باز کنم خودم را روى یکى از دو تخت انداختم. لحظه‌اى به حال خودم بودم و بعد بلند شدم و گوشى تلفن را برداشتم. شماره هندى ایزابل را که گرفتم، از آن طرف صداهایى مثل پارازیت‌هاى رادیویى آمد و همین‌طور صداى خیلى دور و نامفهوم آدم‌هایى که فارسى حرف مى‌زدند. بالاخره صداى ایزابل را شنیدم که الو گفت، اما انگار هرچه من مى‌گفتم نمى‌شنید که دوباره‌‌ همان طور الو الو مى‌گفت. من به خیال اینکه صداى‌ام را شنیده، چند کلمه‌اى گفتم، و باز‌‌ همان پارازیت‌ها را شنیدم... به اتاق نگاهى انداختم: سقف کوتاه و ضربى، چند چراغ‌کوب در اطراف، که فقط یکى‌اش را روشن کرده بودند و دو آباژور بالاى دو تخت را. ستونى گچى در نزدیک در، و کمدى چوبى که انگار پشت ستون پنهان بود. یک کوزه‌ى بزرگ سفالى توى سوراخ بزرگ، یک چهارپایه‌ى فلزى. یک تلویزیون. نفس راحتى کشیدم که هنوز توى این زمانه بودم و حبس نشده بودم توى یزد دویست یا سیصد سال پیش...»
 

شمایل تاریک کاخ ها، نوشته حسین سناپور: نفس راحتى کشیدم که هنوز توى این زمانه بودم و حبس نشده بودم توى یزد دویست یا سیصد سال پیش

یزد در این داستان یکى از شخصیت هاى اصلى است. همراه با مرد زرتشتى ما از مکانى به مکانى مى‌رویم و آرام آرام در اوهام غرق مى‌شویم. اما در داستان «شمایل تاریک کاخ‌ها»، از‌‌ همان آغاز با چهار شخصیت روبرو هستیم. دو مرد و دو زن. آن‌ها زن و شوهرند و راوى، ناصر، شوهر معصومه است. هر چهار تن روشنفکر هستند و پیش از رفتن به اصفهان اطلاعات زیادى درباره شهر به دست مى‌آورند. این اطلاعات روى دوش ناصر سنگینى مى‌کند. او در چرخش در شهر به طور مرتب به زمان شاه عباس پرتاب مى شود. این در حالى‌ست که چهار مسافر ما دائم با هم درباره اصفهان گفتمان دارند.
 

کورش یک زندانى سیاسى بوده است و نسبت به جمع حالت پدروارى دارد. او از زاویه ذهن یک چپ‌گرا به شهر نگاه مى‌کند. اما ناصر در حالت این‌همانى که بدان گرفتار است، کم کم دارد توجیه‌ای براى فجایعى که رخ داده است پیدا مى‌کند. هرچه کورش بیشتر از ظلم و ستم مى‌گوید، ناصر بیشتر به عمله ظلم تبدیل مى‌شود. مسئله جالب این است که خواننده حالت او را به‌خوبى درک مى‌کند. واقعیت نیز این است که ما به شکلى بسیار خام به مسائل تاریخى نگاه مى‌کنیم. مثلاً بزرگان عهدهاى پیشین را مسخره مى‌کنیم که حرمسرا داشته‌اند، اما توجه نمى‌کنیم که این حالت زمانه بوده است. به طور مثال در میان مغولان رسم چنین بود که هر مردى که مى‌مرد زنانش به خان به ارث مى‌رسیدند. به‌زودى خان داراى حرمسراى بسیار بزرگ و ترسناکى مى‌شد. چاره‌اى هم نبود. مغولستان خشک و برهوت آنقدر نان نداشت که شکم تمامى این گرسنگان را سیر کند. در نتیجه مرد ثروتمند، یعنى خان بود که صاحب این شکم‌هاى گرسنه مى‌شد. اما در هنگام مرگ خان تمامى این زنان را روى آرامگاه او قربانى مى‌کردند. پس حرمسرا داشتن به معناى ظلم به زن نبوده است، بلکه باید در پس و پشت آن به شرایط نگاه کرد. ناصر نیز در این داستان، در انبوه بحث‌هایى که درباره ظلم و ستم مى‌شود کم و بیش و در آخر کار به طور دائم خود را با عمله ظلم هم‌هویت مى‌کند. به بخشى از این داستان توجه کنید:

«کورش تمام نمى‌کرد گفتن تاریخ چهارباغ و تفرج شاه عباس و شاه‌ها و حاکم‌هاى بعدى را در آن، به ملازمت سفرا و سلاطین دیگر. خوب بود شورش را اگر در نمى‌آورد، خوب بود در مى‌آورد و چیزى نمى‌دیدند. معصومه نمى‌توانست گوش نکند و فقط ببیند. چیزهایى آن وسط‌ها مى‌پرسید و بیشتر او را به حرف مى‌انداخت. من فقط صداشان را کم و بیش مى‌شنیدم. گمانم ندیدند یک‌جا چراغ بالا سرمان خاموش بود. رفتیم توى تاریکى؛ ندیدند نور عوض شد؛ ندیدند. پیه‌سوز‌ها را به جاى چراغ‌هاى برق، روى درخت‌ها و بعضى ستون‌ها ندیدند. حرف خودشان را مى‌زدند. پیه‌سوز‌ها جلو‌تر بیشتر شد. آدم‌ها همین طور مى‌رفتند و مى‌آمدند. لباس‌ها عوض شد. زن‌هاى روبنده بسته و مردهاى لباده‌پوش پیدا شدند. به پل نزدیک مى‌شدیم. دیگر به این‌ها نگاه نمى‌کردم. مات آن همه نور بودم، جارى روى رودخانه، از پل فردوسى تا پل آذر، و شاید تا پل مارنان، که نمى‌دیدمش. چراغ‌هایى ساحل و همه جا را روشن کرده بود. بالاى پل ایستادیم به تماشا. معصومه گفت: چه قشنگ شده پل! چه خوب نورپردازى کرده‌اند دهانه‌هاى پل را با این چراغ‌ها.»
 

شهرنوش پارسی‌پور: بدون شک «شمایل تاریک کاخ‌ها» نوشته حسین سناپور اثر در خور تأملى‌ست.

راوى کم کم حالت تب‌دارى پیدا مى کند. در این میانه دو زمان رفتن و بازگشتن عاقبت دست به کار جنایت مى‌شود. او در نوبت‌هایى که مى‌کشد بسیار شاد است. حالت خشمى که در زمانه پیشین به او منتقل مى‌شود در حالت زمان حال او تأثیرگذار است. او دچار تب حرکت در زمان‌هاى مختلف است. این حالت او با بحث‌هایى که بقیه درگیرش هستند تکمیل مى‌شود.
 

به طور کلى باید باور کرد که جامعه ایران در این مقطع از تاریخ به نحوى بسیار پیچیده در زمان‌هاى مختلف سرگردان است، گرچه که در زمان حال زندگى مى‌کند. از نظام مادرتبار اشتراکى هفت هزار سال پیش، تا نظام پدرسالار اندیشه‌هاى زرتشتى، تا باورداشت‌هاى سومر و بابل و ایلام، تا باورداشت‌هاى اشکانى که متوجه حفظ قداست فرهنگ یونانى‌ست، تا عرب‌سالارى و مغول‌سالارى و بالاخره ترک‌سالارى و بالاخره انواع برش‌هاى اندیشه چپى... همه با هم در جامعه فعال هستند. فشار زمان حال نیز به این مجموعه وارد مى‌شود. غرب‌ستائى، و حالت پذیرش روسیه به عنوان یک چیزى که روشن نیست چیست، کشش براى چین و ژاپن و عشق ابدى مردم به هندوستان. این همه با هم در حال عملکرد هستند. در داستان «شمایل تاریک کاخ‌ها» یک دوره عظمت صفوى در بافت شهر اصفهان راوى را در خود گرفته است. او در عین حال از دست دوست چپ‌گرایش خسته است. همچنین تحمل داعیه‌هاى زنانه را نیز ندارد. بدون شک این کتاب اثر در خور تأملى‌ست. با بخشى از خود کتاب به پایان این مقال مى‌رسم:

«بلند شدم. دست به سینه، گمانم لب‌خندکى هم داشتم. نگران بودم که نایستد و بگذرد و هیچ نگوید. امر به حرف زدن نکند. سبیل‌هاش تمیز و بلند بود. صورتش کوچک‌تر از آنچه از طرح‌ها توى یادم مانده بود. رسید. نگاه‌ام کرد. از پائین و محو مى‌دیدم‌اش. روبه‌روم هنوز ایستاده بود، بى‌حرف. سر کمى بالا بردم. نگاهش سرد بود، و انگار شوخ. صداى صاف و کمى نازکش درآمد که: «هان! یعقوب خان؟ بازهم اینجا؟»
گفتم: «ناچار و از عجز آمده‌ام. »
 

گفت: «به احمدبیگ گفته‌یى شائول باغات کنیسه را صرف خود و خانواده‌اش مى‌کند و از زن‌هاى زائر هم در کنیسه نمى‌گذرد و آبرو و مالى براى کنیسه نگذاشته.»
 

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

نظری وجود ندارد.