یادی از نانی دوفریس، ایران‌شناس و پژوهشگر

<p>فروغ تمیمی - در چهارم جولای ۲۰۱۲، &laquo;نانی دو فریس&raquo;، باستان&zwnj;شناس و مورخ هلندی در شصت و هشت سالگی به علت سرطان لوزالمعده درگذشت.</p> <!--break--> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">او در سال&zwnj;های اخیر در معرفی ایران و زنان ایرانی به کارشناسان هلندی مدام در تلاش بود. در این اواخر نانی (به همراه نگارنده این سطور) درحال نوشتن کتابی درباره جنبش زنان در ایران بود که متاسفانه با تشدید بیماری&zwnj;اش به طور موقت ادامه نیافت.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">او شیفته زنانی چون طاهره قره&zwnj;العین، فروغ فرخزاد، نوشین احمدی خراسانی و بسیاری دیگر بود و برای معرفی جنبش زنان ایران به جامعه هلند فعالیت&zwnj;های متعددی را سامان داد.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">نانی مهربان و پرشور، محققی برجسته&zwnj; در رشته باستان&zwnj;شناسی و مطالعات زنان بود و پس از اتمام تحصیل سال&zwnj;ها به همراه همسرش &laquo;یان بست&raquo;، باستان&zwnj;شناس مطرح هلندی، سرپرستی تیم باستان&zwnj;شناسی سازمان یونسکو در بلغارستان و جزیره کرت را به عهده داشت. افزون بر این، نانی از فعالان موج دوم فمینیستی دهه شصت قرن گذشته در هلند بود. درواقع یکی از اولین زنانی بود که به مطالعه تاریخ مبارزات زنان پرداخت.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">زمانی که دانشجو بود، در رشته باستان&zwnj;شناسی و تاریخ هیچ توجهی به مسائل تاریخی از زاویه جنسیتی وجود نداشت و تاریخ زندگی زنان در دانشگاه&zwnj;های هلند موضوعی بی&zwnj;اهمیت و ناشناخته به حساب می&zwnj;آمد. این موضوعی بود که نانی را بعد&zwnj;ها سخت به خود مشغول کرد. او و همفکرانش با وجود آنکه در یک جامعه مدرن و مرفه زندگی می&zwnj;کردند در نیمه دوم قرن بیستم هنوز از حقوق برابر با مردان برخورددارنبودند. درآن زمان هنوز اکثریت زنان متاهل و از جمله خود وی به خاطر داشتن همسر- به طور قانونی- حق داشتن هیچ شغلی را نداشتند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <blockquote> <div dir="RTL">نانی دوفریس، از اعضای فعال سازمان معروف &laquo;جامعه زن و مرد&raquo; بود که توسط دو تن از رهبران جنبش زنان هلند، یعنی یوکه اسمیت و هدی&zwnj;دان کُنا، برپا شده بود. این سازمان که اولین تشکیلات فمینیستی زنان هلندی در سال ۱۹۶۸ بود، توانست نقش مهمی در هدایت موج دوم فمینیستی در این کشور بازی کند. در آن سال&zwnj;ها فمینیست&zwnj;های هلندی موفق شدند به&zwnj;تدریج تمام طرح&zwnj;های برابری&zwnj;خواهانه را در سیاست&zwnj;ها و برنامه&zwnj;های دولت&zwnj;ها بگنجانند و بیشتر قوانین را به نفع زنان تغییر دهند.</div> </blockquote> <div dir="RTL">در&zwnj;&zwnj; همان سال&zwnj;ها موج دوم فمینیستی در هلند اوج گرفت و حدود چهل سال پیش نانی دوفریس با پیگیری موفق شد در دانشکده تربیت معلم به عنوان مدرس استخدام شود. در سال&zwnj;های بعد با همفکرانش شبکه&zwnj;ای از محققان فمینیست را برای بررسی مطالعات تاریخی در مورد زنان برپا کردند. در آن سال&zwnj;ها مطالعه تاریخ اجتماعی زندگی زنان مرسوم نبود و حتی هیچ واحد درسی در این مورد در اکثر دانشگاه&zwnj;ها وجود نداشت، اما با تلاش این گروه که به &laquo;نوتس فراون&raquo; یا &laquo;زنان نوتس&raquo; معروف بودند، از سال ۱۹۸۰ مطالعه تاریخ زنان در رشته تاریخ مدرسه عالی تربیت معلم آمستردام جزو واحدهای درسی اصلی شد. در این مسیر، این گروه به مدت بیست و پنج سال به مطالعه تاریخ زنان و انتشار مقالات و کتاب&zwnj;هایی در این مورد پرداخت. نانی علاوه بر تحقیقات باستان&zwnj;شناسی مقالات متعددی هم در نشریات فمینیستی آن سال&zwnj;های هلند منتشر کرد.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">نانی دوفریس همچنین از اعضای فعال سازمان معروف &laquo;جامعه زن و مرد&raquo; بود که توسط دو تن از رهبران جنبش زنان هلند یعنی یوکه اسمیت و هدی&zwnj;دان کُنا، برپا شده بود. این سازمان که اولین تشکیلات فمینیستی زنان هلندی در سال ۱۹۶۸ بود، توانست نقش مهمی در هدایت موج دوم فمینیستی در این کشور بازی کند. در آن سال&zwnj;ها فمینیست&zwnj;های هلندی موفق شدند به&zwnj;تدریج تمام طرح&zwnj;های برابری&zwnj;خواهانه را در سیاست&zwnj;ها و برنامه&zwnj;های دولت&zwnj;ها بگنجانند و بیشتر قوانین را به نفع زنان تغییر دهند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>تلاش بی&zwnj;وقفه برای بهبود موقعیت اجتماعی زنان</b></div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">نانی به عنوان فمینیستی فعال به مدت ۱۲ سال طراح ارشد پروژه&zwnj;های متعدد برای بهبود موقعیت اجتماعی زنان و همچنین برای ۲۵ سال مدرس داوطلب ادبیات و تاریخ با رویکردی جنسیتی برای گروه&zwnj;های زنان هلندی بود. او با جدیت و بدون هیچ وقفه&zwnj;ای داوطلبانه تدریس تاریخ و ادبیات فمینیستی را برای علاقه&zwnj;مندان برعهده داشت.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">این فمینیست پرکار در ادامه تلاش&zwnj;هایش برای انتشار مقالات محققان مطالعات زنان، مسائل قومیت و همجنسگرایی از سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۴ ویراستار فصلنامه علمی و بین&zwnj;المللی <span dir="LTR">Thamyris</span> بود. در آن سال&zwnj;ها او مقالات بسیاری از محققان زن ایرانی شاغل در دانشگاه&zwnj;های غرب را در این فصلنامه چاپ کرد.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <blockquote> <div dir="RTL"><img align="middle" width="200" height="277" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/nanny_005.jpg" alt="" /></div> <div dir="RTL">نانی به عنوان فمینیستی فعال به مدت ۱۲ سال طراح ارشد پروژه&zwnj;های متعدد برای بهبود موقعیت اجتماعی زنان و هم چنین برای ۲۵ سال مدرس داوطلب ادبیات و تاریخ با رویکردی جنسیتی برای گروه&zwnj;های زنان هلندی بود. او با جدیت و بدون هیچ وقفه&zwnj;ای داوطلبانه تدریس تاریخ و ادبیات فمینیستی را برای علاقه&zwnj;مندان برعهده داشت.