پویندگی و دلبستگی
<p>محمدرفیع محمودیان − آزادی انسان، برابری انسان‌ها و همبستگی جامعه ارزش‌ها و آرمان‌های اصلی دوران مدرن هستند. امروز دیگر نمی‌توان آن سه را دارای اهمیت گذشته دانست.</p> <div dir="RTL">بحث در باره این موضوع را در بخش نخست این مقاله پنج قسمتی آغاز کردیم. در بخش دوم موضوع فروپاشی ارزش-آرمان‌های کلاسیک دوران مدرن را پی گرفتیم. بخش سوم به معرفی "سرزندگی" اختصاص داشت، بخش کنونی "پویندگی" و "دلبستگی" را مورد بررسی قرار می‌دهد. بخش پنجم به معرفی واگرایی به سان بدیل انقلاب و راهکردی برای ایجاد حوزه‌های نوین کنش و زندگی اجتماعی و تجربۀ سرزندگی، پویندگی و دلبستگی خواهد پرداخت. </div> <div align="center" dir="RTL"><b> </b></div> <!--break--> <div dir="RTL"><b>پویندگی </b></div> <div dir="RTL"><b> </b></div> <div dir="RTL">پویندگی به معنای تحول پی در پی، حرکت از یک موقعیت و وضعیت به موقعیت و وضعیت دیگر و احساس پیشروی در این فرایند است. نقطۀ مقابل آن را ایستایی، درجا زدن و پسروی می‌توان دانست.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">جامعۀ مدرن با پویایی فوق‌العادۀ خود از جوامع دیگر، از جامعۀ ابتدایی و سنتی، تمایز می‌یابد. در جامعۀ مدرن، دانش، فن، مناسبات اجتماعی، هنجارهای اجتماعی و ارزش‌های، همه، بطور مداوم در حال تحول هستند. هیچ چیز در این جامعه ثابت و ایستا نیست. در دوران معاصر تحول شتاب بیشتری یافته است و تمامی عرصه‌های زندگی را در بر گرفته است<a title="" name="_ftnref1" href="#_ftn1"><span><span dir="LTR"><span><span>[1]</span></span></span></span></a>. تسلط انسان بر طبیعت و جامعه بیشتر شده است و این امکان آن را فراهم آورده که طبیعت و جامعه را بیش از پیش بر مبنای هدفهایی معین متحول سازد. اکنون پدیده‌هایی مانند طبیعت و بدن انسان، که پیش از این دارای ضرب‌آهنگ خاص خود دانسته می‌شدند، به مهار ارادۀ انسان در آمده‌‌اند. انسان‌ها اکنون، چه فردی و چه جمعی، چه هدفمند و چه غیر هدفمند، با کنشهای خود تغییرات مهمی را در طبیعت و بدن خویش دامن می‌زنند. اکنون کوچکترین کنش افراد تأثیری گسترده در طبیعت بجای می‌گذارد و هر کس می‌تواند بر مبنای خواست و میل خود بدن خویش را دستکاری کند. طبیعت در خود تهدیدآمیز جلوه می‌کند. انسان سعی می‌کند آن را به مهار خود در آورد تا دیگر مشکل و فاجعه نیافریند ولی این خود طبیعت را بیش از پیش شکننده و تهدید آمیز می‌سازد و انسان را به تلاش بیشتر برای مهار آن می‌کشاند. بدن را نیز انسان با هدف زیبا و رها ساختن از شکنندگی و فساد مورد دستکاری قرار می‌دهد.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">پویندگی در جهان و جامعه بیش از آنکه یک ارزش-آرمان باشد، واقعیت جهان معاصر است. گاه در آن هیچ جنبۀ آرمانی وجود ندارد. شتاب و ضرب آهنگ آن سردرگمی را بهمراه می‌آورد و بسیاری اوقات پیامدهای آن نه مطلوب که خطرناک جلوه می‌کنند. مهار شتاب و سیر تحول از دست همه در رفته است. انسان‌ها نمی‌توانند خود را با پدیده‌های جدید و الگوهای رفتاری و نهادهای تغییر یافته هماهنگ سازند و دچار سردرگمی و از خودبیگانگی می‌شوند. همه مجبور شده‌اند تا با فراگیری رویکردها و دانش جدید به تسلط بر شرایط جدید دست یابند ولی بسیاری در این فرایند به چیزی دست نمی‌یابند