«بایکوت ایروشه»: شعار همبستگی با مبارزه کارگران در ترکیه

در ترکیه، در مه ۲۰۱۸، بیش از ۱۲۰ نفر از کارگران شرکت تجاری لوازم آرایشی فلومار (Flormar) از زیر مجموعه گروه ایروشه (Yves Rocher) از کارخانه‌ای متعلق به این شرکت در منطقه گابزه (Gebze) در نزدیکی استانبول اخراج شدند، به این دلیل که اعضای آن خواستار عضویت در اتحادیه بودند. هدف از این پیوستن این بود که بتوانند از خود در برابر ریاست شرکت، با توجه به شرایط کاری غیرانسانی و با دستمزد پایینی که به آنها تحمیل شده بود، دفاع کنند.

اکثریت این کارگران معترض را زنان جوان تشکیل می‌دهند. آنها از ۱۵ مه تا کنون بیش از پنج ماه است هر روز از ساعت هفت صبح در مقابل کارخانه تجمع اعتراضی و تحصن برگزار می‌کنند با این هدف که بتوانند مدیریت کارخانه را به قبول حقوق اولیه خود برای سازماندهی وادار کنند.

در حالی که حق عضویت در اتحادیه‌ها همچنان در قانون اساسی ترکیه به رسمیت شناخته شده است، این شرکت سیاست بسیار فعال در مخالفت با عضویت در سندیکا، خصوصاً با استفاده از اخراج غیر قانونی کارگران به شکلی سیستماتیک را در پیش گرفته است.

منطقه صنعتی گابزه یک مجموعه بزرگ تولیدی است که از حداقل ۱۲۵ شرکت ملی و بین المللی مانند سنت گوبین یا زیمنس تشکیل شده است. کارخانه لوازم آرایشی تجاری فلومار که گروه ایروشه  سهامدار اصلی آن است، در این منطقه بزرگ ۵۳۷ هکتاری واقع شده است که در آن بیش از ۲۰ هزار کارگر روزانه و شبانه کار می کنند و طیف وسیعی از کالاها، از مواد مخدر تا تراکتور، در آن تولید می‌شود.

فلومار نام تجاری یک شرکت لوازم آرایشی است که ۵۱٪ سهام آن متعلق به  گروه ایروشه (Groupe Rocher) است که با نام تجاری ایروشه نیز شناخته شده است. ایو روشه که در شهر رن (Issy-les-Moulineaux) در فرانسه واقع شده است، یک برند جهانی از محصولات آرایشی و زیبایی است و در ایران نیز طرفداران زیادی دارد.  این شرکت در ۸۸ کشور حضور دارد و ۱۳۵۰۰ نفر در استخدام آن هستند. بیش از ۲۱۵۰۰۰ نفر نیز به شکل غیر مستقیم با این شرکت همکاری می‌کنند.

کارخانه کوزان کوزماتیک (Kosan Kozmetik)، شامل ۴۰۰ کارگر استخدامی (۸۰ درصد زن) است که محصولات گروه ایروشه را تهیه می‌کنند. این کارخانه با سهم ۲۱ درصدی از بازار، اولین مارک آرایشی در ترکیه به شمار می‌رود.  محصولات این کارخانه همچنین به ۱۰۴ کشور، عمدتاً کشورهای در حال توسعه، صادر می شود.

زمینه اعتراض‌ها به کارخانه فلومار ایروشه به ژانویه سال ۲۰۱۸ باز می‌گردد، زمانی که کارگران افزایش حقوق خود را انتظار می‌کشیدند. توقعی که بیهوده بود، زیرا مثل هر سال، مدیریت کارخانه تحقق امید آنها را به سال بعدتر موکول کرد.

در واقع، در ماه ژانویه، برخی از اعضای اتحادیه های صنفی پترولیر (Petrol-Is) شروع به عضوگیری همزمان در شش کارخانه‌ای کردند که همه آنها در منطقه صنعتی گابز واقع شده اند. در ابتدای مه کارگران زیادی به اتحادیه پیوستند. هدف پترولیر این بود که بتواند حق نمایندگی در کارخانه‌ای که اتحادیه ندارد را به دست آورد. بر اساس قانون، اتحادیه در صورتی می‌تواند این حق نمایندگی را کسب کند که قادر باشد بیش از نیمی از اعضای کارخانه را به عضویت خود در آورد.

در عرض چند هفته، سندیکای مورد نظر حد نصاب لازم را به عضویت خود در آورد و درخواست صدور گواهینامه را به وزارتخانه ارسال کرد. مدیریت کارخانه اما حق عضویت سندیکایی کارگرانش را به رسمیت نشناخت و تعداد زیادی از کسانی که مظنون به پیوستن به اتحادیه بودند، اخراج شدند. به دنبال جلسه‌ای که بین مدیران کارخانه و کارگران اخراجی برگزار شد، این کارگران تصمیم گرفتند که مقاومت اعتراضی خود در مقابل در وردودی کارخانه را ادامه دهند تا زمانی که به سر کار بازگردانده شوند و حقوق آنها برای داشتن نماینده اتحادیه به رسمیت شناخته شود.

از آنجا که حق عضویت در اتحادیه در قانون اساسی ترکیه به رسمیت شناخته شده‌است، شرکت‌ها نمی‌توانند کارگران را به شکل قانونی به این علت اخراج کنند. اما انها در حل این مشکل و دور زدن آن با مشکل خاصی مواجه نمی‌شوند زیرا هزاران راه قانونی برای اخراج یک کارگر وجود دارد. در این مورد، اخراج کارگران با ارجاع به بندی از قانون کار ترکیه توجیه شده است که بر اساس آن میتوان کارگر را به شکل قانونی بخاطر «عملکرد مغایر با قوانین اخلاقی و عدم تمایل کافی در محیط کار» اخراج کرد. کارگر مشمول این بند چنان خطای بزرگی مرتکب شده است که حق درخواست غرامت یا حقوق بیکاری را نیز ندارد.

به عبارت دیگر، کارگران شرکت فلومار از روزی که اخراج شده‌اند تا کنون هیچ منبع درآمدی ندارند. با قرار دادن کارگران در بدبختی و فقر، در واقع مدیریت کارخانه در پی این هدف است که از تداوم مبارزه و اعتراض آنها جلوگیری کند. همچنین می‌خواهد این کارگران درس عبرتی برای سایرین شوند و کسانی که در کار خود باقی مانده‌اند، را نیز بترساند. اما آنچه بیش از هر چیز برنامه مسئولین کارخانه را خنثی کرده است، بسیج تاثیرگذار و قدرتمند زنان است که تا کنون شعله مبارزه کارگران این کارخانه را روشن نگه داشته است.

شرایط نامناسب و ناامن کاری

کارگران این کارخانه تا زمانی که اخراج نشده بودند، در دو تیم کار می‌کردند: گروه کار روزانه که کارگران آن ده ساعت در روز تا ساعت پنج و نیم ادامه داشت. و گروه دوم که کارگر شب کار بودند و تا ساعت  سه و نیم صبح در کارخانه مشغول کار بودند. در این شرکت، نه ساعت مازاد کار روزانه و نه کار شبانه شامل اضافه کار نمی‌‍شود و در آمد کارکنان آن برای مدت طولانی در سطح پایینی باقی مانده است. از زمان اخراجشان تا کنون، این کارگران همچون روزهای دیگر، از هفت صبح به کارخانه می‌آیند، اما نه برای کار کردن، بلکه برای گرفتن حق و حقوقشان که مورد تجاوز قرار گرفته است. آنها آنجا هستند، جلو در وردوی کارخانه، برای اینکه به مدیریت کارخانه بگویند که حقوق قانونی‌شان را میگیرند و یک روز اتحادیه‌ها را به این کارخانه خواهند آورد.

