گورستان "خالد نبی" با سنگ قبرهایی به شکلی آلت انسان

<p>پانته&zwnj;آ بهرامی - بخش نخست این گزارش به چشمه &laquo;باداب سورت&raquo; در روستای سورت در ساری که با تلاش و پیگیری گروه کوهنوردی لواسان به&zwnj;عنوان دومین اثر طبیعی ملی ایران توسط سازمان میراث فرهنگی ثبت شد، اختصاص دارد. چشمه&zwnj;های اسرارآمیز سورت شامل دو چشمه با آب&zwnj;های کاملاً متفاوت، هم از نظر رنگ و هم از زاویه بو و مزه است.</p> <!--break--> <p>&nbsp;</p> <p>&nbsp;</p> <p>&nbsp;<a href="http:// http://www.zamahang.com/podcast/2010/20120316_PanteA_NowrouzVacation.mp3"><img alt="" align="middle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon_14.jpg" /></a></p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>چشمه &laquo;باداب سورت&raquo;</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p><img alt="" align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/pantehal02.jpg" />یکی از چشمه&zwnj;ها دارای آبی بسیار شور است که برای درمان دردهای کمر، رماتیسم و امراض پوستی از آن استفاده می&zwnj;شود. چشمه دوم دارای آبی به رنگ قرمزـ نارنجی و کمی تُرش&zwnj;مزه است و در اطراف دهانه چشمه رسوب اکسید آهن نشسته. این چشمه&zwnj;ها در ارتفاع ۱۸۴۰ متری قرار دارند و در ایران بی&zwnj;نظیر است. مشابه آن تنها در ترکیه یافت می&zwnj;شود. اطراف چشمه از درخت&zwnj;های زرشک پوشیده شده.</p> <p>حسن علیزاده از گردشگران و علاقمندان به حفظ محیط زیست است. وی با یاری به نام امیر در سال ۱۳۷۹ به&zwnj;عنوان اولین ایرانیان با دوچرخه دور دنیا را در چهار سال رکاب زده است. وی خود از بازدیدکنندگان چشمه&zwnj;های &laquo;باداب سورت&raquo; است: <br /> &nbsp;</p> <p><img alt="" align="right" width="40" height="49" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/pantehal08.jpg" />حسن علیزاده &ndash; چشمه&zwnj;های باداب سورت حوضچه&zwnj;های آبی است که در مرز استان مازندران و سمنان واقع شده، در مسیر شهر میزاد و کی&zwnj;آذر که به کی&zwnj;آذر خیلی نزدیک&zwnj;تر هم هست. این چشمه&zwnj;ها مربوط به دوران چهارم زمین&zwnj;شناسی&zwnj;&zwnj;ست و در اثر چین&zwnj;خوردگی البرز به&zwnj;وجود آمده&zwnj;اند. در دنیا فقط یک چشمه شبیه آن وجود دارد و آن هم چشمه &laquo;پاموکاله&raquo; در ترکیه است و جایی&zwnj;ست بسیار دیدنی&zwnj; و گردشگران زیادی به آنجا می&zwnj;روند. یک معدن متروکه هم در آنجا برای سنگ&zwnj;های تزئینی که آنجا را متأسفانه واگذار کرده بودند احداث کرده&zwnj;اند. این معدن موجب تخریب محیط زیست اطراف شده. چون این سنگ&zwnj;ها شکننده بودند و نتوانستند از آن&zwnj;ها استفاده کنند و بهره&zwnj;برداری اساسی نشده،&zwnj;&zwnj; خوشبختانه این معدن را رها کردند و رفتند. ولی جاده&zwnj;ای که برایش کشیده&zwnj;اند موجب شده تا چشمه&zwnj;ها و تپه&zwnj;ای که چشمه&zwnj;ها روی آن واقع شده، به خاطر این مسیر جاده خاکی که وجود دارد، مردم با انواع و اقسام ماشین&zwnj;ها تا سر چشمه&zwnj;ها بروند و حوضچه&zwnj;ها، که صدسال طول کشیده تا تشکیل شوند، متأسفانه لبه&zwnj;هایشان در اثر عبور لاستیک&zwnj;های ماشین&zwnj;ها و بی&zwnj;مبالاتی مردم تخریب شده. <br /> &nbsp;</p> <p><img alt="" align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/pantehal03.jpg" />برای هر یک سانتی&zwnj;متر این چشمه&zwnj;ها نزدیک به یکصد سال زمان لازم بوده تا در اثر سولفات آهنی که حاوی این آب است و در اثر موج خیلی