مهم‌ترین چالشِ دومین اجلاس ترامپ با کیم چیست؟
موفقیت دومین نشست رئیس جمهوری آمریکا با رهبر کره شمالی به میزان تعهد پیونگ یانگ به خلع سلاح هسته‌ای بستگی دارد. ملاک آن: اعلام جزئیات برنامه هسته‌ای کره شمالی.
موفقیت دومین نشست رئیس جمهوری آمریکا با رهبر کره شمالی که این هفته در هانوی، پایتخت ویتنام برگزار می‌شود تا حد زیادی منوط به آن است که کیم جونگ اون تا چه اندازه به خلع سلاح هسته‌ای تعهد نشان دهد. رهبر کره شمالی برای نشان دادن تعهد خود راه‌های متعددی دارد. یکی از ساده‌ترین و مطمئن‌ترین این راه‌ها اعلام جرئیات کامل فهرست برنامه هسته‌ای کره شمالی است، اما کیم جونگ اون تاکنون با اعلام جزئیات مخالفت کرده و می‌گوید ارائه چنین فهرستی به مثابه در اختیار قرار دادن فهرستی از اماکن است که بتواند هدف آمریکا قرار گیرد.
نشست هانوی ممکن است بدون اعلام چنین فهرستی پایان گیرد. اما جز در صورتی که ترامپ بخواهد با خلع سلاح جزئی و (نه کامل) موافقت کند، مسأله اعلام و تائید در نهایت یک مسأله اصلی در مذاکرات آینده خواهد بود، چنانچه در گذشته نیز بخشی از دیپلماسی هسته‌ای بوده است.
در زیر نگاهی داریم به ماجرای بن‌بست در اعلام فهرست برنامه هسته‌ای کره شمالی که با نخستین دور بحران هسته‌ای کره شمالی در ۲۵ سال پیش آغاز شد و یکی از دلایل مهم عدم توفیق مذاکرات هسته‌ای با شرکت شش کشور (کره شمالی، کره جنوبی، ژاپن، آمریکا، چین و روسیه) بوده است. این مذاکرات شش جانبه بیش از یک دهه پیش و بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۹ در جریان بود.
اختلاف بر سر اعلام جزئیات برنامه هسته‌ای
برنامه هسته‌ای کره شمالی همیشه با پنهانکاری کامل همراه بوده است. در مورد پیشرفت برنامه هسته‌ای کره شمالی تخمین‌هایی زده شده، اما این تخمین‌ها چندان دقیق نیست و ارقام و اعداد در گستره نسبتاً بزرگی اعلام شده است.
اگر رهبر کره شمالی واقعاً قصد کنار گذاشتن کامل جاه‌طلبی‌های هسته‌ای را چنانچه پیشتر تعهد کرده داشته باشد، ابتدا باید جزئیات کامل برنامه سلاح‌های هسته‌ای از جمله تعداد کلاهک‌های هسته‌ای، موشک‌ها و میزان مواد اتمی که برای ساخت بمب در اختیار دارد و دیگر فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی اورانیوم را اعلام کند.
سپس او می‌تواند به آمریکا و دیگران اجازه دهد که این اطلاعات را تأئید کنند و راه آن صدور اجازه برای بازدید از تأسیسات هسته‌ای، نمونه‌برداری و مصاحبه با دانشمندان و مهندسان شاغل در این اماکن است.
شین بئومچول، از مؤسسه آسان برای مطالعات سیاسی در سئول به خبرگزاری آسوشیتدپرس می‌گوید، این مراحل راستی‌آزمایی باید پیش از پیاده کردن، از کار انداختن و یا نابود کردن تأسیسات هسته‌ای صورت گیرد تا از هرگونه نابود کردن شواهد در مورد فعالیت‌های احتمالی پیشین جلوگیری شود.
با این وجود کیم جونگ اون در جریان دیدار ماه سپتامبر با مون جه‌این، رئیس جمهوری کره جنوبی گفته بود که "درخواست اعلام فعالیت‌های هسته‌ای در حالی‌که هنوز اعتماد میان آمریکا و کره شمالی به دست نیامده، مانند درخواست برای اعلام فهرست اماکنی است که می‌تواند هدف حمله قرار گیرد."