و خود را شکست خورده احساس می‌کنند. برای آنها، جهان ارابه‌ای است که آنها بدون آنکه مهارش را در دست داشته باشند بر آن سوار شده‌اند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">در این پسزمینه، پویندگی فردی به شکل یک ارزش-آرمان درآمده است. انسان حتی در سنتی‌ترین و با ثبات‌ترین جوامع نیز وجودی ثابت و ایستا ندارد. با افزایش سن و دگرگونی وضعیت جنسی و خانوداگی، هویت، رویکرد و دیدگاه‌های فرد نیز تغییر می‌کنند. معصومیت و سادگی کودکی به زیرکی و هوشیاری پس از دوران بلوغ تحول می‌یابد و شور، شجاعت و بلند پروازی جوانی جای خود را به دوراندیشی و محافظه‌کاری می‌دهد. ولی همۀ این تغییرات بنیادی زیستی و اندامی دارند. اینها تغییراتی هستند که خود رخ می‌دهند – چه فرد بخواهد و چه نخواهد. تغییرات نیز شکلی کم و بیش یکسان برای همه دارند. در طرف مقابل آن وجود و هویت اجتماعی انسان قرار دارد. در این جنبه از هویت و وجود انسان، تغییرات به شکلی پیچیده و چندگونه رخ می‌دهند. از یکسو انسان (به ویژه در دوران مدرن) باید خود رویکردها و مهارتهای اجتماعی و فرهنگی لازم را به دست آورد ولی از سوی دیگر جایگاه طبقاتی‌‌ مرزها و محدودیتهای او را در کسب رویکرد و مهارت تعیین می‌کند. دسترسی به رفاه مادی، آموزش، دارایی فرهنگی، سرمایۀ اجتماعی و تفریح، همه، اموری طبقاتی هستند. اینها همه منابعی محدود و کمیاب در جهان هستند. همه دسترسی یکسانی به آنها ندارند و وابستگی طبقاتی بصورت برخورداری از ثروت مادی و فرهنگی میزان برخوردار فرد از آنها را تعیین می‌کند. فرزندان طبقۀ متوسط و ممتاز، به همه گونه، از امکان برخورداری از آموزش، رفاه مادی، دارایی فرهنگی و تفریح برخوردارند. آنها می‌توانند به هر گونه که می‌خواهند وقت خود را اختصاص به انباشت سرمایۀ فرهنگی و اقتصادی دهند. در صورتیکه آنها در یک زمینه با عدم موفقیت روبرو شوند می‌توانند به اتکای امکانات خود در زمینۀ دیگری شروع به فعالیت و انباشت سرمایه کنند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">یک مشکل بزرگ اعضاء طبقات پایین جامعه آن است که از تور ایمنی خاصی برخوردار نیستند و در صورتی که در انتخاب عرصۀ فعالیت و انباشت سرمایه (چه سرمایۀ اقتصادی و چه سرمایۀ فرهنگی و نمادین) اشتباه کنند به قهقرای جامعه رانده می‌شوند. کار و همچنین مقام و شأن اجتماعی خود را از دست می‌دهند و گاه حتی مجبور به ترک خانه و کاشانۀ خود می‌شوند. این امر که آنها از امکانات کافی برای ورود به بسیاری از عرصه‌ها و انباشت سرمایه برخوردار نیستند خود یک مشکل است و ریسک بالای سرمایه‌گذاری مشکل دیگری. در راستای تحولاتی که در جامعۀ مدرن رخ داده‌اند، امروز دروازۀ بسیاری از حوزه‌های زندگی اجتماعی به روی توده‌ها باز است، هر چند که ما همه می‌دانیم هنوز موانع زیادی بر سر راه اعضای طبقات پایین جامعه قرار دارد. در صورتیکه این افراد بخواهند و بکوشند می‌توانند راهی به این حوزه‌ها بیابند. اما ریسک شکست عاملی بس بازدارنده است. هراس از باختِ تمامی دارایی‌ها افراد را به محافطه کاری می‌کشاند. در یک کلام هراس از پویندگی افراد را از سرزندگی باز می‌دارد.