نگرانی نویسندگان تبعیدی عرب پس از قتل خاشقجی
نویسندگان، روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی تبعیدی کشورهای عربی در محله «فاتح» استانبول زندگی می‌کنند. پس از قتل خاشقجی آن‌ها در انتظار حوادث بعدی و واکنش ترکیه، از سرنوشتی مشابه بیم دارند.
در پی قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار عربستانی، نویسندگان، روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی تبعیدی کشورهای عربی که در محله «فاتح» استانبول زندگی می‌کنند نگران سرنوشت خود هستند. آن‌ها از رفتن به سفارت کشورهای خود بیم دارند و نگران حوادث احتمالی مشابه هستند. چشم آن‌ها به واکنش ترکیه در مورد قتل خاشقچی دوخته شده تا امنیت خود را در این کشور بسنجند.
ترکیه و به‌ویژه محله «فاتح» استانبول تقریباً برای همه تبعیدیان کشورهای عربی، از سوریه، مصر، عربستان سعودی تا یمن و لیبی، خانه دوم محسوب می‌شود. برای آن‌ها این کشور و این محله به فرهنگ و روابط آدم‌ها در سرزمینشان بسیار نزدیک است و آن‌ها در آن کمتر احساس غربت می‌کنند.
مغازه‌ها، غذاها، آهنگ زندگی و مردم این دیارِ تازه، یادآور فرهنگ و مردم کشورشان است و آن‌ها تا زمان قتل جمال خاشقچی خود را در امنیت می‌دیدند.
جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد سعودی ظهر سه‌شنبه ۲ اکتبر / ۱۰ مهر به کنسولگری عربستان سعودی در استانبول مراجعه کرده بود که گواهی تجرد بگیرد اما دیگر بازنگشته و همچنان اثری از او نیست. عربستان سعودی قتل او در کنسولگری خود را پذیرفته اما هنوز روشن نیست که این رویداد چگونه رخ داده است.
نویسندگان و فعالان تبعیدی در محله «فاتح» استانبول هر کدام به‌دلیل فشارهای سیاسی موجود در کشورهایشان به ترکیه پناه برده‌اند. جمال خاشقجی ۵۹ ساله نیز در این محله رفت و آمد می‌کرد و دوستانی نیز داشت.
یک نویسنده سعودی ساکن این محله که نخواست نام خود را بگوید به واشنگتن پست، روزنامه‌ای که خاشقجی با آن همکاری می‌کرد گفت: «تصور سطح چنین خشونتی قابل تصور نیست. ما افراد بسیاری را می‌شناسیم که فعال سیاسی هستند اما پس از این رویداد سکوت پیشه کرده‌اند.»
تبعیدیان عرب از قتل خاشقجی ناراحت هستند و واکنش‌های بین‌المللی در این زمینه را دنبال می‌کنند.
یک نویسنده دیگر عربستانی می‌گوید: «اگر بن سلمان (ولیعهد سعودی) از این موضوع بتواند خلاص شود، سیسی (رئیس‌جمهوری مصر) و اسد (رئیس‌جمهوری سوریه) هم همین کارها را خواهند کرد.»
این نویسنده ۲۸ ساله سال گذشته، زمانی که محمد بن سلمان به قدرت سیاسی دست یافت از عربستان سعودی گریخت. بن سلمان به‌رغم پیشبرد برخی اصلاحاتِ محدود، شاهزاده‌ها، بازرگان‌ها، رهبران و فعالان مخالف را هدف سرکوب قرار داد.
نویسنده سعودی با اشاره به محله «فاتح» استانبول می‌گوید: «این‌جا مثل یک محله عرب است. نیازی به یادگیری زبان ترکی نیست. فرهنگ، مردم و دوستانی که این‌جا دارم برای من جای خانواده را پُر می‌کنند.»
محمد طولبا رضوان، روزنامه‌نگار ۴۰ ساله مصری که در سال ۲۰۱۵ از کشورش به استانبول گریخت می‌گوید: «این‌جا به روح مصری بسیار نزدیک است؛ مردمش به مردم ما شبیه‌اند.» به‌گفته او، فضای سیاسی مصر پس از کودتای عبدالفتاح سیسی در سال ۲۰۱۳ علیه محمد مرسی، رئیس‌جمهور مورد حمایت اخوان‌المسلمین، تنگ شده و نیروهای امنیتی فعالیت‌های سیاسی را زیر نظر دارند.
در چنین شرایطی تبعیدیان عرب با گرایش‌های مختلف، از اسلام‌گرا گرفته تا لیبرال و سکولار در این محله استانبول جمع شده‌اند و در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند.
خاشقجی در بین این افراد جای داشت. او به‌رغم آن‌که گاهی با اسلام‌گرایان رفت و آمد داشت، از جامعه باز نیز دفاع می‌کرد.
رضوان می‌گوید: «من در این‌جا با سعودی‌های بسیاری که آزادمنش بودند برخورد کرده‌ام. آن‌ها نسبت به مصری‌ها خیلی بیشتر دیدگاه‌های آزاد دارند و از مسائل جهان و دیگر فرهنگ‌ها بیشتر آگاهند. جمال خاشقجی هم یکی از آن‌ها بود.»
این تبعیدیان عرب در استانبول بیش از پیش به هم نزدیک می‌شوند و حتی در شرایط دشوار غربت با یکدیگر وصلت می‌کنند. یک دانشجوی ۲۰ مصری که از اعضای سابق اخوان‌المسلمین است در همین محله «فاتح» با همسر آینده خود که یک دختر سوری است آشنا شد. این دانشجو می‌گوید: «زوج‌های زیادی از کشورهای مختلف مثل مصر، مراکش، سوریه، ترکیه و... وجود دارند.»
او گفت خاشقجی را می‌شناخته و یک هفته قبل از قتلش با او شام خورده است. او با افسوس می‌گوید خاشقجی برای تهیه مدارک لازم ازدواج به کنسولگری عربستان سعودی رفته بود.
دریافت اسناد و مدارک هویتی و برای سفر، از سفارت‌خانه‌های کشورهای خود، از جمله کابوس‌های نویسندگان عرب در ترکیه است. بسیاری از آن‌ها معتقدند که باید از رجوع به سفارت‌خانه‌ها و کنسولگری‌ها پرهیز کرد.
دانشجوی مصری می‌گوید: «ما هر کاری بتوانیم می‌کنیم که به کنسولگری مراجعه نکنیم. بدترین کابوس من ضبط گذرنامه‌ام است.»
نویسنده نخست عربستانی در این‌باره گفت: «با وجود محمد بن سلمان غیرممکن است بدانیم چه چیزی انتظارمان را می‌کشد. روشن نیست که خطوط قرمز جدید کدام‌ها هستند.»
او افزود قتل دوستش خاشقجی همه را بهت‌زده کرد: «آن‌ها (دولت سعودی) چنان احمق‌اند که دست به چنین کاری زده و او را علناً در کنسولگری خود کشته‌اند. حتی اسد و قذافی (رهبر پیشین لیبی) دشمنانشان را پنهانی می‌کشتند. اما این قتل پیامی برای ترساندن همه مخالفان بود.»
اکنون نگرانی دیگرِ تبعیدیان عربِ ساکن ترکیه واکنش دولت این کشور به قتل خاشقجی است. برخی معتقدند که عربستان سعودی با دادن امتیاز به رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه به این کشور حق سکوت خواهد داد و برخی هنوز امیدوارند که ترکیه در برابر این قتل خاموش ننشیند.
با این حال ترکیه خود نیز زندان روزنامه‌نگاران است و ۷۳ نفر از آن‌ها را در حبس نگه داشته است.
در چنین شرایطی نویسندگان، روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی عرب در ترکیه احساس ناامنی می‌کنند و نگران سرنوشت خود هستند.
بیشتر بخوانید:
نظرها
داریوش
این جنایت بە قدری غیر حرفەای بود کە بسیار بعید است بدون قول همکاری اردوغان انجام شدە باشد. ولی شیوخ عربستان سرشون کلاە رفت. اونها هنوز راه درازی در پیش دارن تا بە امثال جمهوری اسلامی و اردوغان برسن