کمپین نه به حجاب اجباری

عبدالرضا احمدی – کمپین “نه به حجاب اجباری” با شعار “حجاب اختیاری، حق زن ایرانی” از بیستم تیرماه توسط “گروه دانشجویان و دانش آموختگان لیبرال دانشگاه های ایران” در فیس‌بوک آغاز به کار کرده است.

سی و سه سال از تلاش حکومت برای تحمیل حجاب اجباری می گذرد. تحمیل حجاب اسلامی به شکل عملی از نخستین و چشمگیر ترین تلاش‌های حکومت برای اجرایی کردن فقه شیعه در جامعه ایران بود که طی مراحلی در نهایت درسال ۱۳۶۳ به شکل قانون به تصویب مجلس رژیم رسید، اما حتی پیش از تصویب قانون نیز یعنی از سال ۱۳۵۷و براساس دستور آیت‌الله خمینی جلوگیری از ورود زنان بدون حجاب به ادار‌ه های دولتی آغاز شد. این در حالی بود که در میان مسلمانان و مذهبیون افرادی بودند که با تصمیم خمینی مخالف بودند. مثلا افرادی چون آیت‌الله طالقانی در همان روزهای آغازین تصویب حجاب اجباری با آن به مخالفت پرداختند.

وی در مصاحبه‌ای که در روزنامه اطلاعات ۲۰ اسفند ۱۳۵۷ منتشر شد نظرش را چنین شرح داد: «حجاب اجباری حتی برای زن‌های مسلمان هم نیست. چه برسد به اقلیت های مذهبی، چه اجباری؟ مگر در دهات ما از صدر اسلام تاکنون زنان ما چگونه زندگی می‌کردند؟ مگر چادر می پوشیدند؟… کی در این راهپیمایی‌ها زنان ما را مجبور کرده که با حجاب یا بی حجاب بیایند؟ این ها خودشان احساس مسئولیت کردند. اما حالا اینکه روسری سر کنند یا نکنند باز هم هیچکس در آن اجباری نکرده است.»

آیت‌الله محمود طالقانی: «حجاب اجباری حتی برای زن‌های مسلمان هم نیست. چه برسد به اقلیت های مذهبی، چه اجباری؟ مگر در دهات ما از صدر اسلام تاکنون زنان ما چگونه زندگی می‌کردند؟ مگر چادر می پوشیدند؟… کی در این راهپیمایی‌ها زنان ما را مجبور کرده که با حجاب یا بی حجاب بیایند؟ این ها خودشان احساس مسئولیت کردند. اما حالا اینکه روسری سر کنند یا نکنند باز هم هیچکس در آن اجباری نکرده است.» (روزنامه اطلاعات ۲۰ اسفند ۱۳۵۷)
این مخالفت اما راه به جایی نبرد و هر ساله حکومت دایره نظارتی خود را بر زنان و دختران تنگ‌تر کرد. به طوری که در سال‌های اخیر با ایجاد گشت‌های ارشاد در شروع فصل گرم شاهد برخوردهای شدید و قهرآلود با زنان و دختران هستیم؛ برخوردهایی که موجب اعتراض فعالان سیاسی و مدنی و برخی فعالان دینی شده است. به طور نمونه می‌توان به موضعگیری روزهای اخیر محمدعلی ایازی، استاد حوزه و دانشگاه که از سوى چند تن از مراجع بزرگ حوزه علمیه قم اجازه اجتهاد و استنباط احکام دارد، اشاره کرد. وی معتقد است: حجاب «یک امر شرعی شخصی» است و حکومت می‌تواند مردم را به حجاب تشویق کند، اما حق برخورد ندارد.

کمپین نه به حجاب اجباری، نخستین کمپینی است که با حمایت فعالان سیاسی و مدنی مختلف چون سعید قاسمی‌نژاد، مهرانگیز کار، نیره توحیدی، بهزاد مهرانی و مهدی خلجی و بسیاری دیگر از فعالان مدنی و فعالان زنان با شعار مشخص “نه به حجاب اجباری” آغاز به کار کرده است.

در اعلامیه اعلام موجودیت و آغاز فعالیت کمپین “نه به حجاب اجباری” با شعار “حجاب اختیاری، حق زن ایرانی” آمده است: “جمهوری اسلامی از آغاز پیروزی‌اش، اندک اندک گستره‌ سیطره‌ خود را بر تمامی شئونات زندگی فردی و اجتماعی شهروندان ایرانی اعمال کرده است. حق انتخاب سبک زندگی و از جمله انتخاب آزادانه‌ نوع و شکل پوشش هیچگاه از این سلطه مصون نمانده است؛ و در این میان زنان و دختران متحمل ظلمی مضاعف شده‌اند.