«ایکنور» که برای هشت سال در کارخانه فلومار در گابزه کار کرده است، در این چند سال تمام طول روز را با مواد شیمیایی‌ای سر ‌کرده است که برای تولید لوازم آرایشی به کار گرفته می‌شود. تا اینکه در یکی از روزهای مه، او نیز به همراه بیش از ۱۲۰ کارگر دیگر کارخانه حکم اخراج خود را دریافت می‌کند. تنها گناه او این بوده است: عضویت در سندیکای کارگری. او در مصاحبه‌اش چنین می‌گوید: «ما زنان اکثریت کارگران این کارخانه را تشکیل می‌دهیم، اما دستمزد دریافتی ما بسیار کمتر از مردان است. مدیریت بارها به ما وعده افزایش دستمزد داده، اما این خواست هرگز عملی نشده است».

«پینار» یکی از اولین کسانی است که به محض پیوستن به سندیکا از کار اخراج شد، در مصاحبه‌ای در ۲۵ مه با شبکه خبری ایلیری ایبر (Ileri Haber) چنین می گوید:

«من ۲۱ ماه به عضویت اتحادیه در آمدم و روز ۲۳ ام بیرون ام کردند. آنها انگیزه اخراج را "عملکرد پایین" من اعلام کردند. اما آیا آنها در طول هشت سال متوجه نشده بودند که عملکرد من پایین است؟ من حتی نمی‌توانم درخواست جبران خسارت کنم. فلومار ادعا می‌کند که کار غیرقانونی انجام داده‌ایم، در حالی که من تنها از حق‌ قانونی‌ام برای عضویت در سندیکا استفاده کرده‌ام... مسئولان کارگران را تهدید کرده‌اند که در صورت پیوستن به مقاومت ما جبران خسارت به آنها تعلق نخواهد گرفت و از این طریق فشار روانی زیادی به کارگران آورده‌اند. آنها مرتب یادآوری می‌کنند که آنها یک هفته بیشتر پشت این در نمی‌مانند و خسته می‌شوند، اگر شما هم به آنها بپیوندید این حق به شما نیز تعلق نخواهد گرفت. من سال‌هاست با حداقل دستمزد کار می‌کنم. کسانی هستند که بیش از ۱۲ یا ۱۵ سال است در اینجا کار می‌کنند اما همچنان حداقل حقوق را دریافت می‌کنند. جدا از این، مسئولان و مدیران رفتار درستی با ما کارگران ندارند. به عنوان مثال، یک کارت به ارزش ۵۰۰ لیره ترکیه به ما داده می شود، اما شرایط دشوار زیادی برای استفاده از آن داریم.  مثلا شما برای استفاده از آن باید ۶۰ روز به طور مداوم کار کنید.  یا اگر به پزشک نیاز پیدا کنید، باید حتما به دکتر کارخانه مراجعه کنید و البته دکتر گزارش‌های لازم را رد نمی‌کند. یکی از دوستان ما توسط یک رول سنگین که روی سرش افتاده بود زخمی شد، به جای درمان او را مورد بازخواست قرار دادند که آیا خود او به عمد آن را بر سر اش پرتاب نکرده است؟ کارگران هیچ ارزشی ندارند. مدیران تنها می خواهند سرمایه خود را افزایش دهند، اما چیزی به کارگران نرسد».

«زوهال» مادری تنها با دو فرزند است که مسئولیت تامین هزینه‌های خانواده‌اش را برعهده دارد. او بیش از سه سال و نیم در این کارخانه کار کرده است:

«فلومار در این سه سال تنها به ما وعده وعید داده است. در ماه مارس، با کار مداوم روزانه و شبانه، بیش از ۶۰ هزار محصول تولید کرده‌ایم. امسال آنها باید حقوق ما را بالا می‌بردند، اما این افزایش بسیار ناچیز بود. از روی ضرورت و با اراده خود تصمیم گرفتیم به عضویت سندیکا در بیاییم. من به سندیکا اعتماد دارم، اما از مردم ترکیه هم انتظار دارم که حمایت بیشتری از زنان بکنند. من خصوصا زنان را خطاب قرار می‌دهم که بی‌تفاوت از کنار ما و این ایستادگی نگذرند.... کارگران تصمیم گرفته‌اند که حق خود مبنی بر عضویت در اتحادیه را به مدیریت کارخانه بقبولانند زیرا بدون حمایت سندیکا، حتی حقوق اولیه ما هم رعایت نمی‍شود. برای حفاظت از خود در برابر حوادث محیط کار، برای دریافت حقوق کافی و داشتن یک زندگی شرافتمندانه چاره ای جز داشتن سندیکا برای ما کارگران باقی نمی‌ماند».