شین بئومچول می‌گوید، رهبرکره شمالی تنها در پی یافتن بهانه‌ای است تا فهرست تأسیسات را اعلام نکند. این کارشناس معتقد است کره شمالی می‌تواند یک فهرست ابتدایی بدون مشخص کردن موقعیت مکانی تأسیسات هسته‌ای مربوطه و بدون نگرانی از حمله احتمالی آمریکا ارائه کند و اعلام مکان دقیق تأسیسات را موکول به زمانی کند که تصمیم به خلع سلاح هسته‌ای می‌گیرد.
زیگفرید هکر، یک فیزیکدان هسته‌ای است که بارها از تأسیسات هسته‌ای کره شمالی دیدن کرده است. او در مطلبی که نوامبر گذشته در "۳۸ شمال" وب سایت تخصصی در زمینه مطالعات کره شمالی منتشر شد، نوشته بود:
" اعلام کامل (تأسیسات هسته‌ای) کوچه‌ای بن‌بست است زیرا به مثابه تسلیم است و کیم تاکنون تسلیم نشده و نخواهد شد".
زیگفرید هکر می‌گوید، اقداماتی نظیر نابود کردن یک مجتمع هسته‌ای کلیدی توسط کره شمالی و برداشتن گام‌هایی از سوی آمریکا جهت عادی‌سازی روابط به روند اعتمادسازی برای آنکه کره شمالی راه اعلام فهرست تأسیسات هسته‌ای را در پیش بگیرد کمک می‌کند.
چه چیزی اهمیت دارد؟
بر کسی پوشیده نیست که کره شمالی در مجتمع هسته‌ای یونگ‌بیون که در شمال پیونگ یانگ واقع شده، تأسیسات تولید پلوتونیوم و غنی‌سازی اورانیوم دارد، دو ترکیب کلیدی که برای ساخت بمب اتمی به کار می‌روند. کارخانه‌های پلوتونیوم کره شمالی زمانی مورد بازرسی‌های بین‌المللی قرار می‌گرفت، همچنین سال ۲۰۱۰ کره شمالی یک مرکز غنی‌سازی اورانیوم در مقیاس کوچک صنعتی در یونگ‌بیون را به یک گروه از دانشگاه استنفورد که زیگفرید هکر همراه آن بود نشان داد.
اما روشن نیست که دقیقاً چه اندازه پلوتونیوم با درجه خلوص لازم برای تولید سلاح یا اورانیوم بسیار غنی شده در این اماکن تولید شده یا اینکه مواد اتمی اکنون کجا انبار شده‌اند. بر اساس تخمین‌های کره جنوبی و دیگر کشورهای خارجی، کره شمالی از بخشی از این مواد برای تولید ۶۰ تا ۷۰ کلاهک هسته‌ای استفاده کرده است اما روشن نیست که این سلاح‌ها کجا فرستاده شده‌اند. کره شمالی بیش از هزار موشک بالستیک دارد که بر روی برخی از آنها کلاهک هسته‌ای قرار گرفته است اما هیچ اطلاعات معتبری در مورد مکان دقیق آنها در دست نیست.
لی چون گیون تحلیلگر مؤسسه سیاست تکنولوژی و علوم کره جنوبی می‌گوید:
"اساس یک فهرست اعلام تأسیسات هسته‌ای باید بیشتر متمرکز بر میزان مواد هسته‌ای و تعداد کلاهک‌ها باشد، تا کارخانه‌هایی که پیش از این وجودشان بر ما آشکار شده است".
کارخانه‌هایی که در آن پلوتونیوم تولید می‌شود نسبتاً بزرگ هستند و گرمای زیادی منتشر می‌کنند به طوری که ردیابی آنها از خارج آسان‌تر است. بنابراین با عکس‌های ماهواره‌ای و جزییاتی که از گذشته در مورد راکتورها در اختیار هستند تخمین موجودی پلوتونیوم کار چندان دشواری نیست. اما تخمین ذخیره اورانیوم کاری است به مراتب دشوارتر و یا حتی تقریباً غیرممکن، زیرا در کره شمالی احتمالاً چندین مرکز غنی‌سازی اورانیوم فعال هستند.
رسانه‌های کره جنوبی به تازگی این احتمال را مطرح کرده‌اند که نشست ویتنام ممکن است با اعلام بخشی از تأسیسات هسته‌ای کره شمالی همراه باشد.
استفن بیگان، نماینده ارشد آمریکا در امور کره شمالی می‌گوید که آمریکا شاید برای اعلام فهرست تأسیسات در آغاز روند خلع سلاح بر کره شمالی فشار نیاورد.
استفن بیگان روز ۳۱ ژانویه در یک سخنرانی در دانشگاه استنفورد گفت:
"پیش از آنکه روند خلع سلاح نهایی شود، ما باید درک کاملی از وسعت و دامنه سلاح‌های کشتار جمعی برنامه‌های موشکی کره شمالی داشته باشم و زمانی در جریان اعلام جامع فهرست تاسیسات به این مسأله پی خواهیم برد."
مذاکرات پیشین؟
تحقیق درباره برنامه هسته‌ای کره شمالی به سال‌های پایانی دهه ۱۹۵۰ بازمی‌گردد، زمانی که کره شمالی یک موافقتنامه همکاری هسته‌ای با اتحاد جماهیر شوروی سابق امضا کرد. با این وجود کره شمالی، سال ۱۹۷۴ به دیده‌بان اتمی سازمان ملل متحد، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، و در سال ۱۹۸۵ به پیمان عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای پیوست.
پس از سال‌ها تأخیر، سال ۱۹۹۲ کره شمالی یک فهرست از ذخایر و تأسیسات هسته‌ای ارائه داد و اجازه بازرسی بازرسان سازمان انرژی اتمی را صادر کرد. اما در زمینه میزان پلوتونیوم میان آنچه کره شمالی اعلام کرده بود و آنچه کارشناسی آژانس مشخص کرده بود، تفاوت وجود داشت.
آژانس از کره شمالی خواست تا از دو مرکز اعلام نشده در فهرست بازدید کند. با تقاضای آژانس مخالفت شد و کره شمالی که از این وقایع خشمگین بود، در سال ۱۹۹۳ از پیمان عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج شد و نخستین بحران هسته‌ای را رقم زد. در ژوئن ۱۹۹۴ کره شمالی از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج شد.
تنش‌ها پس از اینکه کره شمالی و آمریکا توافق "خلع سلاح در برابر کمک" را در اکتبر سال ۱۹۹۴ امضا کردند، کاهش یافت. اما بحران دوم در سال ۲۰۰۲ و زمانی که مقام‌های آمریکایی کره شمالی را به فعالیت مخفیانه برای غنی‌سازی اورانیوم متهم کردند، از سر گرفته شد.
پنج سال گفت وگوهای خلع سلاح منطقه‌ای با شرکت آمریکا، کره شمالی، کره جنوبی، چین، روسیه و ژاپن از سال ۲۰۰۳ آغاز شد. مذاکرات ۶ جانبه در پکن برگزارشد و منجر به از کار انداختن سازه‌های اصلی تأسیسات تولید پلوتونیوم در یوینگ بیون شد. کره شمالی در ازای آن انرژی و کمک‌های امنیتی و اقتصادی دریافت کرد.
در ژوئن ۲۰۰۸، کره شمالی بیش از ۱۸ هزار صفحه مدرک و سند در زمینه برنامه تولید پلوتونیوم و ۶۰ صفحه شامل اطلاعات بخشی از برنامه هسته‌ای که جزئیات مربوط به کلاهک‌های هسته‌ای و یک برنامه غنی‌سازی اورانیوم از آن حذف شده بود را ارائه داد. آمریکا هم کره شمالی را از فهرست سیاه تروریسم خارج و برخی از تحریم‌های تجاری را لغو کرد.
اما خیلی زود اختلاف بر سر چگونگی تائید گذشته هسته‌ای کره شمالی پدیدار شد.
مقام های آمریکایی می‌گویند کره شمالی پیشتر موافقت کرده بود که به بازرسان اجازه نمونه‌برداری و انجام آزمایش از تمامی تاسیسات هسته‌ای اعلام شده و مراکز اعلام نشده‌اش را بدهد. اما کره شمالی در مقابل می‌گوید که تنها با بازدید بازرسان هسته‌ای از مجموعه یونگ‌بیون، مشاهده مدارک مربوطه و گفت وگو با دانشمندان موافقت کرده و به هیچ بازرس خارجی اجازه نمونه‌برداری را نخواهد داد.
مذاکرات شش-جانبه دسامبر ۲۰۰۸ برای حل و فصل این اختلاف شکست خورد و پس از آن دیگر هرگز برگزار نشد.
بیشتر بخوانید:
نظرها
نظری وجود ندارد.