حجاب اجباری و اعمال آن توسط حاکمیت، زنان را از حقوق حقه‌ خود محروم ساخت. حکومت با صرف هزینه‌های مادی و معنوی بسیار و نشاندن داروغه‌های سیار بر کوی و برزن راه بر زن بست و با بزن و ببند تلاش کرد تا آن‌ها یا خود را بر اساس موازین و معیارهای تنگ و کور نظام هماهنگ کنند و یا طعم تلخ محرومیت و آزار را بچشند. در این میان هر چند حکومت همواره با پایداری و نافرمانی زنان ایران مواجه بوده است اما تجربه نیاندوخته است و هرساله با آغاز فصل گرما بیش از پیش بر سختگیری‌های بی‌منطق خود افزوده است.”

تحمیل حجاب هویت حکومت اسلامی است

سحر رضازاده، سخنگوی کمپین نه به حجاب اجباری، در گفت‌وگویی با رادیو زمانه هدف این کمپین را “در درجه اول معطوف کردن نگاه مخالفان و منتقدان جمهوری اسلامی به مطالبات اجتماعی جوانان” عنوان کرد و ادامه داد: “مطالبات اجتماعی جوانان از جمله اولویت‌هایی است که امروزه کمتر به آن پرداخته می‌شود؛ مطالباتی مثل حق آزادی پوشش، آزادی سبک زندگی که نمونه‌های مهمی از مطالبات جوانان امروز است.”

خانم رضازاده در خصوص شکل‌گیری ایده این کمپین گفت: “ایده این کمپین توسط گروه دانشجویان و دانش‌آموختگان لیبرال دانشگاه‌های ایران مطرح شد و بعد از آن در پی مشورت‌هایی که با دیگر صاحب‌نظران و فعالان سیاسی و فعالان زنان انجام شد، شمار قابل توجه‌ای از مردم و هم فعالان سیاسی و اجتماعی حمایت خود را از این جریان با ارسال عکس‌های خود و انجام گفت‌وگو با این کمپین ابراز داشتند.”

سحر رضازاده، سخنگوی کمپین نه به حجاب اجباری، در خصوص پافشاری جمهوری اسلامی در خصوص حجاب اجباری که حتی در شریعت بر آن اصراری نیست می‌گوید: “جمهوری اسلامی خط قرمزهای ایدئولوژیکی دارد که این خط قرمزهای ایدئولوژیک هویت حکومت اسلامی را می‌سازند که یکی از آنان اجباری بودن حجاب است.”
این فعال اجتماعی، در خصوص پافشاری جمهوری اسلامی در خصوص حجاب اجباری که حتی در شریعت بر آن اصراری نیست گفت: “جمهوری اسلامی خط قرمزهای ایدئولوژیکی دارد که این خط قرمزهای ایدئولوژیک هویت حکومت اسلامی را می‌سازند که یکی از آنان اجباری بودن حجاب است.”

وی در خصوص طیفی زنانی که از کمپین حمایت کرده‌اند گفت: “یکی از نکات جالب حمایت زنان محجبه از کمپین است.” وی با اشاره به متن پیامی از یکی از حامیان کمپین به نام زهرا شریعتی گفت: “وی در پیام خود گفته است در نظرات کمپین می‌خواندم که چرا تقریباً همه عکس ها بدون حجاب فرستاده شده‌اند، به این معنا که کسی از افراد محجبه همراه و هم عقیده با این حرکت نیست؟ در اینکه در بین افرادی که به حجاب اعتقاد کامل دارند، کم نیستند افرادی که به حجاب اجباری در ایران عزیز اعتراض دارند شکی ندارم، اما این هدف کاری بیش از اعتراض می‌طلبد. اتفاقا شاید از سمت من و شمایی که به حجاب اجباری نه می‌گوییم. خواهش اولم از افرادی است که به حجاب اعتقاد دارند: تاثیر گذاری افراد محجبه در این بین قطعاً (و شاید به نادرست) بیشتر است. عرصه اعتراض فراهم است و اتفاقا هزینه زیادی برای امثال ما ندارد. از اصلاح دید خودمان گرفته تا باز کردن باب گفتگو با عوامل گشت‌های ارشاد و کمک به زیستن با مسالمت در کنار هم وطنانی که حجاب داشتن/ نداشتن هیچ یک نباید ملاک برتری یکی بر دیگری واقع شود. خواهش دومم همراهی همه کسانی است که به ناحق در این سی سال به واسطه عدم اعتقاد به حجاب مورد آزار واقع شدند. حالا همه کنار هم هستیم و انتقامجویی تنها مسیری ست که ما را به هدف ذکر شده در این کمپین نمی‌رساند.”

سحر رضازاده معتقد است: “حق حجاب اختیاری امروز باید توسط همه زنان مطالبه شود و نه فقط از سوی زنان لائیک. در چنین شرایطی است که امکان تغییر جدی خواهد شد.”