ریز این چشمه&zwnj;ها به&zwnj;وجود آمده و صد سال طول می&zwnj;کشد تا چنین چیزی فقط به اندازه یک سانتی&zwnj;متر بالا آید و به خاطر عدم توجه مردم و مسئولان تخریب شده و کم کم از بین می&zwnj;روند. این چشمه&zwnj;ها بسیار زیبا و دارای آب بسیار تُرش و تلخ&zwnj;مزه&zwnj;ای هم هستند و رنگ زردی هم دارد. البته رنگ خود آب زرد نیست، بلکه در اثر رنگ حوضچه&zwnj;هاست که از دور زرد دیده می&zwnj;شود. جای بسیار جالبی برای بازدید است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>محلی&zwnj;ها اعتقاد دارند که آب این چشمه&zwnj;ها خواص درمانی دارد. ولی چنین چیزی نیست. فقط از نظر جاذبه توریستی بسیار دیدنی&zwnj;ست. به صورت پلکانی از بالای تپه سرازیر شده و حوضچه&zwnj;هایی درست شده که انگار از بالا، شما فوارهای گذاشته باشید و همین طور پله پله آبنما این آب&zwnj;ها می&zwnj;آیند پایین. منظره بسیار زیبایی دارد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>شهر زیرزمینی &laquo;اویی&raquo;</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>سفر دوم به شهر زیرزمینی &laquo;اویی&raquo; است که در نوش&zwnj;آباد کاشان قرار دارد. این شهر نظامی ـ دفاعی که هنوز قسمت&zwnj;هایی از آن ناشناخته است، برای اولین بار به صورت کاملاً اتفاقی در سال ۱۳۸۳ کشف شد. این شهر نمونه خلاقی از به&zwnj;کارگیری اصول پادفند غیرعامل بوده که حفاظت از مرزهای ایران را در طول تاریخ به&zwnj;عهده داشته. پادفند غیرعامل به اقداماتی گفته می&zwnj;شود که بدون به&zwnj;کارگیری سلاح جنگی از تلفات انسانی و خسارات به تجهیزات، تأسیسات حیاتی، حساس نظامی و غیرنظامی جلوگیری می&zwnj;کند. <br /> &nbsp;<img alt="" align="middle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/pantehal04.jpg" /></p> <p>سرزمین ایران به خاطر موقعیت جغرافیایی&zwnj;اش مورد تاخت و تاز اقوام مختلف بوده و چاره&zwnj;ای جز ایجاد قلعه، حصار و شهرهای زیرزمینی برای دفاع نداشته است. بیش از ۵۰ شیء سالم مثل سفالینه&zwnj;های دوره ساسانی تا قاجار از این مکان به دست آمده. حتماً می&zwnj;پرسید &laquo;اویی&raquo; چیست. &laquo;اویی&raquo; تونلی&zwnj;ست دستکن که در دوره&zwnj;ها&zwnj;ی تاریخی کاربرد نظامی و دفاعی داشته. این مجموعه به صورت دستکن زیر بافت شهر نوش&zwnj;آباد شامل اتاق&zwnj;ها، راهرو&zwnj;ها، چاه&zwnj;ها و کانال&zwnj;های متعدد در سه طبقه ایجاد شده است. اگر در لغتنامه&zwnj;ها جست&zwnj;وجو کنید، &laquo;اویی&raquo; در گویش کاشانی معادل &laquo;آهای&raquo; فارسی&zwnj;ست. اهالی منطقه می&zwnj;گویند به لحاظ تودرتو بودن و تاریک بودن شهر زیرزمینی افراد برای پیدا کردن یکدیگر با صدای بلند با کلمه &laquo;اوی&raquo; همدیگر را صدا می&zwnj;کردند. روشنایی این فضا&zwnj;ها با پیه&zwnj;سوزهای سفالی بوده. در مواقع ناامنی و پناه گرفتن آب مصرفی از قنات&zwnj;ها تهیه می&zwnj;شده. گفته می&zwnj;شود این شهر از عمق چهارمتری از کوچه&zwnj;ها شروع شده و تا عمق شانزده متری ادامه دارد. <br /> &nbsp;</p> <p>حسن علیزاده که به دیدن شهر &laquo;اویی&raquo; رفته، از تجربیات خود در این&zwnj;باره می&zwnj;گوید: <br /> &nbsp;</p> <p><img alt="" align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/pantehal05.jpg" />حسن علیزاده - &laquo;اویی&raquo; یک شهر زیرزمینی&zwnj;ست که در نوش&zwnj;آباد نزدیک شهر کاشان واقع شده. قدمت آن را به دوره ساسانی نسبت می&zwnj;دهند و می&zwnj;گویند حتی نامش &laquo;انوش&zwnj;آباد&raquo; بوده