ژنو: پایان میانجیگری کوفی عنان در سوریه یا آغازی بر پایان حکومت اسد؟
<p>علی افشاری − نشست ژنو جدید‌ترین تلاش کوفی عنان برای موفقیت طرحش است. وی با دعوت از وزرای خارجه آمریکا، روسیه، انگلستان، فرانسه، چین، کویت، عراق، ترکیه و قطر، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و دبیر کل سازمان ملل متحد کوشید تا طرح خارج شده اش را دوباره به ریل قطار تحولات سوریه باز گرداند. </p> <!--break--> <div dir="RTL">وی در نظر داشت ایران و عربستان سعودی نیز در این نشست حضور داشته باشند، اما ایران به دلیل مخالفت انگلستان و آمریکا راهی به این نشست پیدا نکرد و عربستان به دلیل وتوی روسیه.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"><b>موقعیت فعلی</b></div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">نشست ژنو در شرایطی برگزار شد که جنگ داخلی در سوریه به اوج رسیده و خشونت‌ها به مراتب بیشتر از زمان قبل از طرح اتش‌بس است. دولت سوریه منازل مسکونی و مناطقی را که مخالفان در آنها حضور دارند، زیر بار حملات شدید نظامی قرار داده و همزمان با حضور سنگین نظامی در مرز‌های ترکیه آرایش جنگی به خود گرفته است.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">در دوره اخیر درگیری مسلحانه بین مخالفان و حکومت نیز افزایش یافته و شمار انفجار‌های نهاد‌های امنیتی و رسانه‌ای وابسته به حکومت در حال ازدیاد است. همچنین درگیری‌ها به سمتی می‌رود که در چشم‌انداز آن گسترش منازعات فرقه‌ای مذهبی قرار دارد.</div> <div dir="RTL"> </div> <blockquote> <div dir="RTL">در کل از زمانی که طرح عنان مورد موافقت بشار اسد قرار گرفت تا کنون قریب به ۴۸۰۰ نفر کشته شده‌اند. بر مبنای تخمین‌ها شمار قربانیان در اعتراضات ۱۶ ماهه سوریه به ۱۴۰۰۰ نفر رسیده است که ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر از نیرو‌های امنیتی و نظامی وابسته حکومت سوریه هستند.</div> </blockquote> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">در چنین وضعیت وخیمی کوفی عنان به کشور‌های قدرتمند دنیا هشدار می‌دهد اگر روند متعارض کنونی را کنار نگذارند و با هم همکاری نکنند، وضعیت سوریه فاجعه بار تر شده و به یک جنگ منطقه‌ای گسترش می‌یابد و فضای جدیدی برای تحرک تروریسم در خاور میانه ایجاد می‌نماید.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"><b>طرح کوفی عنان</b></div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">از زمانی که کوفی عنان به نمایندگی از سازمان ملل و اتحادیه عرب طرحش را مطرح کرد، قریب به ۵ ماه می‌گذرد. مفاد طرح شش محوری وی عبارت بود از:</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"><i>۱. دولت سوریه متعهد می‌شود در یک روند سیاسی همه جانبه با تمام گروه‌های سوریه و به منظور خواسته‌های مشروع ملت سوریه و برطرف کردن نگرانی‌های موجود با نماینده سازمان ملل همکاری کرده و دراین باره هرگاه که این نماینده درخواست کند فردی را به عنوان میانجی معرفی نماید.</i></div> <div dir="RTL"><i> </i></div> <div dir="RTL"><i>۲. خشونت‌های مسلحانه با همه اشکال آن باید زیر نظر سازمان ملل و به منظور حمایت از شهروندان و ایجاد ثبات در کشور فورا متوقف شود. برای تحقق این هدف دولت سوریه باید فورا تحرکات نیروهای نظامی خود به سمت اماکن مسکونی را متوقف کرده و از سلاح‌های سنگین در این گونه اماکن استفاده نکند. همچنین دولت باید استحکامات نظامی خود در داخل یا خارج از اماکن مسکونی را برچیند. دولت سوریه در همین راستا باید به منظور دست یافتن به توقف دائم خشونت‌های مسلحانه با نماینده سازمان ملل و تحت نظر نماینده سازمان ملل همکاری کند. این نماینده کوشش خواهد کرد تا تعهدات مشابهی نیز از گروه‌های مخالف و تمام دست اندرکاران در این امر بگیرد.