ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

غیر واقع‌گرایی در اخلاق

<p>علی صبوحی &ndash; واقع&zwnj;گرایی در اخلاق بر این باور است که هر حکم اخلاقی مستلزم دو چیز است:</p> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> (الف) ویژگی های اخلاقی وجود دارند،</div> <div dir="RTL"> (ب) وجود ویژگی های اخلاقی مستقل از ذهن ما است.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> نپذیرفتن هر یک از این دو شما را در دسته غیر واقع&zwnj;گرایان قرار می&zwnj;دهد.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> در این نوشته به معرفی یکی از مهمترین استدلال های غیر واقع&zwnj;گرایی در اخلاق می پردازیم.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> <b>۱- مقدمه</b></div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> گزاره &quot;توهین به اعتقادات دیگران نا پسند است&quot; بیانگر یک حکم اخلاقی است. می&zwnj;توان دلایلی له یا علیه این حکم اخلاقی بر شمرد. اما از منظر دیگر نیز می&zwnj;توان به این گزاره اخلاقی نگاه کرد. می&zwnj;توان پرسید که این گزاره چه چیزی را بیان می&zwnj;کند؟ آیا این گزاره مستلزم وجود ویژگی &quot;نا پسند بودن&quot; در جهان خارج است؟ پاسخ واقع&zwnj;گرا به این پرسش مثبت است. از منظر یک واقع&zwnj;گرا ویژگی نا پسند بودن در جهان خارج وجود دارد و گزاره &quot;توهین به اعتقادات دیگران نا پسند است&quot;&nbsp;گزاره ای صادق است زیرا که توهین از مصادیق آن ویژگی است. اما به نظر غیر واقع&zwnj;گرا چنین ویژگی ای در جهان خارج وجود ندارد. به عبارت دقیق&zwnj;تر، از نظر غیر واقع&zwnj;گرا هیچ گونه ویژگی اخلاقی در جهان وجود ندارد. بر این اساس، واژه هایی چون &quot;نا پسند&quot; ، &quot;خوب&quot; ، &quot;بد&quot;، &quot;نا درست&quot; و ..واژه های تهی هستند و به هیچ ویژگی&zwnj;ای ارجاع نمی&zwnj;کنند. نتیجه منطقی چنین چیزی این خواهد بود که گزاره های اخلاقی از جمله &quot;توهین به اعتقادات دیگران نا پسند است&quot;&nbsp;همگی دارای ارزش صدق کاذب خواهند بود. &nbsp;این نظریه که گزاره&zwnj;های اخلاقی را کاذب می&zwnj;داند به &quot;نظریه خطا&quot; (<span dir="LTR">error theory</span>) مشهور است. در ادامه به توضیح بیشتر آن خواهیم پرداخت.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> اما نظریه خطا تنها صورت غیر واقعگرایی نیست. همانطور که گفته شد واقع&zwnj;گرایی در بر گیرنده دو ادعا است: (الف) وجود چیزی در جهان خارج و (ب)&nbsp;استقلال آن &nbsp;چیزدر وجود. همچنین دیدیم که نظریه خطا ادعای (الف) را رد می&zwnj;کند. با این حال، دسته ای دیگر از غیر واقع&zwnj;گرایان ادعای الف را می&zwnj;پذیرند اما ادعای (ب) را رد می&zwnj;کنند. از نظر این دسته از غیر واقع&zwnj;گرایان، گزاره های اخلاقی بیانگر وجود ویژگی&zwnj;های اخلاقی هستند، اما ویژگی های اخلاقی وجود مستقل ندارند. در این نوشته تنها به بررسی نظریه خطا می&zwnj;پردازیم و بررسی استدلال&zwnj;هایی را که ادعای (ب) را رد می&zwnj;کنند به فرصتی دیگر موکول می&zwnj;کنیم.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> اما پیش از پرداختن به این دو صورت از غیر واقع&zwnj;گرایی ابتدا می بایست به موضع بیان&zwnj;گرایی (<span dir="LTR">expressivism</span>) <span>&nbsp;&nbsp;اشاره داشته باشیم. از نظر بیان&zwnj;گرا اساسا نزاع میان واقع&zwnj;گرا و غیر واقع&zwnj;گرا در اخلاق نزاعی بی حاصل و بی بنیاد است. علت این ادعا از این است که جمله های اخلاقی در اساس قابل اطلاق صدق-کذب نیستند. شخص با اظهار جملۀ &quot;توهین به عقاید دیگران نا درست است&quot; هیچ باوری<a