ناصر اویسی و مکتب سقاخانه

ناصر اویسی یکی دیگر از نقاشان پیشگام ایران است که همچون شماری از همنسلان خود، از یک‌سو متأثر از فرهنگ و گذشته ایران بوده و از دیگر سو کوشیده این فرهنگ و گذشته را با عناصر و شیوه‌های مدرن در تابلوهای خود روایت کند.

برخلاف بسیاری از نقاشان پیشگام ایران، ناصر اویسی تحصیلات خود را نه در دانشکده هنرهای زیبا بلکه در دانشکده حقوق دانشگاه تهران و در رشته علوم سیاسی به پایان رساند.

ناصر اویسی در سال ۱۳۱۳ در تهران به دنیا آمد و در سال ۱۳۳۵ همزمان با فارغ‌التحصیلی از دانشگاه، با دو تابلو در یک نمایشگاه گروهی در تهران شرکت کرد.

او بعد‌ها در رم هنرآموزی نیز کرد، اما پیش از آن به عنوان یک نقاش راهش را برگزیده بود. در سال ۱۳۳۷ در بینال پاریس شرکت کرد و در چهار بینال تهران نیز حضور داشت.

ناصر اویسی، از جمله نقاشانی است که آثارش در نقاشی معاصر ایران به مکتب «سقاخانه» معروف است.

در بیش از پنج دهه آفرینش هنری، چند دوره نسبتاً متمایز را می‌توان در کارهای اویسی از هم تشخیص داد؛ از جمله دوره متأثر از نقاشی قاجاری، دوره متأثر از نقاشی اسپانیایی در پی چند سال اقامت در آن کشور، دوره نقاشی‌های رباعیات خیام، دوره نقاشی زنان با ته‌چهره مغولی و دوره زنان در پوشش‌های محلی.

با این همه، در تفکیک این دوره‌ها از هم نباید چندان افراط کرد. در همه این دوره‌ها، به رغم تقاوت‌هایی در نحوه به کارگیری عناصری مثل خط و ترکیب رنگ‌ها یا حتی مضامین، عناصر و تم‌های مشترک مورد علاقه اویسی، از جمله اسب‌ها و از آن مهم‌تر زنان ایرانی اغلب با چشمانی درشت و کشیده و ابروان به هم پیوسته که یادآور تصویر مثالی خورشید خانم است، این دوره‌ها را به هم پیوند می‌دهد.

او که از مینیاتور و نقاشی ایرانی و حتی خوشنویسی از دوران سلجوقی تا صفوی و قاجار در آثارش بهره گرفته، کوشیده هم با تغییر ترکیب‌بندی و هم رنگ‌هایش، مضمون اصلی تمامی کار‌هایش را که به یک زیبایی اثیری و ناب رجعت می‌یابد، همچون نغمه‌ای عاشقانه ساز کند.

زنان و اسب‌های او، بیش از آنکه مابه ازایی بیرونی در جهان عینی و امروزی ما داشته باشند، موجوداتی اثیری و مثالی هستند از یک دنیای سراسر زیبا، عاشقانه و عاری از هر خشونت، زشتی و پلیدی؛ در وجه بصری، این دنیا در رنگ‌های شاداب طلایی، آبی و ارغوانی و ترکیب‌بندی‌های دل‌انگیز ظهور می‌یابد.

با این همه، اویسی گرد حسرت را از چهره زنانش نسترده تا تضاد سرزمین رؤیایی‌اش در گذشته‌ای دور و نامعلوم با زمانه ما آشکار بماند و این‌کار را البته به گونه‌ای انجام می‌دهد که «زیبایی» اثر هم خدشه‌ای برندارد.

او که کارمند وزارت امور خارجه بود، در هیئت‌های دیپلماتیک به چند کشور اروپایی سفر کرد و سرانجام نیز مقیم واشنگتن در آمریکا شد.

آثار او در نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی بسیاری در کشورهای مختلف جهان از جمله ایران، ایتالیا، فرانسه، انگلیس، اسپانیا، روسیه، سوئیس، ژاپن، هند، ترکیه، یونان، دبی، قبرس، کانادا و آمریکا به نمایش درآمده است و شماری از کار‌هایش در موزه‌های معروف دنیا در آتن، بارسلونا، بلگراد، بروکسل، رم، تهران، مادرید، نیویورک، پاریس، لندن، زوریخ، برلین و چند شهر دیگر نگهداری می‌شود.

ویدیو: پاره‌ای از آثار ناصر اویسی