</i></div> <div dir="RTL"><i> </i></div> <div dir="RTL"><i>۳. باید راه‌های کمک رسانی انسانی در زمان مناسب برای تمام مناطق آسیب دیده از این کشتارها تضمین شود. به منظور تحقق این هدف باید در نخستین مرحله کشتارهای روزانه متوقف شود و راه‌های کمک رسانی روزانه به ویژه در سطوح محلی فراهم شود.</i></div> <div dir="RTL"><i> </i></div> <div dir="RTL"><i>۴. افرادی که به صورت گروهی بازداشت شده‌اند و به خصوص گروه‌های ضعیف یا شخصیت‌هایی که تنها در فعالیت‌های سیاسی مسالمت آمیز شرکت داشته‌اند باید آزاد شوند و راه‌های دستیابی به اماکنی که این گونه افراد در آنجا بازداشت هستند فورا هموار شده و به تمام درخواست‌های مکتوب به منظور کسب اطلاعات لازم درباره بازداشت شدگان یا اجازه ملاقات با آنها و آزادی شان پاسخ داده شود.</i></div> <div dir="RTL"><i> </i></div> <div dir="RTL"><i>۵. باید گردش آزاد روزنامه نگاران در تمام نقاط کشور تامین شود و از جهت اعطای ویزا و مجوزهای ورود، سیاست بدون تبعیضی درباره تمام آنها اتخاذ شود.</i><img vspace="25" hspace="25" align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/syria_asad.jpg" alt="" style="width: 266px; height: 178px;" /></div> <div dir="RTL"><i> </i></div> <div dir="RTL"><i>۶. به آزادی تجمعات و حق برگزاری تظاهرات مسالمت آمیز چنان که قانون مقرر کرده است، احترام گذاشته شود.</i> (به نقل از <a href="http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2479867">روزنامه جام جم</a>).</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">این طرح پس از شکست میانجیگری اتحادیه عرب و خلف وعده بشار اسد صورت گرفت و بازرسان اتحادیه عرب ماموریت‌شان را نیمه‌تمام رها کردند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"><b>دو نگرش به طرح عنان</b></div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">دولت سوریه پس از کش و قوس فراوان پذیرفت در ۱۰ ماه آوریل حملات نظامی اش را متوقف کند و سپس ادوات نظامی سنگین را از شهر‌ها خارج سازد. اما این دولت با تشدید حملات تا قبل از این تاریخ نیرو‌های مخالف را از مناطقی که تسخیر کرده بودند بیرون راند و موقعیت خود را تثبیت کرد و با چند روز تاخیر در ۱۶ آوریل رسما آتش بست را پذیرفت.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">از ابتدا دو نگرش نسبت به این طرح وجود داشت. مخالفان سوری به دیده شک به آن می‌نگریستند و معتقد بودند این طرح به سود اسد و باعث تحکیم وی در قدرت می‌گردد. اما برخی دیگر می‌پنداشتند با متوقف شدن خشونت‌ها، مخالفان با اتکاء به برگزاری مسالمت آمیز تجمعات اعتراضی قدرت بیشتری پیدا خواهند کرد و در نهایت خواهند توانست اسد را برای پذیرش دولت انتقالی متقاعد سازند.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">در این میان برخی دیگر نیز باور داشتند اسد نمی‌تواند مفاد این طرح را اجرا کند لذا ناکامی این طرح فضا را برای برخورد‌های تند تر جامعه جهانی با حکومت سوریه مساعد می‌سازد.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"><b>طرح عنان در عمل</b></div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"> اما فرایند خروج تانک‌ها از شهر‌ها با تاخیر صورت گرفت و حکومت اسد به هیچ وجه اجازه نداد تا تجمعات مسالمت آمیز برگزار گردد و هر گاه که مخالفان به خیابان‌ها آمدند نیرو‌های دولتی به سرکوب آنها پرداختند. به عبارت دیگر آتش بس بر خلاف مفاد قرار داد با پایان دادن به فضای پلیسی و امنیتی همراه نشد.