href="#_ftn1" name="_ftnref1" title=""><span dir="LTR"><span><span>[1]</span></span></span></a> را بیان نمی&zwnj;کند. بلکه گوینده چنین جمله ای تنها احساس خود نسبت &nbsp;به توهین کردن به عقاید دیگران را بیان می&zwnj;کند. به عیارت دیگر، جمله&quot;توهین به عقاید دیگران نا درست است&quot; معادل این است که &quot;توهین، اه&quot;. &nbsp;این جمله قابل صدق و کذب نیست<a href="#_ftn2" name="_ftnref2" title=""><span dir="LTR"><span><span>[2]</span></span></span></a>. </span></div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> اگر آن طور که بیان&zwnj;گرا می&zwnj;گوید جملات اخلاقی قابل اطلاق صدق و کذب نباشند آن گاه نزاع میان واقع&zwnj;گرایی و غیر واقع&zwnj;گرایی بیهوده خواهد بود: زیرا که نزاع آن دو در اصل نزاعی بر سر این است که (الف) آیا جمله های اخلاقی صادق هستند و یا کاذب و (ب) اگر صادق هستند چه چیز ی آنها را صادق می&zwnj;گرداند؟ ویژگی &zwnj;های مستقل و یا ویژگی هایی که به نوعی به واکنش ما آدمیان وابسته هستند؟</div> <div dir="RTL"> اگر جمله های &nbsp;اخلاق قابل صدق و کذب نباشند به دو پرسش الف و ب نمی&zwnj;توان پاسخ داد.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> بنابراین با توجه به اهمیت این موضوع لازم است تا اندکی بر روی بیان&zwnj;گرایی تامل کنیم. آیا موضع بیان&zwnj;گرا در باره جمله اخلاق قابل پذیرش است؟</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> اولین ایرادی که به بیان&zwnj;گرایی وارد شده ایرادی موسوم به فرگه-گیچ است. همانطور که اشاره شد از نظر بیان&zwnj;گرا جمله اخلاقی &nbsp;قابل صدق و کذب نیست و تنها اظهار آن&nbsp;بیان گر احساس شخص است. اما کارکرد جمله فوق در شرایطی که اظهار نشده است چیست؟ به عنوان مثال جملات شرطی را در نظر بگیرید: اگرتوهین به عقاید دیگران نادرست است، نباید به عقاید مسلمانان توهین کرد. &quot;توهین به عقاید دیگران نادرست است&quot; در مقدمه این جمله اظهار نشده است. حال پرسش این است که بیان&zwnj;گرا در این مورد چه می&zwnj;تواند بگوبد؟ مشکل بیشتر نمایان میشود هنگامی که به نقش چنین جملاتی در یک استنتاج معتبر نگاه کنیم:</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> ۱- توهین به عقاید دیگران نادرست است.</div> <div dir="RTL"> ۲- اگرتوهین به عقاید دیگران نادرست است، نباید به عقاید مسلمانان توهین کرد.</div> <div dir="RTL"> ۳- نباید به عقاید مسلمانان توهین کرد.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> استدلال بالا معتبر است. اما اگر&nbsp;کارکرد معنایی جمله &quot;توهین به عقاید دیگران نادرست است&quot; در مقدمه ۱ با کارکرد معنایی آن در مقدمه ۲ ( که در آن جمله مورد نظر اظهار نشده است) متفاوت باشد استدلال بالا را نمی&zwnj;توان معتبر دانست.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> ایراد دیگری که به بیان&zwnj;گرایی وارد شده است بر مبنای آن چه تئوری حداقلی صدق نامیده شود شکل گرفته است. مطابق تئوری حداقلی صدق هر جمله ای دارای ارزش صدق است تنها اگر دو شرط زیر را برآورده سازد:</div> <div dir="RTL"> ۱- استاندارد های شناخته شده ای برای کاربرد مناسب و نامناسب آن جملات وجود داشته باشد.</div> <div dir="RTL"> ۲- جمله از ویژگی های گرامری (سینتکتیک) مثل قابلیت نفی، قابلیت شرطی شدن، قابلیت قرار گرفتن در گرایش های گزاره ای برخوردار باشد.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> گزاره اخلاقی کمک به دیگران اخلاقا خوب است را در نظر بگیرید. اظهار این جمله در شرایطی مناسب است. مثلا در شرایطی که قرار است به شخص مظلومی کمک شود. اما در شرایطی که فرد ظالم موضوع بحث است گفتن اینکه &nbsp;&quot;کمک به دیگران اخلاقا خوب است&quot; اظهار نا مناسبی است. بنابر این شرط اول برای این جمله بر قرار است. همچنین می&zwnj;توان این جمله را نفی کرد و گفت چنین نیست که کمک به دیگران اخلاقا خوب است. و یا این جمله را در یک شرطی بکار برد : اگر کمک به دیگران اخلاقا خوب است پس من هم به کیوان کمک می&zwnj;کنم.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> اگر بتوان برای تمام جملات اخلاق شروط بالا را فراهم کرد می&zwnj;توان گفت که بر خلاف آن چه بیان&zwnj;گرا می&zwnj;گوید گزاره های اخلاقی دارای صدق و کذب هستند. &nbsp;ما در این جا قضاوت در باره دو ایراد وارد شده به بیان&zwnj;گرایی را بر عهده خواننده می&zwnj;گذاریم<a href="#_ftn3" name="_ftnref3" title=""><span><span dir="LTR"><span><span>[3]</span></span></span></span></a> و به بررسی استدلال های علیه واقع&zwnj;گرایی می&zwnj;پردازیم.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> <b>۲- استدلال نظریه خطا</b></div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> همانطور که اشاره شد نظریه خطا میگوید که گزاره های اخلاقی کاذب هستند زیرا که اساسا ویژگی های اخلاقی در جهان خارج وجود ندارند. در این قسمت به بررسی مهمترین استدلال &nbsp;نظریه خطا می&zwnj;پردازیم.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> ۲-۱) استدلال بر اساس غرابت</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> این استدلال توسط جی.ال. مَکی &nbsp;ارائه شده است.. مکی ابتدا ادعا می&zwnj;کند که &nbsp;ویژگی های اخلاقی&nbsp;بایدویژگی های عینی (<span dir="LTR">objective</span>) باشند. سپس استدلال می&zwnj;کند که ویژگی های عینی اخلاقی نمی&zwnj;تواند وجود داشته باشند.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> پیش از آنکه بر بررسی استدلال مکی بپردازیم، ایتدا باید منظور او از عینی بودن ویژگی های اخلاقی را روشن کنیم. منظور مکی از عینی بودن ویژگی های اخلاق این نیست که همگان می&zwnj;توانند قضاوت واحدی در باره ویژگی های اخلاقی داشته باشند. به عبارت دیگر، عینی بودن ویژگی های اخلاقی با بین الاذهانیت قضاوت افراد در باره آن&nbsp;ها &nbsp;متفاوت است. در نظر مکی عینی بودن ویژگی های اخلاقی به معنای &quot;هنجاری بودن&quot; و یا &quot;جهت دهندگی به عمل&quot; است. هنجاری بودن یک ویژگی به این معنا است که دانستن آن ویژگی توسط شخص متضمن عمل کردن او به آن ویژگی است. به عوان مثال، کسی که مفهوم &quot;خوب&quot; به عنوان یک ویژگی اخلاقی&nbsp;را می&zwnj;داند و گزاره &quot;کمک به دیگران خوب است&quot; را نیز می&zwnj;داند خواهان کمک به دیگران است. مکی پس از روشن کردن مفهوم عینیت&nbsp;ویژگی های اخلاقی استدلال میکند چنین ویژگی هایی وجود ندارند. دلیل مکی برای این ادعا این است که وجود چنین ویژگی&zwnj;هایی غریب خواهد بود. غرابت ویژگی های عینی اخلاقی از نظر مکی هم به شکل متافیزیکی است&nbsp;و هم به شکل معرفت شناختی (اپیستمولوژیک). در ادامه به بررسی این دو شکل از غرابت می&zwnj;پردازیم.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> الف) غرابت متافیزیکی</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> همانطور که گفته شد ویژگی های عینی اخلاقی ویژگی های هنجاری و جهت دهنده عمل هستند. به عبارت دیگر ویژگی&zwnj;های اخلاقی چنان هستند که ضرورتا در بر دارنده تمایل به انجام عمل مرتبط هستند. به طور مثال ویژگی خوب چنان است که درک آن ضرورتا همراه با تمایل و جهت گیری به سمت &nbsp;انجام دادن عمل خوب است. اما به عقیده مکی وجود چنین ویژگی هایی در جهان&nbsp;فیزیکی غریب خواهد بود. ویژگی های جهان خارج چنان نیستند که ذاتا در بردارنده تمایل و جهت به سمت انجام عملی داشته باشند.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> اما ممکن است کسی در پاسخ به این استدلال بگوید که&nbsp;ویژگی های اخلاقی&nbsp;شاید در جهان فیزیکی وجود نداشته باشند اما می&zwnj;توان گفت که آنها در یک ساختار غیر فیزیکی وجود دارند. برای دیدن پاسخ مکی به این ایراد باید استدلال غرابت معرفتی را مرور کنیم.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> ب) غرابت معرفتی</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> پاسخ مکی به این ادعا که ویژگی های عینی اخلاقی به نحوی از انحا (در یک ساختار غیر فیزیکی) وجود دارند این است که چنین چیزی از لحاظ معرفتی غریب است: چطور می&zwnj;توان به چنین ویژگی هایی معرفت داشت؟ اگر ویژگی های اخلاقی در ساختار غیر فیزیکی وجود داشته باشند ما نمی&zwnj;توانیم با آن ویژگی ها رابطه علّی (<span dir="LTR">causal</span>) داشته باشیم. و اگر نتوانیم با ویژگی ای رابطه علی داشته باشیم نمی&zwnj;توانیم تبین قابل فهمی از چگونگی معرفت به آن ویژگی بدست دهیم.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> برخی از طرفداران واقع&zwnj;گرایی تلاش کرده اند تا به استدلال غرابت معرفتی پاسخ گویند. جان مک داوول تلاش می&zwnj;کند تا با استفاده از مفهوم طبیعت ثانویه ارسطو نشان دهد که ما می&zwnj;توانیم به ویژگی های هنجاری و عینی اخلاق دسترسی معرفتی داشته باشیم. از نظر مک داوول ما دارای ویژگی های ثانویه هستیم که به ما این امکان را میدهند که &quot; یک پروسه طبیعی تربیتی، افکار و اعمال ما را چنان شکل دهد که هنجاریت و جهت دهندگی ویژگی های اخلاقی در مقابل دیدگان ما قرار گیرند&quot; (مک داوول، ۱۹۹۴، ص.۸۳). اما این استدلال مک داوول مجاب کننده نیست. عبارت &quot;در برابر دیدگان قرار گرفتن&quot; در استدلال &nbsp;مک داوول نمی&zwnj;تواند معنای محصلی داشته باشد زیرا تنها آن چیزی که در جهان فیزیکی و نظم طبیعی قرار دارد می&zwnj;تواند در برابر دیگان قرار گیرد. می&zwnj;توان این&nbsp;انتقاد را به شکل یک دو گانه مشکل ساز (<span dir="LTR">(dilemma</span> بسط داد. منظور مک داوول ازعبارت در&quot;برابر دیدگان قرار گرفتن&quot;&nbsp;و یا دیدن ویژگی&zwnj;های هنجاری، یا دارای مفهوم محصل نیست که در این صورت مک داوول نتوانسته است &nbsp;مسِأله غرابت معرفتی را حل کند و یا اینکه او دچار مغالطۀ &quot;اشتباه کاربرد مقوله&quot; (<span dir="LTR">category mistake</span>) شده است و مفهوم &quot;دیدن&quot; را برای مقوله ای نا مناسب بکار برده است.</div> <div dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> <b>منابع:</b></div> <div class="rteleft"> Blackburn, S. 1984, <i>Spreading the Word</i>. Oxford: Oxford University Press</div> <div class="rteleft"> Mackie, J. 1976, <i>Ethics: Inventing Right and Wrong</i>. New York: Penguin</div> <div class="rteleft"> McDowell, J. 1994, <i>Mind and World</i>. Cambridge, MA: Harvard University Press</div> <div class="rteleft"> Smith, M, 1994, &ldquo;why expressivists about value should love minimalism about truth?&rdquo; <i>Analysis</i> (54):1</div> <div class="rteleft"> Wright, C, 1992, <i>Truth and Objectivity</i>, Cambridge, MA: Harvard University Press</div> <div dir="RTL"> <b>&nbsp;</b></div> <div align="right" dir="RTL"> &nbsp;</div> <div dir="RTL"> <p><b>پانویس&zwnj;ها:</b></p> <p>&nbsp;</p> <div id="ftn1"> <div dir="RTL"> <a href="#_ftnref1" name="_ftn1" title=""><span dir="LTR"><span><span><span>[1]</span></span></span></span></a>باور یک حالت شناختی (<span dir="LTR">cognitive</span>) است. از این رو نام دیگر بیان&zwnj;گرایی غیر شناختی&zwnj;گرایی (<span dir="LTR">non-cognitivism</span>) است زیرا که مطابق این نظریه اظهار گزاره اخلاقی هیچ باوری را بیان نمی&zwnj;کند.</div> </div> <div id="ftn2"> <div dir="RTL"> <a href="#_ftnref2" name="_ftn2" title=""><span dir="LTR"><span><span><span>[2]</span></span></span></span></a>استدلال بیان&zwnj;گرایی &nbsp;بر پایه تزی از هیوم&nbsp;که&nbsp;به &quot;تز انگیزه هیومی&quot; معروف است، بنا شده است. بنا بر این تز، انگیزه شامل باور و میل است. اگر چنین چیزی را بپذیریم و با توجه به اینکه &nbsp;اظهار گزاره اخلاقی&nbsp;ضروتا مستلزم انگیزه برای عمل به آن است باید بپذیریم که شخصبا اظهار گزاره اخلاقی نه تنها &nbsp;باوری را بیان میکند بلکه میل خود را هم بیان میکند. اما چنین چیزی نا درست است زیرا که باور و میل دو هویت متمایز هستند. به همین دلیل است که بیان&zwnj;گرا &nbsp;این ادعا را که اظهار گزاره اخلاقی مستلزم اظهار یک باور است و در نتیجه قابلیت اطلاق صدق و کذب دارد را رد می&zwnj;کند.</div> </div> <div id="ftn3"> <div dir="RTL"> <a href="#_ftnref3" name="_ftn3" title=""><span dir="LTR"><span><span><span>[3]</span></span></span></span></a>&nbsp;سایمون بلک برن معروفترین مدافع بیان&zwnj;گرایی در سالیان اخیر بوده است. برای پاسخ بلک برن به ایراد فرگه-گیچ ن.ک: بلک برن 1984</div> <div dir="RTL"> ایراد بر مبنای تئوری حداقلی صدق از جانب کریسپین رایت (1992) &nbsp;بیان شده است. اما برخی از فلاسفه ادعا می کنند که بیانگرایی با تئوری حداقلی صدق سازگار است. برای دنبال کردن بحث&nbsp;ن.ک: <span dir="LTR">Michael Smith (1994)</span></div> </div> </div> <p>&nbsp;</p>

علی صبوحی – واقع‌گرایی در اخلاق بر این باور است که هر حکم اخلاقی مستلزم دو چیز است:

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

  • منوچهر

    ( از منظر یک واقع‌گرا ویژگی نا پسند بودن در جهان خارج وجود دارد و گزاره "توهین به اعتقادات دیگران ناپسند است" گزاره ای صادق است زیرا که توهین از مصادیق آن ویژگی است. اما به نظر غیر واقع‌گرا چنین ویژگی ای در جهان خارج وجود ندارد) - ویژگی یعنی چی ؟ یعنی انرا مثل سیب و هندوانه ببینیم ؟ بدیهی است که ما از توهین ازرده میشویم و به ان علم داریم . پس ازرگی خاطر یک ویژگی عینی است و قطعا میتوان کارکرد مادی انرا هم توضیح داد . مثلا میشود گفت ناراحتی ناشی از توهین باعث اختلال در کارکرد سروتونین میشود و ایجاد افسردگی میکند ( تحلیل روان-تنی) . لب کلام اینکه خود لفظ " ویژگی" محل مناقشه است . (... اما در شرایطی که فرد ظالم موضوع بحث است گفتن اینکه "کمک به دیگران اخلاقا خوب است" اظهار نا مناسبی است) دکتر عبدالکریم سروش جمله بسیار جالبی دارد که دقیقا در رابطه با این موضوع است . وی میگوید ( نقل بمضمون):" تنها امری که در حوزه اخلاق میتواند دارای اطلاق باشد اینست که " باید اخلاقی بود". از انجا که پایین بیاییم افعال اخلاقی نسبی میشوند و بسته به شرایط میتواند خوب یا بد باشد " . برای اکثر انسانها بدیهی است که دروغ همه جا بد نیست و هکذا سایر افعال اخلاقی . ( اما به عقیده مکی وجود چنین ویژگی هایی در جهان فیزیکی غریب خواهد بود. ویژگی های جهان خارج چنان نیستند که ذاتا در بردارنده تمایل و جهت به سمت انجام عملی داشته باشند. ) - جهان خارج یعنی چی ؟ ایا ما انسانها جزو جهان هستیم یا نه ؟ اخلاق امری انسانی است و انسان هم جزو جهان است . شاید هم ما جزو جهان نیستیم!!!!!!