</div> </blockquote> <div dir="RTL">از سال ۲۰۰۰ و در پی آشنایی با جنبش فمینیستی نوپای زنان ما، نانی بار دیگر به مطالعه تاریخ ایران پرداخت و هم با جدیت زبان فارسی را یاد گرفت. او در دهه گذشته سه&zwnj;بار به ایران و ترکیه سفر کرد و شرح مشاهداتش را در کتابی به نام &laquo;از اصفهان تا افزه، در مسیر جاده شاهنشاهی&raquo; در سال ۲۰۰۹ منتشر کرد که درواقع سفرنامه جالب او و همسرش به ایران است. در این کتاب که در هلند خیلی مورد توجه قرار گرفت، نانی با دقت یک مردم&zwnj;شناس به تاریخ باستان و معاصر کشور ما پرداخته است و شرح گفت&zwnj;وگوهای جالب&zwnj;اش با زنان و مردان در شهر&zwnj;ها و روستاهای ایران از بخش&zwnj;های خواندنی این کتاب هستند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">نانی همچنین در کتابش با نقد یوروسنتریسم غربی با اشاره به تحقیقات و حفاری&zwnj;های خود درباره تمدن تراسیا در بلغارستان (چهارهزارسال قبل از میلاد مسیح تا قرن ششم مسیحی) از شباهت فوق&zwnj;العاده میان هنر ایرانی و هنر مردم تراسیا می&zwnj;گوید. از اینکه برخلاف نظرات بسیاری از محققان اروپایی که تمدن یونانی را مهم&zwnj;ترین فرهنگ باستانی در منطقه مدیترانه می&zwnj;دانند، باید از تاثیر شدید فرهنگ و هنر ایرانی بر هنر یونانی و تراسیا هم گفت و نوشت.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">او در سفر دور و دراز خود به ایران از مناطق باستانی ناشناخته، علاقه مردم به تاریخ، شکوه تخت جمشید، حافظ و فردوسی، شاعره محبوب چهار نسل فروغ فرخزاد، کلاس قرآن زنان قزوینی، کتابخانه صدیقه دولت&zwnj;آبادی در تهران و ده&zwnj;ها موضوع جالب دیگر می&zwnj;نویسد. از مهربانی مردم که بدون آنکه او را بشناسند، به خانه&zwnj;شان دعوت می&zwnj;شده است تا در ضمن پذیرایی مفصل از او و همسرش از شعر و سیاست و تاریخ هم برایشان بگویند. نانی در کتابش مردم ایران را به خاطر عشق عمیق&zwnj;شان به تاریخ و فرهنگ کهن خود می&zwnj;ستاید و هم در پارک&zwnj;ها با زنان جوانی به صحبت می&zwnj;نشیند که در حسرت آزادی و زندگی در جامعه&zwnj;ای بدون تبعیض ناامیدانه از او کمک می&zwnj;خواهند. او حیرت&zwnj;زده از علاقه ایرانی&zwnj;ها به اسامی خارجی، از دختری قشقایی سوار بر اسب و در حال کوچ به نام آتنا می&zwnj;نویسد. دختری که والدینش نام الهه دانایی در اساطیر یونانی را بر او گذاشته&zwnj;اند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">نانی همچنین در کتابش از ستم و تبعیض روا شده به اقلیت&zwnj;های قومی در خوزستان یا کردستان، بر مهاجران افغان یا متروک شدن معابد قدیمی یهودیان در همدان هم می&zwnj;گوید. از مشکلات اقتصادی، سیاست&zwnj;های جهانی در دوران باستان و امروز و هم از اهمیت اشتغال برای زنان ما به عنوان قدم اول برای رهایی و آزادی از تبعیض و نابرابری.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">نانی دوفریس با وجود بیماری نابه&zwnj;هنگام و تحمل چهارماه درد شدید جسمی، توان روحی&zwnj;اش را تا آخرین لحظه حفظ کرد. بیماران طبق قوانین پزشکی در هلند می&zwnj;توانند درصورت داشتن بیماری لاعلاج از پزشک بخواهند که به زندگی&zwnj;شان پایان دهد. همسر، فرزندان و نوه&zwnj;های آن عزیز هم از این عمل شجاعانه او با تحسین و احترام حمایت کردند. یادش گرامی و راهش پررهرو باد.&nbsp;&nbsp;</div>