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">طبیعی بود چنین وضعیتی نمی‌توانست مورد پذیرش معترضین سوری قرار بگیرد. کوفی عنان بار‌ها در دیدار با بشار اسد و دولت روسیه نا خرسندی خود از تاخیر و عدم اجرای مفاد طرحش را اظهار داشت.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">دولت سوریه اعلام کرد نیرو‌های پلیس در شهر‌ها می‌مانند و همچنین خروج ارتش را منوط به توقف حمایت دولت‌های خارجی از مخالفان مسلح سوری و همچنین توقف فعالیت‌های آنها نمود.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">ارتش آزاد سوریه طرح عنان را پذیرفت و عملیات‌های نظامی اش را متوقف کرد. اما این نیرو‌ها در نقاط مرزی فعال بوده و به آماده سازی و تقویت خود پرداختند. در این میان انفجار‌ها و عملیات کوچکی از سوی نیرو‌های نا معلوم صورت گرفت . مسیر کمک‌های بشر دوستانه باز شد اما مشکلات و معضلات کماکان باقی ماند .</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">بازرسان سازمان ملل نیز که به صورت مرحله‌ای در سوریه حضور یافتند نتوانستند در برابر خشونت‌ها بازدارندگی ایجاد کنند و سرانجام نیز پس از حملاتی به سوی آنها و نبود امنیت، فعالیت شان را به تعلیق در آوردند. ژنرال رابرت مود رئیس هیات بازرسان سازمان ملل مسئولیت ناکامی را به گردن هر دو طرف دعوا در سوریه انداخت. هرو لادسوس معاون دبیر کل سازمان ملل در خصوص عملیات پاسداری از صلح در اول ماه می‌اظهار داشت طرفین طرح کوفی عنان را نقض کرده‌اند.</div> <div dir="RTL"> </div> <blockquote> <div dir="RTL"><img width="222" height="102" align="middle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/kufi-anan.jpg" alt="" /></div> <div dir="RTL">کوفی عنان در نشست ژنو طرح خود را با پیشنهاد تشکیل دولت وحدت ملی در سوریه و حکمرانی آن در دوره انتقالی از طریق انتخابات چند حزبی و آزاد تکمیل کرده است. این حکومت قرار است مشترکا از بین نیرو‌های حکومت و مخالفان و دیگر گروه‌ها تشکیل گردد.</div> <div dir="RTL"> </div> </blockquote> <div dir="RTL"> تشدید خشونت‌ها باعث شد تا نا کارامدی طرحی که حمایت غرب و روسیه را پشت سر خود داشت آشکار شود و مخالفان سوری و حامیان منطقه‌ای شان در فکر تدابیر دیگری باشند. پس از جنایت حما که منجر به کشته شدن و اعدام صحرائی بیش از ۱۳۰ نفر از افراد غیر نظامی شد، ارتش آزاد سوریه اعلام کرد به حملات نظامی دست خواهد زد و تعهدش نسبت به طرح کوفی عنان را آشکارا شکست.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"><b>مسئول ناکامی طرح عنان</b></div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">در کل از زمانی که طرح عنان مورد موافقت بشار اسد قرار گرفت تا کنون قریب به ۴۸۰۰ نفر کشته شده‌اند. بر مبنای تخمین‌ها شمار قربانیان در اعتراضات ۱۶ ماهه سوریه به ۱۴۰۰۰ نفر رسیده است که ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر از نیرو‌های امنیتی و نظامی وابسته حکومت سوریه هستند. (به نقل از <a href="http://www.cbsnews.com/8301-33816_162-57464357/mood-pessimistic-at-geneva-meeting-on-syria/?tag=contentMain;contentBody">سایت سایت سی بی اس</a>)</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">مسئولیت اصلی ناکامی طرح عنان تا کنون حکومت سوریه است که سعی کرده با طفره رفتن از اجرای کامل و جامع مفاد طرح فوق و پذیرش حق مردم سوریه، از این طرح برای سرکوب کامل مخالفان و تثبیت قدرت خود بهره برداری نماید.