افزایش خطر فرونشست تهران با ادامه کاهش آب‌های زیرزمینی
شبکه جمع‌آوری فاضلاب تهران و چاه‌هایی که شهرداری برای آبیاری فضای سبز و شرکت آب برای تأمین آب آشامیدنی حفر کردهاند، تهران را با خطر فرونشست مواجه کرده است.
یکی از مسئولان انجمن آب و فاضلاب ایران از تشدید خطر فرونشست تهران و زیرساخت‌های مهم آن خبر داد و عواملی چون شبکه جمع‌آوری فاضلاب تهران و چاه‌هایی که شهرداری برای آبیاری فضای سبز و شرکت آب برای تأمین آب آشامیدنی حفر کردهاند را از جمله دلایل افت شدید سطح آب زیرزمینی دانست که بر فرونشست تهران تأثیر مستقیم دارد.
مسعود تابش، رئیس هیئت مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران گفت اگر اقدامات پیشگیرانه در مورد کاهش تراز آب زیرزمینی انجام نشود «در مناطق جنوب غربی یا جنوب تهران اوضاع از کنترل خارج شده و فرونشست زمین تبعاتی برای زیرساخت‌ها ایجاد می‌کند.»
او افزود: «دشت جنوب تهران، ورامین، رباط کریم و شهریار به دلیل استفاده بی‌رویه از آب زیرزمینی دچار افت شده و وضعیت بحرانی‌تر است. اگر جلوی روند کاهش تراز آب زیرزمینی گرفته نشود، فرونشست تشدید شده و به زیرساخت‌های مهمی از جمله فرودگاه امام، راه‌های شوسه و ریلی و سازه‌های مهم آسیب می‌رسد.»
تهران رکورددار فرونشست زمین در دنیاست. مقامات سازمان محیط زیست ایران و وزارت مسکن و شهرسازی می‌گویند زمین در تهران سالانه ۳۶ سانتی‌متر نشست می‌کند.
به‌گفته تابش تاکنون فاضلاب تهران از طریق چاه‌های جذبی دفع می‌شد که باعث می‌شد فاضلاب به آب زیرزمینی اضافه شود و به نوعی سفره آب زیرزمینی تغذیه شود. اما این امر باعث افزایش آلودگی آب زیرزمینی به‌ویژه در مناطق جنوبی تهران می‌شد. به همین دلیل وزارت نیرو بر این شد که شبکه جمع‌آوری فاضلاب تهران احداث، چاه‌های جذبی از مدار خارج شده و فاضلاب به سمت تصفیه‌خانه جنوب تهران منتقل شود و از پساب تصفیه‌خانه هم در پایین دست استفاده شود.
نتیجه این اقدام آن شده است که با قطع ارتباط چاه‌های جذبی آلودگی کمتری وارد سفره‌های آب زیرزمینی شده اما تغذیه آب زیرزمینی که از طریق چاه‌های جذبی انجام می‌شد، قطع شده و بر کاهش تراز آب زیرزمینی تأثیر گذاشته است.
با این حال مسعود تابش می‌گوید حذف چاه‌های جذبی به تنهایی منجر به پدیده فرونشست زمین نمی‌شود و باید به مسائل زمین‌شناسی، جنس خاک و چاه‌های آب تهران نیز توجه کرد.
براین اساس، با چاه‌هایی که شهرداری تهران برای آبیاری فضای سبز و شرکت آب و فاضلاب برای تأمین آب آشامیدنی در سطح پایتخت حفر کردهاند، برداشت‌های بیشتری از چاه‌ها صورت گرفته و افت سطح آب زیرزمینی تشدید شده است، طوری که در جنوب غربی تهران فرونشست زمین مشهود است.
رئیس هیئت مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران می‌گوید شهرداری تهران و شرکت آب و فاضلاب باید میزان برداشت را کم کنند و فاضلاب جمع‌آوری‌شده به صورت پساب تصفیه‌شده دوباره از طریق تغذیه مصنوعی به داخل زمین تزریق شود تا افت آب زیرزمینی تهران از حالت بحرانی خارج شود.
مسعود تابش گفت: «فرونشست مثل زلزله خاموش است، ما آن را نمی‌بینیم چون در زیرِ زمین اتفاق می‌افتد. ولی اگر اضافه برداشت از آب زیرزمینی را متوقف و آن را مدیریت نکنیم، وقتی ما متوجه فرونشست می‌شویم که کار از کار گذشته و با سانحه هولناکی روبه‌رو شده‌ایم و کاری هم از دستمان بر نمی‌آید.»
بر اساس یافته‌های گروهی از پژوهشگران که چندی پیش در مجله «طبیعت» (Nature) منتشر شد، زمین زیر پای پایتخت ایران به دلیل پدیده رو به تشدید فرونشست تکان می‌خورد و ممکن است در نهایت منجر به نابودی برخی از محله‌های آن شود.
بر اساس آن گزارش، تصاویر ماهواره‌ای بین سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۱۷ نشان می‌دهند که حدود ۱۰ درصد مرکز تهران و همچنین شمار زیادی از روستاهای همسایه واقع در شمال غربی آن دچار پدیده فرونشست زمین هستند. در برخی مناطق، میزان فرونشست زمین حدود ۲۵ سانتی‌متر در سال است در حالی‌که زمین در منطقه فرودگاه بین‌المللی تهران هر سال ۵ سانتی‌متر فرو می‌نشیند.
اردلان توتچی، پژوهشگر آب‌های زیرزمینی ساکن فرانسه آذرماه سال جاری در گفت‌وگو با «زمانه» گفت: «پدیده فرونشست در مقیاس بزرگ پدیده‌ای یک طرفه و غیر قابل بازگشت است. لایه‌های خاک که در اثر از بین رفتن خلل و فرج به هم نزدیک شده‌اند را نمی‌توان دوباره به حالت اول بازگرداند. در مواجهه با چنین پدیده خطرناکی فقط باید تا جای ممکن از پیشرفت فرونشست با کاهش برداشت آب از آبخوان هاجلوگیری کرد.»
بیشتر بخوانید:
نظرها
نظری وجود ندارد.