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">انسان‌ها اینک می‌خواهند آن کسی شوند که خود می‌خواهند. اگر بخواهیم از آموزه‌های فلسفی نیچه و هایدگر بهره بجوییم، در هر موقعیت معین آنچه برای انسان بصورت امکان مطرح است نه حال یا موقعیت داده شده که آینده و وضعیت‌های ممکن آینده است. آنچه انسان هست به نوعی وضعیت شکل گرفته است و دیگر نمی‌توان آن را تغییر داد. آینده را اما می‌توان تغییر داد. انسان‌ها اینک خواهان آن هستند که بتوانند به اتکای امکانات و فرصتها خود آیندۀ خویش، موقعیت‌های آتی خود را تعیین کنند. بدترین وضعیت برای آنها آن است که به موجودی ایستا و وابسته به موقعیت‌های موجود تبدیل شوند و تا آن حد دچار تحول شوند که فیزیولوژی وجود‌ و ساختار جامعه بر آنها تحمیل می‌مند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">در این رابطه در بحثهای جدید سیاسی و اقتصادی از مفهوم توانمندی استفاده شده است.<a title="" name="_ftnref2" href="#_ftn2"><span><span dir="LTR"><span><span>[2]</span></span></span></span></a> مفهوم توانمندی اشاره به برخورداری از امکاناتی دارد که فرد را توانا برای پیشبرد یک زندگی خوب، یک زندگی مطلوب برای شخص می‌سازد. برخورداری از تحصیلات، دانش فرهنگی، سلامتی و مهارت اجتماعی امکان آن را برای فرد فراهم می‌آورد که بتواند در گسترۀ زندگی توانمند به امور برخورد کند. این توانایی‌ها پویندگی را ممکن می‌سازند. به اتکاء آنها فرد می‌تواند در هر حوزۀ زندگی اجتماعی که می‌خواهد حضور یابد و فعالیتهای مرتبط با آن حوزه را پیشبرد. آنچه اما باز ضروری است آن است که فرد بتواند از امکان بازسازی توانمندی‌های خود یا کسب توانمندی‌های نوین برخوردار باشد تا در صورت شکست در یک دورۀ زمانی یا در یک حوزه بتواند توانمندی‌های خود (البته به اتکای توانمندی‌های بنیادین) بازسازی کرده دوباره دست به تلاش زند. به هر رو به دست آوردن توانمندی در خود جنبۀ آرمانی ندارد. توانمندی‌ها را انسان امروز نه برای زندگی بهتر (که اصلا معلوم نیست چیست و انسان پی در پی درکش از آن را تغییر می‌دهد)، بلکه برای آن می‌خواهد که بتواند بدون هراس از پیامدهای تصمیمهای خود هدف‌های متفاوتی را در زندگی دنبال کند. توانمندی‌ها قرار است انسان را توانمند به استقبال از پویندگی سازند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">در اروپای غربی، از دهۀ سی به بعد با شکل‌گیری دولت رفاه، گستره‌ای شکل گرفته‌ است که آن را می‌توان گسترۀ شکوفایی نامید. در این گستره افراد می‌توانند به اتکای امکانات ضروری با حد معینی از پویندگی به زندگی ادامه دهند. نظام آموزشی و درمانی قابل دسترس برای همگان، بیمۀ بیکاری، کمک هزینۀ معیشتی و تلاش در زمنیۀ غیر کالایی ساختن آفریده‌های فرهنگی عوامل اصلی شکل‌گیری ایجاد گسترۀ شکوفایی هستند. لایه‌های محروم جامعه شدیداً به چنین امکاناتی بسان تکیه‌گاه یا سکوی پرش نیاز دارند. نظام آموزشی و درمانی همگانی آنها را قادر می‌سازد که با شهامت به استقبال گشایشهای زندگی بشتابند و از پیامدهای ناگوار احتمالی اقدامات خود نهراسند، بیمۀ بیکاری و کمک هزینۀ معیشتی به آنها کمک می‌کند تا زندگی را با دغدغۀ کمتری پیش ببرند و بیشتر بتوانند به پویندگی خود بپردازند. دسترسی به آفریده‌های فرهنگی تسلط آنها را بر نمادها، رمزها و راه‌کارهای فرهنگی افزایش بخشیده آنها را به کنشگری تأثیرگذار (و نه دریافت کنندۀ محض) تبدیل کند. به هر رو دولت رفاه در این مورد بسیار محافظه‌کارانه عمل کرده است و اینک چند دهه است که در پسزمینۀ فروکاسته شدن از مبارزۀ طبقاتی و عقب نشینی جنبش کارگری و جنبشهای متحد آن گسترش یا حتی حفظ گسترۀ شکوفایی حتی در دستور کار احزاب سوسیال دموکراتیک قرار ندارد.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">به طور کلی، جامعۀ مدرن در مورد آنچه که در بارۀ پویندگی وعده می‌دهد بسختی وفا به عهد می‌کند. از انسان‌ها انتظار می‌رود که از آغاز کودکی تا مرحله‌های پایانی زندگی پویا باشند، در سطحی دیگر، نهادهای اجتماعی نیز قرار است در روندی بدون وقفه ، اهدافی والاتر، کارکردی کارآتر و ساختاری منسجم‌تر پیدا کنند. در هر دو سطح همواره بر ارتقاء از یک موقعیت به موقعیتی دیگر سخن گفته می‌شود. ولی نظام اقتصادی و سیاسی جامعۀ مدرن با پویندگی افراد سر سازگاری ندارد. سرمایه‌داری به انسان‌ها بسان نیروی کار و مصرف کننده می‌نگرد و پویندگی برای آن محدود به کارایی و مهارت در زمینۀ کار و تغییر سلیقه و متأثر شدن از گرایش‌های روز در زمینۀ مصرف است. دولت مدرن و بوروکراسی پیوسته به آن پویندگی را در انضباط و کارایی هر چه بیشتر شهروندان می‌بیند. نهادهای فرهنگی از نظام آموزشی گرفته تا سازمانهای فرهنگی پویندگی را حرکت در راستای مدنیت و عقلانیت بیشتر می‌دانند. در مجموع، اجزاء اصلی جامعه مدرن به پویندگی در چارچوب ارزش-هدفهای مورد نیاز کارکرد خود می‌نگرند. انسان قرار است در این چارچوبها به ابزاری (هر چه کارآتر) برای کارکرد بهتر نظم در راستای رشد اقتصادی و رفاه و امنیت بیشتر تبدیل شود. آنچه که در این دیدگاه از اهمیت برخوردار نیست برداشتی است که از دیدگاه نظام ارزشی مدرن می‌توان به پویندگی داشت. انسان دوران مدرن به فردیت دست یافته است، در حوزه‌‌های گوناگون زندگی فعال است و به خود همچون موجودی چند وجهی می‌نگرد. فردیت، کوشندگی، مشارکت (در حوزه‌های گوناگون) و چند‌گانگی همراه با انسجام هدفهایی مهم برای فرد هستند. فرد از یکسو می‌خواهد که پویندگی ویژۀ خود را با هدفهای خاص خود داشته باشد و از سوی دیگر بتواند به سرزندگی هر چه بیشتری دست یابد. این دو اما هدفهایی نیستند که نهادهای اصلی جامعه مدرن تمایلی به پدید آوردن امکان تحقق آن داشته باشند. باید عرصه‌ای دیگر، عرصه‌ای متفاوت برای پویندگی جست.</div> <div dir="RTL"><b> </b></div> <div dir="RTL"><b>دلبستگی</b></div> <div dir="RTL"><b> </b></div> <div dir="RTL">در دوران مدرن، جامعه شاید بیش از پیش پیچیدگی، تراکم و وسعت یافته باشد ولی زندگی اجتماعی خُرد و مناسبات آن نیز انضمامی تر و شکل‌پذیر شده است. انسان‌ها اینک خود نقش مهمتری در شکل دادن به روابط اجتماعی خود ایفا می‌کنند. رابطه دیگر آن مناسباتی نیست که آنها در آن قرار گرفته‌اند یا قرار می‌گیرند بلکه رابطه با افرادی است که خود بر می‌گزینند و رابطه‌ای است که خود شکل می‌دهند. در حالیکه روابط خانوادگی اهمیت خود را از دست داده، افراد اینک دوستان و زوج عشقی خویش و همچنین شکل رابطه با آنها را خود بر می‌گزینند. خانواده دیگر صرفاً بر مبنای وابستگی‌های اجتماعی و اقتصادی افراد و سنتی که آنها در متن آن شد کرده‌اند شکل نمی‌گیرد. پدیده‌ای که گیدنز بدان نام رابطۀ ناب داده است کم و بیش جهانگیر شده است. شهرنشینان و اعضای طبقۀ متوسط بیش از پیش زوج عشقی-خانودگی خویش را خود، در بستر تعاملات