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">واکنش مخالفان و تعارض اقدامات آنها با مفاد طرح عنان در چهارچوب بن بست این طرح در ایجاد بازدارندگی در خصوص سیاست حمام خون بشار اسد قابل ارزیابی است. حکومت اسد نشان داده است حاضر به توزیع قدرت و مصالحه با مخالفان نیست. آمار تکان دهنده کشته شدگان و مسئولیت حکومت در این فاجعه انسانی مشروعیت و اعتبار بشار اسد برای نقش آفرینی در وضعیت آینده سوریه را از بین برده است . به عبارت دیگر صلح پایدار، دموکراسی و توسعه در آینده سوریه با خروج بشار اسد از قدرت گره خورده است.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"><b>نشست ژنو و ابهام در مورد بشار اسد</b></div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">حال کوفی عنان در نشست ژنو طرح خود را با پیشنهاد تشکیل دولت وحدت ملی در سوریه و حکمرانی آن در دوره انتقالی از طریق انتخابات چند حزبی و آزاد تکمیل کرده است. این حکومت قرار است مشترکا از بین نیرو‌های حکومت و مخالفان و دیگر گروه‌ها تشکیل گردد.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">منتها به صورت کلی و غیر مصداقی بیان شده است افراد و گروه‌هایی که مشارکت آنها باعث بی اعتبار شدن این روند و به خطر افتادن ثبات در سوریه می‌شوند در حکومت انقالی حضور نیابند. این اصل می‌تواند به گونه‌ای تفسیر شود که بشار اسد از قدرت کنار می‌رود.</div> <div dir="RTL"> <blockquote> <div dir="RTL">چشم انداز پیش روی سوریه برای حل سیاسی و دیپلماتیک منازعه تیره و تار است. به احتمال زیاد رویارویی نظامی کنونی گسترش پیدا خواهد یافت و نتیجه این زور آزمایی و خلق قدرت توسط جنبش اعتراضی و همچنین میزان اقتدار ارتش اسد سرنوشت کارزار را روشن خواهد کرد.</div> </blockquote> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"> اما طبق مذاکرات قبل از نشست، روسیه کماکان بر روی موضع قبلیش اصرار ورزید که هیچ شرطی برای کنار رفتن اسد از قدرت نباید در طرح وجود داشته باشد و این مسئله فقط مربوط به مردم سوریه است. بشار اسد نیز در مصاحبه با تلوزیون دولتی ایران گفت هیچ راه حل غیر سوری را نخواهد پذیرفت. منتها غرب بر روی رفتن بشار اسد تاکید زیادی داشته است.</div> </div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"> پس از نشست کوفی عنان با ابراز رضایت اعلام کرد که شرکت کنندگان که نیرو‌های مهمی در منطقه و جهان هستند با تشکیل دولت وحدت ملی موافقت کردند ولی وی هیچ اشاره‌ای به نسبت این دولت با بشار اسد نکرد و در پاسخ به سئوالی گفت "حضور و با عدم حضور بشار اسد مربوط به انتخاب خود مردم سوریه است . بعید می‌دانم مردم سوریه به کسانی که دست شان الوده به خون است رای بدهند"</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"><b>تردید درباره شانس آغاژ گفت‌وگوی ملی در سوریه</b></div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">اما این خوش بینی عنان با تردید‌های زیادی مواجه است. نخست دولت سوریه نشان داده است که حضور در قدرت برایش بازی مرگ و زندگی دارد. بشار اسد پذیرای راه حلی نیست که وی در ان قدرت را در هر سطحی واگذار نماید. برخورد پلیسی و سرکوب خونین و گسترده ابزار کار او است و حکومت وی تنها در حالتی خشونت را کنار می‌گذارد که مخالفان تسلیم شوند. حتی بعید به نظر می‌رسد که کنار رفتن روسیه از پشت حکومت حزب بعث منجر به کناره گیری سریع بشار اسد گردد. اما قطع حمایت سیاسی و نظامی روسیه باعث تضعیف حکومت سوریه و شتاب گرفتن آهنگ جدایی از ارتش سوریه می‌شود.