«واکنش احتمالی ایران به تصمیم ترامپ در مورد سپاه غیرمستقیم خواهد بود»
گفت‌و‌گو با میثم بهروش، پژوهشگر روابط بین الملل
میثم بهروش پژوهشگر روابط بین‌الملل می‌گوید، تروریستی قلمدادکردن کلیت این نهاد نظامی رسمی تنش‌ها بین تهران و واشنگتن را بدون واردآوردن ضربه اقتصادی اساسی به سپاه افزایش خواهد داد.
بحث‌ها بر سر قرارگرفتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های تروریستی ایالات متحده هنوز ادامه دارد. در میان مخالفان و منتقدان جمهوری اسلامی نیز این موضوع به اختلاف‌ها دامن زده است. منتقدان تصمیم کاخ سفید به موقعیت سپاه در مقام یک نیروی نظامی رسمی در نظام حاکم ایران، نقش آن در اقتصاد و اشتغال، خدمت اجباری سربازان وظیفه در این نهاد، افزایش خطر مقابله نظامی، خطرات استراتژی «رژیم‌چینج» (تغییر رژیم) آشکار در این تصمیم و دیگر موارد اشاره می‌کنند. موافقان اما سپاه را یک سازمان تروریستی می‌خوانند که در داخل و خارج مرزها دست به سرکوب و خشونت می‌زند و نقش «غارت‌گرانه» در اقتصاد دارد و فشار بر آن را «تحریم هوشمند» می‌دانند. «زمانه» در همین زمینه با میثم بهروش پژوهشگر روابط بین‌الملل گفت‌و‌گو کرده. او بر این باور است که جمهوری اسلامی در برابر این اقدام «احتمالاً» به واکنش مستقیمی که به اجماع جهانی علیه این کشور بینجامد، دست نخواهد زد.
دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری ایالات متحده دوشنبه ۸ آوریل / ۱۹ فروردین با انتشار بیانیه‌ای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا افزود. هرچند از ماه‌ها پیش احتمال چنین تصمیمی مطرح شده بود، هنوز کسی قادر به پیش‌بینی پیامدهای آن نیست؛ پیامدهایی که به واکنش جمهوری اسلامی ایران نیز بستگی دارد.
در نخستین واکنش‌ها شورای عالی امنیت ملی به پیشنهاد وزیر خارجه دولت آمریکا را «حامی تروریسم» و فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا (سنتکام) و نیروهای وابسته به آن را «گروه تروریستی» خواند، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و مجری‌های تلویزیون دولتی با یونیفرم سپاه بر سر کار حاضر شدند و سانتریفیوژهای نسل IR6 هرچند ذیل توافق هسته‌ای (برجام) به چرخش افتادند. ۲۰ فروردین، یک روز پس از اعلام تصمیم ترامپ، برابر با مناسبت حکومتی «سالروز ملی فن‌آوری هسته‌ای بود. اما حسن روحانی رئیس‌جمهوری چهارشنبه در جلسه هیأت دولت در آخرین اظهاراتش خواهان وحدت همه جریان‌های در این شرایط شد و گفت که به نظر او آمریکایی‌ها از حد شعار فراتر نخواهند رفت و اقدام دیگری انجام نخواهند داد و هیچ‌کس دیگر نیز به این اقدام آمریکا اعتنایی نمی‌کند.
میثم بهروش اما می‌گوید که هدف تصمیم ترامپ درباره سپاه پیگیری سیاست «رژیم‌چینج» است و همزمان هزینه سیاسی برای رئیس‌جمهوری بعدی ایالات متحده برای بهبود رابطه با ایران، خارج‌کردن سپاه از فهرست تروریستی و بازگشت به برجام را بسیار افزایش خواهد داد.
هرچند بسیاری از ناظران سیاسی ایرانی در ضرورت خویشتن‌داری جمهوری اسلامی و سپاه برای کاستن از ریسک تقابل نظامی استدلال می‌کند، آیا اظهارات حسن روحانی در مورد بی‌اعتنایی دیگران به اقدام آمریکا و بی‌اثربودن ورود سپاه به فهرست تروریستی آمریکا درست است؟
اتحادیه عرب در بیانیه پایانی نشست اخیرش، پس از دیگر تصمیم جنجالی ترامپ برای به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های اشغالی جولان، ضمن انتقادهای همیشگی از جمهوری اسلامی خواهان همکاری بر اساس حسن هم‌جواری شده بود. مصر نیز که سال گذشته صحنه نخستین مانور نظامی «ناتوی عربی» (ائتلاف امنیتی موسوم به «اتحاد استراتژیک خاورمیانه» که به ابتکار آمریکا تشکیل شد) بود، چندین روز پیش به خاطر بالارفتن ریسک مقابله نظامی با ایران از این ائتلاف جدا شده است. اما آیا قرارگرفتن سپاه در فهرست تروریستی ریسک جنگ را بالاتر و امکان بهبود رابطه تهران با دولت‌های عربی هم‌جوار را کمتر نخواهد کرد؟
میثم بهروش ضمن اشاره به تنش چندین ساله ریاض و تهران، معتقد است که تصمیم ترامپ در مورد سپاه در هر حال می‌تواند به «قطبی‌ترکردن فضا» بینجامد و به همین خاطر رابطه با دولت‌های عربی را سخت‌تر کند.
اروپا نیز که در حفظ برجام مقابل آمریکا و در انتقاد از برنامه موشکی و مداخله‌های منطقه‌ای ایران در کنار آمریکا ایستاده است، برای به راه انداختن سازوکار ویژه مالی معهود با جمهوری اسلامی برای دورزدن تحریم‌ها با مشکلات بیشتری رویارو شده؛ زیرا قرارگرفتن سپاه در فهرست تروریستی امکان تصویب لوایح پیوستن به گروه ویژه اقدام مالی (اف ای تی اف) در ایران را دشوارتر کرده است. هرچند نباید فراموش کرد که بریتانیا همین اواخر کلیت سازمان حزب‌الله لبنان، یکی از متحدان و وابستگان مهم جمهوری اسلامی در خاورمیانه را به فهرست تروریستی‌اش افزوده بود.
بهروش تأثیر تصمیم کاخ سفید درباره سپاه بر روابط ایران و اروپا را افزایش فشار سیاسی بر اروپا برای سخت‌گیری در برابر ایران می‌داند: «به دلیل نقش پررنگ سیاسی و اقتصادی و امنیتی سپاه در داخل ایران، اگر اروپا مذاکراتش را با ایران گسترش دهد، از دید آمریکا در حال تعامل با یک نهاد تروریستی خواهد بود ... و پیگیرد قانونی شرکت‌ها و افراد و سازمان‌هایی که با سپاه به نحوی مرتبط می‌شوند، برای آمریکا تسهیل خواهد شد.»
ساز و کار ویژه مالی با اروپا هنوز پس از ماه‌ها انتظار عملیاتی نشده است. از سوی دیگر، محافظه‌کاران تندرو در ایران از همان ابتدای امضای توافق هسته‌ای برای لغو آن فشارهایشان را آغاز کرده بودند و انتظار می‌رود این فشارها پس از خروج ترامپ از برجام، بازگشت تحریم‌ها و حالا ورود سپاه به فهرست تروریستی آمریکا افزایش یابند.
میثم بهروش در مورد واکنش‌های احتمالی جمهوری اسلامی و سپاه علیه تصمیم ترامپ می‌گوید:
«ایران نمی‌خواهد یک ائتلاف جهانی علیه‌اش شکل بگیرد. با وجود فشاری که داخل ایران برای خروج جمهوری اسلامی از برجام شکل گرفته است، خیلی محتمل نیست که در واکنش به قرارگرفتن سپاه در فهرست تروریستی آمریکا دست به چنین کاری بزند. واکنش مستقیم سپاه مثل هدف قراردادن نیروهای آمریکایی در منطقه هم خیلی محتمل نیست»
او اما احتمال واکنش غیرمستقیم سپاه و ترتیب‌دادن حملاتی با استفاده از برخی گروه‌های شبه‌نظامی در کشورهای همسایه همچون افغانستان و عراق را رد نمی‌کند.
زمانه درباره قرارگرفتن سپاه در فهرست تروریستی آمریکا پیش‌تر نیز با علی صدرزاده تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه گفت‌و‌گو کرده است. این گفت‌و‌گو را در لینک زیر بشنوید:
نظرها
تنها شانس
تنها شانس نجات مردمان ایران حمله نظامی است، وگرنه 40 دیگر هم این نظام سرنگون نمیشود و این مردم ضعیف تر از هستند قیام کنند آن با هم دست خالی. دوران گاندی بازی گذشته. این دیکتاتوری بیرحم را قوه زور میتوان نابود کرد.