که بعد&zwnj;ها به نوش&zwnj;آباد تغییر یافته. در هنگام هجوم دشمنان بیگانه و یا قبایلی که داخل کشور زندگی می&zwnj;کردند، از آن به&zwnj;عنوان پناهگاه استفاده می&zwnj;شده، مردم هم از آن به&zwnj;عنوان محلی برای پناه گرفتن استفاده می&zwnj;کردند که در سه طبقه از عمق چهارمتری تا شانزده متری کندند که در طبقات مختلف راهروهایی به ارتفاع ۱۸۰ سانتیمتر دارد که ایرانی قدبلند هم به راحتی می&zwnj;تواند توی آن راه برود. همین&zwnj;طور اتاقک&zwnj;هایی برای استراحت دارد. حتی سرویس بهداشتی هم آنجا داشتند. دسترسی به قنات&zwnj;ها برای برداشت آب و تهویه داشتند. همین&zwnj;طور دسترسی به این شهر زیرزمینی از طریق حیاط منازل بوده. بسیاری از راه&zwnj;ها را هم به&zwnj;عنوان فرعی و راه&zwnj;های گول&zwnj;زننده گذاشته بودند که بن&zwnj;بست بوده و به هیچ جایی راه نداشته. <br /> بیشترین مورد استفاده این شهر زیرزمینی در دوره مغول&zwnj;ها بوده و تا دوره قاجار ادامه داشته. بعد کم&zwnj;کم که آن راهزنی&zwnj;ها و هجوم&zwnj;ها از بین می&zwnj;رود، مردم خود شهر را فراموش می&zwnj;کنند. شهر به بوته فراموشی سپرده می&zwnj;شود تا در موقع احداث ساختمانی در حیاط یکی از منازل منطقه دوباره کاوش&zwnj;هایی انجام می&zwnj;گیرد.</p> <p>باستان&zwnj;شناسان احتمال می&zwnj;دهند نزدیک به ۱۵ هزار متر وسعت این شهر زیرزمینی&zwnj;ست. متأسفانه به این شهر هم خیلی رسیدگی نمی&zwnj;شود. وقتی که ما به آنجا رفته بودیم، دیدیم که از بعضی قسمت&zwnj;های آن آب چکه می&zwnj;کند. حتی وقتی نشت آب را به مسئول آنجا اطلاع دادیم، ازین موضوع خبر نداشت. با تعجب گفت که آب چکه می&zwnj;کند؟ باید برویم ببینیم موضوع چیست. یعنی تا این حد به آن بی&zwnj;توجه&zwnj;ای نشان داده می&zwnj;شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>گورستان خالد نبی</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>آخرین مقصد این سفر مجموعه گورستان و زیارتگاه &laquo;خالد نبی&raquo; است. این زیارتگاه در منطقه&zwnj;ای کوهستانی واقع شده و به دلیل دشواری مسیر دسترسی و دوری راه، کمتر مورد پژوهش قرار گرفته. &laquo;خالد نبی&raquo; ۴۰ سال پیش از محمد پیامبر مسلمانان می&zwnj;زیسته و مبلغ دین مسیح بوده. برای اولین بار &laquo;جیمز فارسر&raquo; در سال ۱۸۳۸ میلادی در کتاب خود از این منطقه یاد کرده است. در سال ۱۳۸۳ خورشیدی این منطقه توسط اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. علاوه بر آن بر روی یک رشته تپه ماهورهای خاکی که ارتفاع آن&zwnj;ها کمتر از ارتفاع مقبره خالد نبیست، گورستان بزرگی دیده می&zwnj;شود که در آن حدود ششصد سنگ مزار استوانه&zwnj;ای قرار دارد. اساس ساخت و نصب سنگ مزار&zwnj;ها بر گور، اندیشه&zwnj; جاودانگی&zwnj;ست.</p> <p>&nbsp;</p> <p><img alt="" align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/pantehal06.jpg" />سنگ مزارهای این منطقه در ترکمن صحرا را می&zwnj;توان به سه گروه تقسیم کرد. اول سنگ مزارهایی با ارتفاع پنج متر که به صورت استوانه&zwnj;ای و عمودی به شکل آلت تناسلی مردانه بر گور&zwnj;ها نصب شده و احتمالاً گور ویژه مردان بوده. این گروه از سنگ مزار&zwnj;ها از دیدگاه&zwnj;های اعتقادی آسیای مرکزی و هند الهام گرفته و بیانگر مذهب فالیک است. ایرانیان به آیین فالیک معتقد نبودند و هرگاه می&zwnj;خواستند از آلات تناسلی نام ببرند، از واژه &laquo;شرمگاه&raquo; استفاده می&zwnj;کردند. <br /> &nbsp;</p> <p>دسته دوم سنگ مزارهای تقریباً صلیبی یا به شکل نیمکره و شبیه دو پستان است که احتمالاً گور زنان بوده. برخی از آن&zwnj;ها انسان&zwnj;هایی را در ذهن تداعی می&zwnj;کند که ایستاده و دست به کمر زده&zwnj;اند. دسته آخر را سنگ مزارهایی به شکل سر قوچ نشان می&zwnj;دهند. قوچ در فرهنگ و باورهای سنتی ترکمن&zwnj;ها جایگاه خاصی دارد که به خورشید نسبت داده می&zwnj;شود. سر قوچ سمبول باروری، قدرت، فرمانروایی و احترام بوده و این نقش در همه&zwnj;جا دیده می&zwnj;شود: در نمدهای ترکمن، گلیم&zwnj;ها، قالی&zwnj;ها، سرستون خانه&zwnj;ها و مساجد. تعداد دسته سوم سنگ مزار&zwnj;ها از اولی و دومی کمتر است. این گورستان بی&zwnj;شک از قدیمی&zwnj;ترین گورستان&zwnj;های کشور با سنگ مزارهای منحصر به&zwnj;فرد و بی&zwnj;نظیر است. <br /> حسن علیزاده تجربه دیدارش از مجموعه گورستان &laquo;خالد نبی&raquo; در منطقه ترکمن را به این شکل بیان می&zwnj;کند:</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>حسن علیزاده - </strong>زیارتگاهی&zwnj;ست متعلق به &laquo;خالد بن سنان&raquo; که از مبلغیان ادیان ابراهیمی بوده که نسب&zwnj;اش به حضرت اسماعیل می&zwnj;رسد که آن موقع&zwnj;ها برای تبلیغ دین به ایران پیش از اسلام آمده بود و در آنجا هم از دنیا می&zwnj;رود و همان&zwnj;جا دفن می&zwnj;شود. آن دیرک چوبی که آنجا قرار داده&zwnj;اند، می&zwnj;گویند هر کسی اگر بتواند از آن دیرک با کمک دست و بدون کمک هیچ وسیله دیگر بالا رود و نوک دیرک را گاز بگیرد، دیگر هیچوقت تا آخر عمرش دندان درد نمی&zwnj;گیرد.<br /> &nbsp;</p> <p><img alt="" align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/pantehal07.jpg" />&laquo;خالد نبی&raquo; یکی از جاهای رازآلود کشور ماست. اینجا هم بسیار ناشناخته مانده، به خاطر صعب&zwnj;العبور بودن راه و همچنین شاید به این دلیل که با فرهنگ و عرف جامعه ما خیلی همخوانی ندارد و عجیب هم هست. چون گفته شده که به&zwnj;هرحال ما ایرانی&zwnj;ها از دوران باستان و از دوران پیش از تاریخ هیچوقت بت&zwnj;پرست نبودیم و یکتاپرست بودیم. مردم و مسئولان هم هیچوقت سراغش نرفتند. حتی تحقیقات مستدل تاریخی و کاوش&zwnj;های باستان&zwnj;شناسی در مورد این گورستان صورت نگرفته. احتمالاً به&zwnj;خاطر شکل ظاهری آنجاست که به دستگاه تناسلی انسان شباهت دارد. &laquo;خالد نبی&raquo; منطقه&zwnj;ای&zwnj;ست در نزدیکی&zwnj;های مرز ترکمنستان و بیش از صد کیلومتر بالا&zwnj;تر از گنبدکاوس در استان گلستان واقع شده.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در کنار آرامگاه &laquo;خالد نبی&raquo; قبرستان رازآلودی وجود دارد که بسیار ناشناخته است و هیچ کاوشی در موردش صورت نگرفته. در این گورستان سنگ قبرهایی وجود دارد که شکل آلت تناسلی انسان (زن و مرد)، در اندازه&zwnj;ها و ابعاد گوناگون. حدود نیم متر قطرش است و از ارتفاع نیم متر تا پنج متر متغیر است که معلوم نیست برای نشان دادن سن افراد فوت شده بوده یا اهمیت و پایگاه اجتماعی صاحب قبر را می&zwnj;خواستند نشان دهند. خیلی از این سنگ&zwnj;ها را متأسفانه به یغما برده&zwnj;اند. خیلی&zwnj;هایش هم در اثر عوارض طبیعی شکسته و از بین رفته. در سال ۱۳۸۰ جزو آثار ملی ثبت شده، ولی هیچگونه رسیدگی و حتی تحقیق و کاوش باستان&zwnj;شناسی تاریخی هم در مورد آن صورت نگرفته.<br /> &nbsp;</p> <p>ایمیل گزارشگر:<br /> pantea. bahrami@yahoo. Com<br /> &nbsp;</p> <p>در همین زمینه:<br /> <a href="#http://radiozamaneh.com/taxonomy/term/2813">::پانته&zwnj;آ بهرامی در رادیو زمانه::</a></p> <p>&nbsp;</p>