فرهنگ و تاریخ نشئگی

<p>ماده&zwnj;ی مخدر از نظر فرهنگی، اجتماعی و طبی چه معنا و اهمیتی دارد؟ آیا می&zwnj;توان با توجه به جایگاه اجتماعی و فرهنگی مواد مخدر در جوامع گوناگون به سادگی به چنین پرسشی پاسخ داد؟ برای مثال آیا می&zwnj;توان جایگاهی را که &laquo;تریاک&raquo; از نظر فرهنگی اجتماعی در مشرق زمین از آن برخوردار است با الکل در کشورهای غربی مقایسه کرد؟ چه اتفاقی می&zwnj;افتد که گاهی یک ماده&zwnj;ی مخدر در جامعه رواج پیدا می&zwnj;کند و گاهی ماده&zwnj;ی دیگری؟</p> <!--break--> <p>&nbsp;</p> <p>تا پیش از انقلاب مواد مخدری مانند کوکائین و کرک و شیشه در ایران رواج نداشتند یا اصلاً ناشناخته بودند و در عوض الکل و تریاک در بین مردم بسیار رواج داشت. حتی در سال&zwnj;های آغازین دهه&zwnj;ی چهل استعمال تریاک در قهوه خانه&zwnj;های تهران و شهرستان&zwnj;ها کاری بسیار معمول بود.</p> <p>&nbsp;</p> <p><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20110606_KetabZamaneh_9_Ali.mp3"><img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon_0_0.jpg" /></a></p> <p>&nbsp;</p> <p>&nbsp;مایک جی در کتاب &laquo; High Society&raquo;که آن را می&zwnj;توان &laquo;به جامعه نشئگان&raquo; ترجمه کرد، تاریخچه&zwnj;ی مواد مخدر را از نظر فرهنگی در جوامع گوناگون بررسی می&zwnj;کند و نشان می&zwnj;دهد که مواد مخدر در طول تاریخ تمدن همواره اهمیت و معنایی متفاوت داشته&zwnj;اند. یک کتاب خواندنی، با زبانی روان و در همان حال علمی. <br /> &nbsp;</p> <p><strong>نشئگی به&zwnj;عنوان یک پدیده&zwnj;ی فرهنگی</strong></p> <blockquote> <p><img width="200" height="278" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/ESMMAL02.jpg" alt="" />جامعه نشئگان، نوشته مایک جی</p> </blockquote> <p>مایک جی بحث را از اینجا آغاز می&zwnj;کند که هر جامعه&zwnj;ای ماده&zwnj;ی مخدر خاص خود را دارد. قهوه، چای، الکل یا مواد تخدیرکننده&zwnj;ای مانند تریاک، هروئین، کوکائین، کرک و شیشه یا قرص&zwnj;های به اصطلاح روان&zwnj;گردان. مواد مخدر به خاطر اینکه ضمیر ناخوآگاه انسان را گسترش می&zwnj;دهند، همواره در همه&zwnj;ی جوامع و فرهنگ&zwnj;ها مورد توجه بوده&zwnj;اند. یکی از دانشمندان مردم&zwnj;شناس به نام دونالد ای براون (Donald E. Brown) در کتابی به نام &laquo;وجوه مشترک انسان&zwnj;ها در جهان&raquo; ثابت می&zwnj;کند که مواد مخدر درست مانند موسیقی و ادبیات همواره در طول تاریخ تمدن بخشی جدایی&zwnj;ناپذیر از فرهنگ جوامع بوده&zwnj;اند. مواد مخدر به&zwnj;خاطر ملاحظات آئینی و اجتماعی، یا به دلایل طبی و دارویی مصرف می&zwnj;شوند. مایک جی با استناد به این نظریه می&zwnj;گوید مصرف مواد مخدر نشان&zwnj;دهنده&zwnj;ی ارتباطی است که جانواران با گیاهان دارند. پیشینه&zwnj;ی این ارتباط به سیصد میلیون سال می&zwnj;رسد. در طبیعت همواره موادی یافت می&zwnj;شود، که به جانواران این امکان را می&zwnj;دهند که از خودشان دفاع کنند. او مثال&zwnj;هایی زیادی برای اثبات این موضوع می&zwnj;آورد. اگر حیوانات از گیاهان مخدر برای حفاظت خود از آسیب&zwnj;ها استفاده می&zwnj;کنند، در جوامع انسانی، مصرف مواد مخدر همیشه انسان&zwnj;ها را به هم نزدیک کرده و آنها را به هم پیوند داده. شمن&zwnj;ها با استفاده از مواد مخدر از خود بی&zwnj;خود می&zwnj;شدند و تلاش می&zwnj;کردند از نیروی یک جگوار برخوردار شوند. اصولاً این تصور وجود دارد که مصرف مواد مخدر نیروهایی ناشناخته را در انسان آزاد می&zwnj;کند.<br /> &nbsp;&nbsp;</p> <p><strong>اهمیت مواد مخدر در اجتماع<br /> </strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>ماده&zwnj;ی مخدری به نام &laquo;کاوا&raquo; در متطق جنوبی اقیانوس آرام یک هدیه&zwnj;ی گرانبها به&zwnj;شمار می&zwnj;آید و مردم گمان می&zwnj;کنند که &laquo;کاوا&raquo; همه&zwnj;ی مشکلات آنها را به&zwnj;طریق صلح&zwnj;جویانه حل می&zwnj;کند. &laquo;کاوا&raquo; در این مناطق در هاله&zwnj;ای از اسطوره و افسانه فرورفته است و باعث شده که فرهنگ&zwnj;ها در کنار هم بدون تنش، جنگ و خونریزی هم&zwnj;زیستی داشته باشند.</p> <p>به خاطر این تفاوت&zwnj;ها در اهمیت ماده&zwnj;ی مخدر است که نویسنده اعتقاد دارد به&zwnj;سادگی نمی&zwnj;توان یک معنای جهان&zwnj;شمول و فراگیر برای مواد مخدر یافت و به تعریفی یک&zwnj;دست و همگانی از مواد مخدر دست یافت. در هر حال مسلم آن است که انسان&zwnj;ها از مواد مخدر فقط به خاطر خاصیت روان&zwnj;گردان یا خواب&zwnj;آور و تسکین&zwnj;دهنده&zwnj;ی آن استفاده نمی&zwnj;کنند. بلکه مواد مخدر معنایی فراتر از این دارد. در ایران تریاک و اعتیاد به تریاک بیشتر در نزد مردان مشاهده شده. در چین هم اعتیاد به تریاک را به عنوان یک ترفند استعماری برای درهم شکستن مقاومت چینی&zwnj;ها در برابر بازرگانی خارجی امپراطوری انگلستان ارزیابی می&zwnj;کنند. در هر حال مصرف مواد مخدر از یک سویه&zwnj;ی اجتماعی هم برخوردار است و مایک جی در فصل های بعدی کتاب به این موضوع می&zwnj;پردازد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>اهمیت مواد مخدر در تاریخ تمدن</strong><br /> &nbsp;&nbsp;</p> <p>مایک جی اهمیت مواد مخدر را در طول تاریخ تمدن، از دوران عهد عتیق تا امروز نشان می&zwnj;دهد و حتی تا آنجا پیش می&zwnj;رود که چگونگی تهیه و تولید مواد مخدر در هر عصر و در هر تمدنی را به دقت بازگو می&zwnj;کند. مصرف حشیش در مشرق&zwnj;زمین، برای مثال در بین فدائیان حسن صباح به همان اندازه در بحث نویسنده اهمیت دارد که سنت نوشیدن چای در انگلستان یا تریاک&zwnj;کشی در چین و افغانستان. <br /> &nbsp;</p> <p>مواد مخدر در عصر مدرن اما مانند دیگر پدیده&zwnj;ها دگرگون شده&zwnj;اند. انسان اکنون قادر است مواد مخدر را به طریق مصنوعی و در آزمایشگاه&zwnj;ها تهیه کند و ازین نظر در پیوند با مواد مخدر وابستگی او به عالم گیاهان از بین رفته است. مواد تخدیرکننده&zwnj;ای مانند قرص&zwnj;های روان&zwnj;گردان در آزمایشگاه&zwnj;ها تولید می&zwnj;شوند و همواره محصولات تازه&zwnj;ای به بازار عرضه می&zwnj;گردند. این موضوع باعث شده که جنبه&zwnj;ی کالایی مواد مخدر بر جنبه&zwnj;های آئینی آن در روزگاران قدیم برتری پیدا کند. <br /> &nbsp;</p> <p>مایک جی به تحقیقات پزشکی درباره مغز و اعصاب هم اشاره می&zwnj;کند و احتمال می&zwnj;دهد که در آینده&zwnj;ای نه چندان دور دانشمندان از مواد مخدر برای افزایش توانایی&zwnj;های ذهنی انسان&zwnj;ها و حتی در جنگ&zwnj;ها استفاده کنند.<br /> &nbsp;</p> <p>یک کتاب بسیار مهم، جامع و کامل درباره&zwnj;ی مواد مخدر. نویسنده&zwnj; این کتاب را بدون هیچگونه داوری اخلاقی نوشته، مضرات مواد مخدر را در کنار فواید آن برشمرده و اهمیت اجتماعی مواد مخدر در طول تاریخ تمدن را نمایان کرده و سرانجام در سایه&zwnj;ی مواد مخدر، تصویری از آینده&zwnj;ی تاریخ تمدن بشری را هم ارائه کرده است.</p> <p>&nbsp;</p>