اجتماعی خود، بر می‌گزینند. این انتخاب را آنها تا حد معینی رها از قید و بندهای اجتماعی و اقتصادی انجام می‌دهند. شکل رابطه‌شان را نیز آنها خود می‌توانند تعیین کنند. آنگاه نیز که در یکدیگر جذابیتی نمی‌بینند رابطه را قطع می‌کنند، ولی تا آنهنگام که با یکدیگر رابطه دارند آن را بر اساس عشق و احساس مسئولیت نسبت به یکدیگر سامان می‌دهند. اینرا تا حد معینی در مورد دوستی نیز می‌تواند گفت. دوستی دیگر احساس یا پدیده‌ای آمیخته با رابطۀ خویشاوندی، همشهری‌گری و همسایگی نیست بلکه رابطه‌ای است با فردی که انسان او را، بخاطر ویژگی‌های شخصیتی‌اش، دوست خود می‌داند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">ولی افراد با یکدیگر فقط از راه رابطه‌های ناب با یکدیگر در تماس و رابطه قرار نمی‌گیرند. هر کسی را که در نظر بگیریم عضو یک جامعه است و در گسترۀ کار، داد ستد اقتصادی و زندگی اجتماعی با افرادی در ارتباط قرار می‌گیرد که با او هیچ پیوندی جز پیوند مجرد اقتصادی و سیاسی ندارند. رابطۀ او با آنها رابطه‌ای جامعه‌ای، ساختاری و استرتژیک است. او مجبور است برای پیشبرد زیست اجتماعی و حتی زیست مادی خود در ارتباط با آنها قرار گیرد. در چنین موقعیت‌هایی، هویت و شخصیت فردی دیگر دارای نقش خاصی نیست. کارفرما یا کارکن، فروشنده یا مشتری و ارباب رجوع یا کارمند در شخصیت حقوقی و اقتصادی-سیاسی خود دارای موضوعیت هستد و نه بسان افرادی مشخص. با اینحال، ارتباط انسان‌ها با یکدیگر امروز فقط بگونه‌ای مادی-فیزیکی رخ نمی‌دهد. بخش مهمی از ارتباط بین انسان‌ها مجازی است و از راه رسانه‌هایی همانند کتاب، روزنامه، رادیو و تلویزیون انجام می‌گیرد. در این عرصه، دیگری حضوری کمتر شخصیتی، چهره‌مند و عاطفی دارد. نماد و پیام اینجا مهمتر از حضور چهره‌مند دیگری است و برخی اوقات رسانه خود اهمیتی بیشتر از پیام و حضور نمادین دیگری دارد.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">در جامعه شناسی مدرن بر تمایز بین دو شکل ارتباط اجتماعی انسان‌ها، همبستگی و دلبستگی، و اهمیت بیشتر شکل اول رابطه تأکید شده است.<a title="" name="_ftnref3" href="#_ftn3"><span><span dir="LTR"><span><span>[3]</span></span></span></span></a> همبستگی اجتماعی زادۀ مناسبات اجتماعی مدرن، تقسیم کار و ارتباطات راهبردی افراد دانسته شده است. تحکیم و تقویت آن نیز عامل ادغام هر چه بیشتر فرد در جامعه و فراهم آوردن موقعیتی بهتر برای او به شمار آمده است. در مقایسه با آن، شکل اولیۀ رابطه که متکی بر دلبستگی است بخاطر عاطفی بودن و تمرکز بر هویت شخصی افراد (عواملی بظاهر غیر عقلایی و بی‌ثبات) مهم به شمار نمی‌ایند. تحکیم و تقویت آن نیز بیشتر از آن امری فردی و حسی دانسته می‌شود که اثری بر ساختار جامعه و مقام و وضعیت افراد در آن نهد. در حالیکه تحکیم و تقویت همبستگی اهرمی برای اعتلای موقعیت گروه‌های محروم و به حاشیه رانده دانسته می‌شود تحکیم و تقویت دلبستگی (صرفنظر که خود این امر مبهم و نامشخص ارزیابی می‌شود) امری خنثی و غیر تأثیرگذار در عرصۀ اجتماعی به شمار می‌آید.