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">از سوی دیگر مخالفان و شورای ملی سوریه نیز تنها زمانی وارد گفت‌وگوی ملی می‌شوند که سقوط حکومت بشار اسد محرز شده باشد. برای آنها گفت‌وگو با حکومت پس از کناره گیری بشار اسد معنا پیدا می‌کند. مردمی که در طول۱۶ ماه گذشته در شرایط سخت متحمل درد‌ها و رنج‌های بسیاری شده و از نزدیک بی رحمی حکومت در قتل عام خانواده و هم وطنان شان را دیده‌اند، رضایت نخواهند داد دوباره پذیرای دولتی باشند که بشار اسد نیز در آن حضور دارد.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">نیرو‌های منطقه و جهان که در معادلات سوریه حضور دارند نیز بعید است اراده جدی برای پذیرش موافقتنامه در نشست ژنو نشان بدهند. رقابت‌های آنها ادامه پیدا خواهد کرد و هر کدام خواهند کوشید تا با تاثیرگذاری بر روند مسائل در راستای سیاست خود به دیگری نشان بدهند که حق به جانب آنها ست و راه حل پیشنهادی مورد نظر آنان پاسخگوی حل مشکلات است. ایران و عربستان که در مذاکرات اجازه شرکت نیافتند احتمالا بیش از دیگر کشور‌ها سعی خواهند کرد نشان دهند که نقش آنها در سوریه نادیده گرفتنی نیست .</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">حتی در صورت رضایت طرفین به شرکت در انتخابات و فرض کناره گیری اسد، وجود تشتت و پراکندگی زیاد در بین نیرو‌های مخالف سوری دیگر چالش مهم در برابر دولت وحدت ملی است.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">لذا اگر چه طرح عنان از مرگ نجات یافته و دوباره فرصتی برای موفقیت پیدا کرده است اما امید کامیابی آن بالا نیست.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL"><b>چشم‌انداز </b></div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">بدین ترتیب چشم انداز پیش روی سوریه برای حل سیاسی و دیپلماتیک منازعه تیره و تار است. به احتمال زیاد رویارویی نظامی کنونی گسترش پیدا خواهد یافت و نتیجه این زور آزمایی و خلق قدرت توسط جنبش اعتراضی و همچنین میزان اقتدار ارتش اسد سرنوشت کارزار را روشن خواهد کرد.</div> <div dir="RTL"> </div> <div dir="RTL">در مجموع نشست ژنو ظرفیتی قابل اتکاء برای کاستن از جنگ داخلی رو به گسترش در سوریه ارائه نکرد. اما این به معنای پایان کار نیست . اگر کوفی عنان بتواند روس‌ها را متقاعد سازد که با رفتن بشار اسد از قدرت مخالفت نکنند آنگاه نشست ژنو می‌تواند بمانند نشست گوادالوپ تسریع گر سقوط حکومت حزب بعث در سوریه بشود. بررسی سابقه روسیه آشکار می‌سازد اگر آنها امتیازات مناسبی دریافت کنند و منافع شان و بخصوص حفظ پایگاه نظامی در آینده سوریه تضمین شود، موافقت آنها با "سوریه بدون بشار اسد" دور از انتظار نخواهد بود.</div> <div dir="RTL"> </div> <p><span dir="RTL">البته اگر طرح دولت ملی مورد حمایت طرفین منازعه قرار نگیرد آنگاه میانجیگری کوفی عنان به پایان خواهد رسید و آینده سوریه بیشتر در معرض ابهام و نا معلومی قرار خواهد گرفت.</span></p>
علی افشاری − نشست ژنو جدید‌ترین تلاش کوفی عنان برای موفقیت طرحش است. وی با دعوت از وزرای خارجه آمریکا، روسیه، انگلستان، فرانسه، چین، کویت، عراق، ترکیه و قطر، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و دبیر کل سازمان ملل متحد کوشید تا طرح خارج شده اش را دوباره به ریل قطار تحولات سوریه باز گرداند.
البته اگر طرح دولت ملی مورد حمایت طرفین منازعه قرار نگیرد آنگاه میانجیگری کوفی عنان به پایان خواهد رسید و آینده سوریه بیشتر در معرض ابهام و نا معلومی قرار خواهد گرفت.
نظرها
کاربر مهمان
کاري ميکنند که مردم سوريه بساط هرچي ديکتاتور را از ريشه بکنند......