درباره طرح صلح خاورمیانه ترامپ چه می‌دانیم؟

دو سال از زمانی‌که دونالد ترامپ برای نخستین بار طرحی را برای احیای روند صلح متوقف‌شده اسرائیل و فلسطین پیشنهاد کرد، می‌گذرد. قرار است سه‌شنبه (امروز) این طرح پیشنهادی اعلام شود.

این طرح باید دو مساله اصلی، محوری و بغرنج را که چندین نسل مذاکره‌کنندگان صلح به دنبال حل آن بودند، لحاظ کند. مهمترین آن مساله اورشلیم (بیت المقدس) است، شهری که هر دو طرف آن را به‌عنوان پایتخت‌شان می‌خواهند. علاوه بر اورشلیم ظن و بی اعتمادی شدیدی که میان دو طرف وجود دارد مانع بزرگ دیگری است،  و همه این‌ها در شرایطی است که دیگر آمریکا به عنوان میانجی مورد قبول دو طرف شناخته نمی‌شود.

در حالی‌که ترامپ و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل نزدیک‌ترین متحدان سیاسی یکدیگر به‌حساب می‌آیند، روابط آمریکا و فلسطینیان در حضیض است. رهبران فلسطینی حتی حاضر به ملاقات با دولت ترامپ نیستند و دولت را مغرض و طرفدار اسرائیل می‌دانند.

 مشکلات اصلی چیستند؟

چرا احیای مذاکرات در این مقطع صورت می‌گیرد؟

بر اساس گمانه‌زنی تحلیلگران، یک دلیلش آن است که ترامپ و نتانیاهو هر دو درگیر مشکلات داخلی هستند. ترامپ با محاکمه استیضاح کنگره مواجه است و دادستان اسرائیل درماه نوامبر برای نتانیاهو کیفرخواستی در ارتباط با سه پرونده  فساد مالی صادرکرده. هر دو هر گونه کار خلافی را تکذیب می‌کنند.

به علاوه، هر دو در آستانه انتخابات دیگری هستند: نتانیاهو در ماه مارس و ترامپ در ماه نوامبر.

طرح ترامپ چیست؟

جزییات این طرح که مشتمل بر ده‌ها صفحه است هنوز اعلام نشده، اما بر اساس گزارش رویترز، منابع فلسطینی‌ و عرب که پیش‌نویس طرح را دیده‌اند، نگرانند که این طرح مقدمه‌ای باشد برای الحاق نیمی از کرانه باختری، شامل دره اردن به اسرائیل. دره اردن منطقه‌ای حاصلخیز و استراتژیک است.

فلسطینی‌ها می‌گویند که دره اردن، یعنی نزدیک به سی درصد وسعت کرانه باختری، بخشی حیاتی برای کشور آینده فلسطینی است.

دو منبع آگاه نیز سه شنبه ۲۸ ژانویه / ۸ بهمن به روزنامه واشنگتن پست اعلام کردند «طرح معامله قرن» به فلسطینی‌ها خودمختاری محدود و مشروط اعطا خواهد کرد. به گفته آن‌ها، این طرح قرار است مرزهای اسرائیل و کرانه باختری رود اردن را تغییر دهد و ضمن به‌رسمیت شناختن کنترل اسرائیل بر مناطقی که از سال ۱۹۶۷ تاکنون اشغال کرده است، بخش وسیعی از شهرک‌های یهودی‌نشین را نیز به خاک اسرائیل ملحق کند.

جرد کوشنر، مشاور دونالد ترامپ و داماد او که مسئول اصلی تهیه اصول این طرح است، اولین بار مرحله نخست طرح را ژوئن و در بحرین ارائه کرد که در آن ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای تقویت اقتصاد فلسطینیان و کشورهای عرب همسایه پیشنهاد شده بود.

شانس موفقیت این طرح چقدر است؟

آخرین دور مذاکرات اسرائیلی ــ فلسطینی سال ۲۰۱۴ بی نتیجه بود.

موانع همچنان برجاست و توسعه شهرک‌های اسرائیلی در سرزمین‌های اشغالی و نسل‌ها بی اعتمادی از دو طرف نیز مزید بر علت است. در دو دهه گذشته در غزه جنبش اسلامی حماس قدرت گرفته و در نزاع دائمی قدرت با محمود عباس رئیس تشکیلات خخودگردان فلسطینی است که از حمایت غرب برخوردار است.

خواسته همیشگی جامعه بین المللی راه حل دو کشوری بوده که به معنای ایجاد یک کشورمستقل فلسطینی در همسایگی اسرائیل است. دولت ترامپ از  حمایت از این راه‌حل اجتناب می‌کند.

ماه نوامبر مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده اعلام کرد که واشنگتن از این پس شهرک‌‌سازی‌های اسرائیلی در کرانه باختری را نقض قوانین بین المللی نمی‌داند. فلسطینی‌ها و بخش عمده‌ای از جامعه بین‌المللی از جمله شورای امنیت سازمان ملل این شهرک‌‌سازی‌ها را ناقض قوانین بین المللی می‌دانند. اسرائیل این مساله را رد می‌کند.

تاثیر بر انتخابات اسرائیل

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل که در کمتر از یک سال برای سومین بار وارد رقابت‌های انتخابات پارلمانی می‌شود، در سه پرونده به فساد مالی متهم شده است.

نتانیاهو متهم است که هدایای غیرقانونی از میلیاردرهای خارجی برای خود و همسرش گرفته، با مِنی موزِس، مالک روزنامه «یدیعوت آخرونوت» برای پوشش خبری مثبت و فشار بر روزنامه رقیب آن «اسرائیل هیوم» تبانی کرده و یک شرکت مخابراتی دولتی را که مدت‌ها تنها شرکت مخابراتی اسرائیل بود، به شائول آلوویچ، مالک پایگاه خبری والانیوز فروخته و با دادن تسهیلات به او، وب‌سایت والانیوز خبرهای مثبتی از نتانیاهو منتشر کرده است.

برخی می‌گویند، طرح معامله قرن طرحی است که نتانیاهو را از زندانی شدن نجات می‌دهد و در حقیقت «معامله قرن» بیش از آنکه یک طرح تاریخی برای صلح اسرائیل و فلسطینیان باشد، معامله‌ای است میان ترامپ و نتانیاهو و  بنی گانتس، رهبر اپوزیسیون اسرائیل در این میانه گرفتار آمده است.

به صورت خلاصه، ترامپ دارد نتانیاهو را از مرگ سیاسی نجات می‌دهد و در عوض نتانیاهو به کمپین انتخاب مجدد ترامپ کمک می‌کند. رأی‌دهندگان تبشیری و یهودی حامی دولت اسرائیل بخش مهمی از رأی‌دهندگان جمهوری‌خواه ایالات متحده را تشکیل می‌دهند.

واکنش فلسطینی‌ها

محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی مذاکره درباره طرح دولت آمریکا برای صلح در خاورمیانه را رد کرده و گفته است این طرح به سود اسرائیل است. پیش از دیدار ترامپ با نتانیاهو و بنی گانتس، ( دوشنبه شب ۷ بهمن / ۲۷ ژانویه ) فلسطینی‌ها جامعه بین‌المللی را فراخواندند تا این طرح را بایکوت کند.

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا سه‌شنبه ۸بهمن / ۲۸ ژانویه پس از دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و همچنین بنی گانتس، رهبر اپوزیسیون اسرائیل در واشنگتن از طرح صلح خاورمیانه خود که به «طرح معامله قرن» مشهور است، رونمایی خواهد کرد.

به‌گفته فلسطینی‌ها، «طرح معامله قرن» قابل قبول نیست زیرا اورشلیم را به‌عنوان تنها پایتخت اسرائیل، و شهرک‌های کرانه باختری اشغالی و دره اردن را به‌عنوان سرزمین اسرائیل به‌رسمیت می‌شناسد و ۳۰ درصد از منطقه کشاورزی و استراتژیک کرانه باختری اشغالی به خاک اسرائیل ملحق می‌کند.

مقام‌های فلسطینی گفته‌اند که انتظار دارند اعتراضاتی را علیه «طرح معامله قرن» آمریکا سازمان دهند.

جامعه بین‌الملل چه می‌گوید؟

پنج قدرت اروپایی، کشورهای فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا و بریتانیا در شهریورماه گذشته (سپتامبر ۲۰۱۹) با صدور بیانیه مشترکی نگرانی خود را از برنامه نتانیاهو برای الحاق دره اردن به خاک اسرائیل اعلام کردند. آن‌ها در این بیانیه از دولت اسرائیل و طرف‌های درگیر فلسطینی خواستند از هرگونه اقدامی که به نقض حقوق بین‌الملل بینجامد و راه حل دو کشور بر اساس توافق سال ۱۹۶۷ را به چالش بکشد، خودداری کند.

نمایندگان ۵۷ کشور اسلامی سازمان همکاری اسلامی در بیانیه پایانی نشست خردادماه (سپتامبر) این سازمان نیز با حمایت از فلسطینیان اعلام کردند که با هر گونه توافق ناقض حق فلسطینیان مخالفند.

در همین زمینه: