انتقال آب خزر به سمنان: کارشناسان محیط زیست چه می‌گویند؟
حسن روحانی از حل مشکلات اجرای طرح انتقال آب خزر به سمنان خبر داده. فعالان محیط زیست بار دیگر معترض‌اند. ناصر کرمی و اعظم بهرامی به زمانه از مشکلات این طرح می‌گویند و سخنان روحانی را نشانه عدم آگاهی او از بحران آب ایران و نداشتن برنامه‌ای کارآمد برای حل آن می‌دانند.
گفت‌و‌گو با ناصر کرمی و اعظم بهرامی
تصویری از اعتراض‌های مردمی در ساری به طرح انتقال آب خزر به سمنان، ۰۸ اردیبهشت ۱۳۹۵ ــ عکس از آرشیو
فعالان محیط زیست نگران اجرای بی‌سروصدای طرح انتقال آب دریاچه خزر به استان سمنان در سال آینده هستند. حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران تا کنون در چند سخنرانی از این طرح دفاع کرده و گفته است اجرای آن به بخش خصوصی سپرده خواهد شد. دو تن از کارشناسان و فعالان محیط زیست در گفت‌و‌گو با «زمانه» این طرح را در ادامه سیاست‌های نادرست مدیریت و بهره‌برداری از منابع آبی، با پیامدهای زیست‌محیطی توصیف می‌کنند.
طرح انتقال آب خزر (کاسپین) به سمنان در ۱۳۸۴ به توصیب رسید و ۱۳۸۹ به وزارت نیرو ابلاغ شد و سپس ۱۳۹۱ شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران اجرای آن را برعهده گرفت. هدف طرح نمک‌زدایی و تصفیه ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب دریاچه بزرگ خزر و انتقال آن به فلات مرکزی در سمنان برای مصارف شرب و صنعت بود.
بحث درباره این طرح انتقال آب بار دیگر از ۱۳۹۵ بالا گرفت. حسن روحانی آن زمان خبر از آغاز این طرح با کمک بخش خصوصی داد و کمی بعد قرارگاه خاتم‌الانبیاء سپاه پاسداران برای اجرای آن اعلام آمادگی کرد.
اما اعتراض‌های فعالان محیط زیست، مردم و نمایندگان استان‌های شمالی و مخالفت مسئولان محلی سازمان حفاظت محیط زیست این طرح را دوبار به تعویق انداخت: یک‌بار در ۱۳۹۵ و سپس در ۱۳۹۷.
روحانی در مراسم تحویل لایحه بودجه ۹۸ از اجرای طرح‌های انتقال آب خلیج فارس و دریای عمان به مناطق مرکزی ایران سخن گفت اما اشاره‌ای به طرح انتقال آب از خزر به سمنان نکرد؛ هرچند کمی پیش از آن در سفر استانی به سمنان از حل مشکلات اجرای این طرح خبر داده بود.
فعالان محیط زیست هنوز نگران اجرای این طرح هستند؛ طرحی که ظاهراً برخی مسئولان دولتی از جمله شخص رئیس‌جمهوری بر اجرای آن تأکید دارند. مخالفان دوستدار محیط زیست کارزاری اینترنتی به راه انداخته‌اند و می‌گویند در حال اطلاع‌رسانی به مردم و نمایندگان برای توقف همیشگی این طرح هستند.
روزنامه «قانون» ۱۰ دی درباره خطر اجرای این طرح نوشت: «پس از اعتراض‌ها، نمايندگان مردم در مجلس تصميم به حذف اين پروژه از برنامه ششم توسعه گرفتند. شايد جالب باشد بدانيد كه خطر اصلي در همين حذف است. چرا كه موافقان اين طرح باوجود حذف؛ دوباره مي‌توانند آن را مطرح كنند و هيچ منع قانوني براي اين پروژه وجود ندارد.» به عبارت دیگر، خواسته فعالان محیط زیست برای درج ممنوعیت انتقال آب خزر در برنامه ششم توسعه به جایی نرسید.
درباره این طرح به سراغ ناصر کرمی، اقلیم‌شناس و کارشناس محیط زیست، و اعظم بهرامی، فعال و کارشناس محیط زیست رفتیم و از آنها درباره مشکلات این طرح در صورت اجرا پرسیدیم:
خدیجه گلین مقدم، مدیر کارزار مخالفان انتقال آب کاسپین به کویر نیز درباره این طرح به قانون می‌گوید: «اين لايحه در برنامه ششم توسعه حذف شد. از آنجايي‌كه ما با مافياي آب طرف بوديم، از نمايندگان مجلس درخواست كرديم كه بندي را در برنامه ششم قيد كنند و در آن انتقال آب بين‌حوزه‌اي ممنوع شود... اين لايحه بايد اصلاح مي‌شد اما به‌جاي اصلاح آن را حذف كردند، هنگامي‌كه لايحه‌اي حذف شود، دوباره مي‌توانند آن را مطرح كنند».
او هشدار داده که دولت بار دیگر در تلاش است که در بودجه ۹۸ ردیفی به این پروژه اختصاص یابد.
همانطور که در دو گفت‌وگوی صوتی در بالا شنیدید، ناصر کرمی و اعظم بهرامی دو کارشناس محیط زیست طرح انتقال آب خزر به سمنان را ادامه سیاست‌های ناکارآمدی توصیف می‌کنند که دور باطلی از تخریب زیست‌محیطی و تشدید بحران آب ایجاد می‌کند: انتقال آب به یک منطقه کویری و خشک، به افزایش غیرطبیعی تقاضای صنعت و کشاورزی منجر می‌شود و مشکل آب در این مناطق کم‌آب را در آینده تشدید می‌کند. این سیاست، به گفته آنها، همین حالا به پدیده‌های مشابهی در اصفهان و یزد انجامیده است.
این کارشناسان همچنین سخنان روحانی درباره مشکل آب در ایران و نحوه حل آن را غلط و ناشی از عدم آگاهی از سرشت این بحران و در دست نداشتن برنامه کارآمد برای حل آن توصیف می‌کنند.
نظرها
ولی الله اسلامیه گرگان
درود بر ایرانیان دلسوز وطن نظر به اینکه خلیج فارس به آب جهان راه دارد اگر از خلیج فارس برای مناطق ایران جهت اب رسانی حتی بدون شیرین سازی اقدام کنیم بسیار مفید است 1- کشتی رانی جهت حمل و نقل 2- مسافرت با قایق و کشتی 3- تغیر آب و هوا 4- ماهی داری در قفس 5- کشت درختان سازگار با شوری و جنگل کاری در مناطق لم یزرع
نیک
شاید رد و یا تایید احساسی هر طرحی و بدون مطالعه کافی، روش پسندیده‌ای نباشد که حتی کارشناسان ایرانی مقیم دانشگاهها هم از آن مستثنی نیستند. من بدون آنکه مطالعه کافی در مورد این طرح و آثار خارجی آن کرده باشم، پیشنهاد میدهم کمی در مورد آن بیشتر فکر کنیم و سعی نکنیم به سرعت هر طرحی را متهم نماییم. صرفنظر از اینکه برای کدام استان است و از طرف چه کسی اجرا می‌شود. من دلایل منتفدان این طرح را خواندم و به نظرم می‌رسد دلایل آنان برای رد طرح کافی نیست. حداقل اگر طرح برای منظورهای کشاورزی هم مناسب نباشد، شاید استفاده از آن برای امر حمل و نقل و کشتیرانی قابل بحث باشد، تا از این طریق امکان حمل کالا و مسافر ارزان ایجاد شود. یا کشیدن کانال که عبور آن از ارتفاعات آسان و کم‌هزینه نخواهد بود، راه ترقی و توسعه مناطق خشک میسر می‌گردد. فلذا شاید بهتر باشد روی پروژه احداث کانال کشتیرانی از خلیج فارس مطالعه شود.