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">این درک از اهمیت همبستگی و نقش حاشیه‌ای دلبستگی تا آنگاه که صنعت، داد وستد و دولت ملی از توده‌های مردم قرار گرفته در یک محدودۀ معین جغرافیایی یک جامعه می‌ساخت درست بود. ولی امروز که فرایند جهانی شدن و تفکیک هر چه بیشتر زندگی اجتماعی به حوزه‌های گوناگون، جامعه را به چندپارگی سوق داده نادرست است. امروز همبستگی فقط می‌تواند استوار بر دلبستگی باشد. جدا از آن، دلبستگی در خود پدیده‌ای مهم است. دلبستگی انگیزه زیست، کنش و کناکنش برای انسان فراهم می‌آورد و امروز این پدیدۀ کمیابی است. انسان‌ها به حاشیۀ زندگی اجتماعی رانده شده‌اند، رابطۀ کمی با یکدیگر دارند و مجبور هستند در انزوا به زندگی و کار ادامه دهند. بسیاری امروز کاری دارند که آنها را در ارتباطی عمیق و چند جانبه با دیگران قرار نمی‌دهد و برخی حتی در تنهایی خود کار می‌کنند. مقولۀ همسایه و همشهری اکنون مدتی است موضوعیت خود را از دست داده است. کار، تفریح و انفجار رسانه‌های همگانی و اجتماعی وقت و حوصله‌ای برای تماس با همسایگان و همشهریان باقی نگذاشته است، در عین حال که هیچ ضرورتی برای تماس با آنها وجود ندارد. ارتباط در سطح جامعه نیز بیشتر به شکل ارتباطی مجازی، سطحی و لحظه‌ای در آمده است. در حاشیه و انزوا، خطر آن وجود دارد که انسان انگیزۀ خود را برای زیستن، برای کنش در جهان و در نتیجه کناکنش با دیگران از دست بدهد. بدون شوق دیدار و گفتگو با دیگران چه بسا که دیگر کسی علاقه‌ای به انجام کار، مشارکت در کناکنشهای ضروری برای پیشبرد زندگی و به واکنش در مقابل مشکلات نداشته باشد. دلبستگی به دیگری دلبستگی به عرصه‌های کناکنش با دیگری و دیگران مرتبط با دیگری را بهمراه می‌آورد. امروز این دلبستگی است که انسان را در ارتباط با دیگران و حوزه‌های کناکنش قرار می‌دهد. ولی دلبستگی نیز، بر خلاف آنچه گاه می‌نماید، پدیده‌ای نیست که به سادگی دست یافتنی و شکل پذیر باشد و همه حاضر باشند برای دست یافتن بدان دست به تلاشی اساسی بزنند. از اینرو دلبستگی بیش از آنکه یک واقعیت باشد یک ارزش-آرمان است.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">طیف گسترده‌ای از روانشناسان، از بالبی گرفته تا اریکسون و وینیکوت بر اهمیت دلبستگی عاطفی بین طفل و مادر در شکل‌گیری و قوام شخصیت کودک تأکید ورزیده‌اند.<a title="" name="_ftnref4" href="#_ftn4"><span><span dir="LTR"><span><span>[4]</span></span></span></span></a> در فرایند رابطه و احساس دلبستگی، کودک به احساس امنیت و اعتماد به دیگران می‌رسد. این دو احساس سپس بنیاد اعتماد بنفس و حس اعتماد به دیگران و امنیت در جهان رقم می‌زنند. انسان فقط به اتکاء احساس دلبستگی اولیه می‌تواند به سان موجودی زنده و کنشگری اجتماعی زندگی کند. کارکرد دلبستگی به هر رو پس از اتمام دوران کودکی به اتمام نمی‌رسد. انسان به اتکاء روابط عاطفی خود با دیگران - با دوستان، زوج، همکاران و همسایگان خود – زندگی خود را پیش می‌برد و با مشکلات آن برخورد می‌کند. بررسی‌های گوناگون جامعه شناسی نشان داده‌است که برخورداری از شبکۀ اجتماعی دوستان و آشنایان نقش مهمی در سلامتی جسمی و روانی فرد و همچنین میزان تأثیرگذاری او در جامعه دارد.<a title="" name="_ftnref5" href="#_ftn5"><span dir="LTR"><span><span>[5]</span></span></span></a> دلبستگی به دیگران دلبستگی به زندگی و جامعه را ایجاد می‌کند. دلبستگی همچنین از مجرای شبکه‌های اجتماعی زمینۀ تقویت و تعمیق همبستگی را فراهم می‌آورد.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">به هر رو، حوزه‌های اصلی شکل‌گیری دلبستگی در حالِ به حاشیه رانده شدن و فروپاشی هستند. صحنه‌های زندگی اجتماعی که پیش از آن امکان حضور همزمان و فعال افراد را فراهم می‌آوردند به حاشیۀ زندگی اجتماعی رانده شده‌اند. کارایی در کار چنان اهمیتی یافته که دیگر وقتی برای گفتگو، مسخره و شوخی با همکاران نمانده است. همکاران اینک بیگانگانی هستند قرار گرفته در یک مکان خاص برای انجام کاری معین. میدانها، خیابانها و کوچه‌های شهرها و محله‌ها نیز اکنون بیش از آنکه محل دیدارها، گفتگو و بازی باشند گذرگاهای انسان‌هایی هستند که با شتاب هر چه بیشتر بسوی مقصدی در حرکت هستند و نمی‌خواهند کسی مزاحم آنها شود.<a title="" name="_ftnref6" href="#_ftn6"><span><span dir="LTR"><span><span>[6]</span></span></span></span></a> مکانهایی همانند رستوران، ورزشکده و سینما امروز اهمیت بیشتری برای انجام کاری معین و قرار گرفتن در کنار دیگر انسان‌ها یافته است ولی در این مکانها انسان‌ها بیشتر به صورت افرادی ناشناس در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و کمتر فرصت و حتی رغبت تماس با یکدیگر و ایجاد رابطه پیدا می‌کنند. در این تردیدی نیست که انسان‌ها، در پسزمینۀ آزادی انتخاب و رهایی از سنتهای دوران جدید، امکان و فرصت بیشتری برای ابراز و ایجاد دوستی و عشق دارند. دوستی و عشق ناب هم اهمیت بس بیشتری نسبت به پیش یافته و هم برای افرادی بیشتری مطرح شده است. انسان‌ها امروز بگونه‌ای ساده‌تر و سریعتر از پیش می‌توانند دوست یا یار عشقی خود را برگزینند. دوستی و عشق امروز بیش از هر گاه دیگر امری ممکن و مطرح است. ولی اهمیت این تحول نباید ما را از توجه به واقعیت یا تحولی دیگر بازدارد. دوستی و عشق بیش از پیش تهی از شور عاطفی شده است و به همبودگی محض با یکدیگر (تجربه محور در مورد دوستی و تنامند در مورد عشق) تبدیل شده است. خود محوری به شکل نارسسیسم وجود انسان‌ها را فرا گرفته، آنها را دلبستۀ خود و متمرکز بر لذت خود‌مدار ساخته است. همه خود و تمایلات و نیازهای خود را محور وجود و درگیری‌های خود در جهان قرار داده از آن منظر به دیگری نزدیک یا از او دور می‌شوند. افراد با هم دوست می‌شود تا از یکسو در حاشیۀ جهان و جدا از آن برای خود جایی داشته باشند و با یکدیگر احساسات و حوادثی را تجربه کنند؛ و عاشق یکدیگر می‌شوند تا در خلوت رابطه خصوصی، وجود یکدیگر را به صورت ابژۀ جنسی در دسترس خود بیابند. دیگری به صورت موجودی اجتماعی یا وجودی انسانی، با دیدگاه‌ها، دغدغه‌ها و برخوردهای خاص خود، امروز دیگر برای کمتر کسی از موضوعیت برخوردار است.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">دلبستگی پدیده‌ای صرفاً فردی و شخصی نیست بلکه همزمان پدیده‌ای اجتماعی است. به این دلیل نیز به صورت یک ارزش-آرمان مطرح است. دلبستگی نه در هر شرایطی که در شرایطی خاص شکل می‌گیرد. "خود" و دیگری باید بتوانند خود را بنمایش بگذارند تا بین آنها دلبستگی شکل گیرد. آراستگی، سرزندگی و بازیگوشی‌ از فرد موجودی جذاب برای دیگران می‌سازد. فرد نه تنها باید از آ
محمدرفیع محمودیان − آزادی انسان، برابری انسان‌ها و همبستگی جامعه ارزش‌ها و آرمان‌های اصلی دوران مدرن هستند. امروز دیگر نمی‌توان آن سه را دارای اهمیت گذشته دانست.
نظرها
نظری وجود ندارد.