علاوه بر دستمزد پایین، کارگران کارخانه به شرایط بد کاری به عنوان یکی از دلایل سازماندهی خود اشاره می‌کنند. آنها به شکل مشخص به مشکلات مربوط به سلامتی و امنیت فضای کاری اشاره می‌کنند. ترکیه در فهرست کشورهایی است که آمار مرگ و میر حوادث کار در آن بسیار بالاست. تنها در سال ۲۰۱۷، بیش از ۲۰۰۰ نفر به خاطر حوادث محیط کار جان خود را از دست داده‌اند. در پنج ماه اول سال جاری نیز ۷۵۴ کارگر به علت ناامنی محیط کار فوت کرده‌اند.

«نورهان» قدیمی‌ترین کارگر گروه معترض اخیر است که از روی بازگشایی کارخانه در پانزده سال پیش تا کنون در آن کار می‌کرده است:

«وقتی برای اولین بار در اینجا شروع به کار کردم، کارخانه هنوز شوفاز و حتی سقف نداشت. سرما طاقت‌فرسا بود، به همین دلیل ما پتیشنی را بین خودمان امضا کردیم. مدیران ما را به سازماندهی غیرقانونی متهم کردند، در حالی که تنها خواست ما داشتن یک سقف برای امان ماندن از سرما در طول زمان کار بود. این قضیه پانزده سال پیش است. ما جعبه‌های صد کیلویی را با دست و بدون پوشش یا دستکش حمل و مواد شیمایی را در آنها خالی می‌کردیم. بسیاری از دوستان ما به انواع بیماری‌ها دچار شده و بعدها مورد عمل جراحی قرار گرفتند. با آمدن ماشین‌ها، شرایط کمی بهتر شد. اما کارگاهی که در آن پودر تهیه می‌کنیم همچنان جهنمی است. سیستم تهویه وجود ندارد و بدون ماسک کار می کنیم. چندین نفر از همکاران ما مشکل ریه پیدا کردند اما هنوز سیستم تهویه را نصب نکرده اند».

«حسرت» کارگر بیست ساله‌ای است که در یازده ماه اخیر برای کارخانه فلومار کار کرده است. تجربه او نشان می‌دهد که سلامتی یا امنیت کارگران کوچکترین اهمیتی برای مسئولین شرکت ندارد:

«در ۲۳ فوره امسال من یک سانحه کاری داشتم که چیزی نمانده بود مچ دست راست‌ام را از دست بدهم. من همچنان به جلسات فیزیوتراپی می‌روم و با اینکه چندین بار از آنها خواستم که پست کاری‌ام را تغییر دهند زیرا درد داشتم، آنها هربار به بهانه اینکه نیروی کافی وجود ندارد درخواستم را رد کرده‌اند. شب حادثه، آنها حتی من را به بیمارستان انتقال ندادند و من مجبور شدم به خانواده‌ام زنگ بزنم که بیایند و من را به بیمارستان ببرند».

اکثر کارگران از این گلایه دارند که دکتر مخصوص کارخانه نیز به بیماران رسیدگی نمی‌کند برای اینکه خیلی سریع آنها را به سر کار برگرداند. دکتر این مجموعه که «حسرت» و رفقای او از برخوردهای نامناسب‌اش با کارگران تعریف می‌کنند، به آدم معروفی تبدیل شده است زیرا در شبکه‌های اجتماعی عکس‌هایی سلفی از خودش را به اشتراک می‌گذارد در پست‌های تولیدی کارخانه که در آن کارگران اخراجی با نیروی کار جدید جایگذین شده‌اند.

همبستگی محلی و بین‌المللی

کارگران فلومار مصمم هستند که مبارزه خود را تا آخر ادامه دهند. آنها در این مسیر تنها نیستند و گروه‌های زیادی حمایت و همبستگی خود را با آنها نشان داده‌اند. علاوه بر کارگران عضو اتحادیه در کارخانه‌ها و بخش‌های دیگر، این مبارزه همدلی زیادی را کل مجموعه گابز نیز برانگیحته است.

اتحادیه‌ها، دانشجویان، کارگران، کارمندان، بازنشستگان، فمینیست‌ها، فعالین مدنی و سیاسی چپ، فعالین زن در احزاب سیاسی، در این مدت به روش‌های مختلف همبستگی خود را با کارگران معترض و جنبش آنها در ترکیه نشان داده‌اند. سازمان‌های زنان بارها در محل تجمع کارگران حضور پیدا کرده و خصوصا زنان این جنبش را که اکثریت ‌معترضین هستند، همراهی و پشتیبانی کرده‌اند.

اخیرا ۹۴ سازمان مربوط به فعالین کویر و همجنسگرا (LGBTI) نامه ای منتشر کرده و در آن ریاست شرکت فلومار ترکیه و همچنین گروه ایروشه را خطاب قرار داده‌اند. آنها در این نامه اعلام کرده‌اند که زنان و کارگران فلومار تنها نیستند و فمینیست‌ها را در کنار خود دارند. ضمن اینکه رویکرد کالایی و ابزاری ایروشه به طبیعت و زنان در این بیانیه مورد انتقاد قرار گرفته است، نویسندگان آن اعلام کرده‌اند که محصولات این شرکت را بایکوت خواهند کرد تا زمانی که حقوق این کارگرن به رسمیت شناخته نشود.

در ترکیه و حتی کشورهای دیگر در شهرهای مختلف تجمعات کوچک و بزرگ اعتراضی در برابر دفاتر فروش ایروشه، به منظور اعتراض به اخراج غیرقانونی کارکنان کارخانه فلومار، رویکرد جنسیتی و ابزاری مارک آرایشی ایروشه و همچنین رویه استعماری و بهره‌کشانه شرکت‌های بین‌المللی برگزار شده است.

در پاریس نیز گروهی که اکثریت آن را تبعیدیان و مهاجران  چپ ترک تشکیل می‌دهند، با اکسیون‌هایی همزمان، سعی کرده‌اند صدا و مقاومت این کارگران را به بیرون از مرزهای ترکیه بکشانند. آنها هر جمعه در مقابل یکی از دفاتر فروش ایروشه در پاریس جمع می‌شوند و با پخش تراکت، شعار، پلاکارد و خواندن بیانیه، پیام اعتراضی این کارگران را انتقال داده، با افشای ماهیت استثمارگر شرکت ایروشه و همتایانش، از مردم و مشتریان می‌خواهند که محصولات این شرکت را بایکوت کنند.

در روز هجدهم ماه اکتبر نیز، گروهی از فمینیست‌ها در شهر پاریس و لوزان سوئیس در پی فراخوانی که پیشتر در رسانه‌ها منتشر کرده بودند، در برابر دفاتر فروش ایروشه تجمعاتی همزمان با زنان کارخانه فلومار در ترکیه برگزار کردند. این گردهمایی چند منظوره با گشتره جغرافیایی متنوع و شعارها و پلاکاردهای اعتراضی حامل پیامی مهم هم در اعلام همبستگی با مقاومت مشروع کارگران و حق عضویت آنها در اتحادیه‌ها و هم در مخالفت با شرکت‌های چندملیتی‌ای است که کارگران و مصرف‌کنندگانشان را به طور همزمان، از ترکیه تا پاریس، استثمار و سرکوب می‌کنند.

در میان شعارهای این تجمع‌ها می‌شد شنید:‌ «زیبایی نه در آرایش،‌ بلکه در مبارزه است»؛‌ «ایروشه را بایکوت کنید».

همانطور که کارگران فلومار یادآور می‌‍شوند، جایی که معترضین احساس کنند تنها نیستند، می‌توانند مقاومت را تا زمانی طولانی با دلی پر امید ادامه دهند و هر روز قوی‌تر شوند.

از همین نویسنده: