خواب زمستانی بورس ایران

روند نزولی شاخص سهام بورس تهران همچنان ادامه دارد. در بورس انرژی هم نفت خریداری نداشت. یک «کارشناس بازار سرمایه» در تهران چشم‌انداز بازار سرمایه را تا پایان سال «فرسایشی و رو به پائین» ارزیابی کرد.

میزان نقدینگی موجود در ایران طی یکسال گذشته ( آذر ۱۳۹۶ تا آذر ۱۳۹۷) ۲۲,۱ درصد رشد داشت و به بیش از ۱۷۶۴ هزار میلیارد تومان رسید. حجم اسکناس و مسکوکات در دست اشخاص حقیقی هم در این دوره با رشد ۳۰ درصدی از مرز ۴۵ هزار میلیارد تومان عبور کرد. براساس گزارش بانک مرکزی، در این دوره حجم پول ۴۱ درصد و شبه‌پول ۱۹,۵ درصد افزایش یافت.

دولت جمهوری اسلامی برای «کنترل نقدینگی» چندین مرتبه نرخ سود بانکی را تغییر داد و با به کار گرفتن ابزار تشویقی همانند «افزایش نرخ سود سپرده‌های ویژه» و «سپرده ارزی» تلاش کرد تا نقدینگی موجود را از «بازارهای موازی» به بازار سرمایه هدایت کند.

در آخرین تصمیم، بانک مرکزی بانک‌ها را از پرداخت سود روزشمار به سپرده‌ها منع کرد. همزمان دبیرکل بورس اوراق بهادار تهران از گفت‌وگو با اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس برای «اصلاح ساختار بورس» به منظور «افزایش امکان نقدشوندگی سهام» و «ایجاد صندوق‌های حمایتی از سپرده‌گذاران» خبر داد.

این اقدامات اما هیچکدام مانع تداوم ریزش شاخص کل بورس اوراق بهادار نشده است. آنگونه که سه‌شنبه ۲۳ بهمن، یک روز پس از مراسم حکومتی ۲۲ بهمن، بورس تهران شاهد افت حدود ۵۰۰ واحدی شاخص کل بود.

شاخص کل از آغاز هفته جاری باردیگر در مسیر نزولی قرار گرفته بود؛ پس از افت ۶۷ واحدی این شاخص در یکشنبه ۲۱ بهمن، در نخستین روز کاری پس از تعطیلات بازار سرمایه شاهد کاهش ۴۹۵ واحدی شاخص کل بود.

پیشتر-۱۲ بهمن- خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، از افزایش عرضه از سوی سهامداران بزرگ، کاهش تقاضا و کمبود نقدینگی در بازار سرمایه خبر داده بود.

در ادامه این روند، بازار طی هفته گذشته شاهد افت روزانه شاخص کل و کاهش معاملات بود. حتی زمزمه افزایش قیمت خودرو از سوی شرکت‌های خودروسازی و یا افزایش سرمایه بانک‌ها نیز نتوانست آنگونه که مدیران دولتی انتظار داشتند، بازار را تکان دهد.

بهزاد صمدی که خبرگزاری رسمی دولت جمهوری اسلامی (ایرنا) او را «کارشناس بازار سرمایه» معرفی کرد، چشم‌انداز این بازار را تا پایان سال « فرسایشی و حتی رو به پایین» پیش بینی کرد که حتی «نمی‌تواند به اخبار خوب نیز واکنش مثبت نشان بدهد».

در چنین شرایطی برخی شرکت‌های وابسته به نهادهای عمومی، بنیادهای مذهبی و نهادهای نظامی و خیریه‌ حکومتی «از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها» سرمایه را افزایش داده‌اند. این اقدام طی ماه‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت، آنگونه که صمدی آن را «سونامی افزایش سرمایه» که «رشد بازار» را خواهد گرفت و«چالش برانگیز» می‌شود، دانسته است.

خروج نقدینگی از بورس

دولت در این وضعیت برای «رونق» بازار سرمایه، علاوه برحمایت ویژه از شرکت‌های وابسته به نهادها و بنیادهای حکومتی، بانک‌ها را از پرداخت سود روزشمار به سپرده‌های کوتاه مدت منع کرده است تا بخشی از نقدینگی به بازار سرمایه منتقل شود.

این سیاست اما به گفته صمدی باعث خروج پول‌هایی که گاهی برای نوسان‌گیری به بورس می‌آمد، از این بازار شده است.

سیاست‌های بانک مرکزی برای تثبیت نرخ ارز و حذف سود روزشمار اما همه دلیل خروج نقدینگی از بازار بورس نیست. افزایش تنش میان ایران و امریکا، تشدید تحریم‌ها،  قطع روابط تجاری شرکت‌های خارجی با ایران برای در امان ماندن از جریمه‌های احتمالی نقض تحریم‌های اعمال شده و نامشخص بودن وضعیت کانال مالی ایران از جمله عوامل موثر بر میل به خروج نقدینگی از بازار سرمایه است.

در عرصه داخلی نیز فساد گسترده، ورشکستگی و یا زمزمه ورشکستگی بنگاه‌ها، بانک‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، افزایش تنش سیاسی و تغییر پیاپی دستورالعمل و بخشنامه‌های صادراتی و بانکی و نگرانی از سقوط دوباره ارزش ریال، میل به خروج سرمایه را نه فقط از بازار بورس بلکه از ایران را افزایش داده است.

کاهش قیمت نفت، به رغم تداوم کاهش تولید کشورهای عضو اوپک از دیگر عوامل موثر بر وضعیت حاکم بر بورس، و در نمای بزرگ‌تر اقتصاد ایران، است.

نفت در بورس خریدار ندارد

بورس نفت وضعیت نامناسب‌تری دارد؛ در حالیکه امیرحسین تبیانیان، نماینده شرکت ملی نفت ایران در بورس انرژی مدعی «افزایش متقاضیان» خرید نفت خام در بورس شده، چهارمین عرضه نیز همانند عرضه سوم بدون ثبت معامله‌ای به پایان رسید.

او با این حال گفته که مرحله پنجم عرضه یک میلیون بشکه‌ای هم با تسهیل شرایط برای خریداران به زودی برگزار می‌شود.

وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران از آبان امسال برای مقابله با تحریم‌های امریکا که با هدف «به صفر رساندن صادرات ایران» اجرایی شد، عرضه نفت در بورس انرژی را آغاز کرد.

براساس اعلام نهادهای دولتی، در دو عرضه نخست نزدیک به ۹۰۰ هزار بشکه نفت در بورس فروخته شد. اما دو عرضه بعدی، با وجود کاهش قیمت و تسهیل شرایط پرداخت، بدون خریدار و ثبت معامله به پایان رسید.

تبیانیان «نقل و انتقال پول» را بزرگترین چالش متقاضیان خرید نفت، که به گفته او شمارشان «چندین برابر شده»، عنوان کرده و گفته با فاصله گرفتن از آغاز تحریم‌ها «شرایط برای شرکت ملی نفت و خریداران سخت‌‌تر می‌شود».

حال وزارت نفت جمهوری اسلامی  درنظر دارد در پنجمین مرحله عرضه نفت در بورس انرژی، شرایط خرید و قیمت را تغییر دهد.  شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس اوراق بهادار ایران بدون بیان جزئیات گفته که «امکان دارد با تغییر اطلاعیه عرضه توسط شرکت ملی نفت ایران مشتریان با علاقه بیشتری وارد معاملات شوند».

پنجمین عرضه نفت در بورس انرژی قرار است ۲۹ بهمن انجام شود.

در همین زمینه: