گزارشگران بدون مرز: کرونا آزادی رسانه‌ها را به خطر انداخته

گزارشگران بدون مرز سه‌شنبه ۲۱ آوریل/ ۲ ارديبهشت گزارشی یا عنوان «ویرایش ۲۰۲۰ رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها» را منتشر کرد. بر اساس این گزارش همه‌گیری ویروس کرونا در جهان به سایر گرفتاری‌ها روزنامه‌نگاران افزوده شده و در مجموع حق دسترسی به اطلاعات را بیش از پیش به خطر انداخته است.

گزارشگران بدون مرز در گزارشی از رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها با موضوع وضعیت روزنامه‌نگاری در ۱۸۰ کشور جهان، نشان می‌دهند که در دهه در پیش روی ما‌ روزنامه‌نگاری با بحران‌هان‌ ژئوپولتیک (تهاجمی شدن مدل‌های اقتدارگر)،بحران فن‌آوری (نبود تضمین‌های دموکراتیک)، بحران دموکراسی (دوقطبی شدن و سیاست سرکوب)، بحران اعتماد ( تردیدها و کینه نسبت به رسانه‌ها) و بحران اقتصادی (فقر روزنامه‌نگاری با کیفیت) مواجه است. این بحران‌ها آزادی رسانه‌ها و دسترسی آزادانه شهروندان به اطلاعات را هدف قرار داده است. اکنون بحران همه‌گیری ویروس کرونا هم بدان اضافه شده. کریستف دولوار دبیر اول گزارشگران بدون مرز در این‌باره می‌گوید:

«همه‌گیری ویروس کرونا تصویرگر وجود عوامل منفی برای حق دسترسی به اطلاعات درست و خود عاملی با ضریب افزاینده است. آزادی، کثرت‌گرایی، راستینی اطلاعات تا سال ۲۰۳۰ چه خواهند شد؟ پاسخ به این پرسش را در امروز باید جست‌وجو کرد.»

گزارشگران بدون مرز به درستی یادآوری می‌کنند که بین سرکوب آزادی اطلاع‌رسانی و رتبه کشورها در رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها پیوندی آشکار وجود دارد. دو نمونه: جمهوری خلق چین و جمهوری اسلامی ایران که هر دو از کانون‌های همه‌گیری ویروس کرونا بودند، سانسور گسترده‌ای را در انتشار خبرهای همه‌گیری به کار بستند. مجارستان کار را بدانجا کشاند که حتی قانون «کرونا ویروس» را به تصویب رساند که برای « نشر خبرهای نادرست» مجازات زندان تا ۵ سال را تعیین کرده است. کریستف دولوار از «دکترین شوک» نام می‌برد:

«بحران بهداشتی فرصتی است برای دولت‌های اقتدارگرا تا "دکترین شوک" خود را  با بهره بردن از بی‌کنشی زیست سیاسی، شگفت‌زدگی جامعه و ناتوانی‌اش در تجهیز و رویارویی به اجرا بگذارند و قانون‌هایی را تصویب کنند که در زمان عادی پیشنهادشان ناممکن بودند. برای آنکه این دهه به دهه‌ای بدفرجام مبدل نشود، همه انسان‌های خیرخواه باید تجهیز شوند تا روزنامه‌نگاران بتوانند کارکرد اصلی وظیفه‌ خود، [دستیابی به اعتماد جامعه] را انجام دهند، امری که ‌پیش‌شرطش توانمندی برای انجام آن است.»

در این میان، به گزارش گزارشگران بدون مرز خاورمیانه همچنان خطرناک‌ترین منطقه برای روزنامه‌نگارانی است که وظیفه حرفه‌ای خود را انجام می‌دهند و از میان کشورهای خاورمیانه، جمهوری اسلامی ایران یکی از سرکوب‌گرترین کشورهای جهان برای روزنامه‌نگاران و شهروند خبرنگاران است. گزارشگران بدون مرز می‌نویسند:

«مهار حکومتی خبرها و اطلاعات در ایران همه جانبه است. دست کم ۸۶۰ روزنامه‌نگار و شهروند – خبرنگار در فاصله سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۸ تحت تعقیب قرار گرفته، بازداشت، زندانی و یا حتا اعدام شده‌اند. در چهل و یک سال گذشته، مهار دولتی اخبار و اطلاعات در ایران همه‌جانبه بوده ‌است.»

 بر همین اساس به کارگیری ابزارهایی مانند «ایجاد هراس، بازداشت‌های خودسرانه، و حبس‌های طولانی‌مدتِ، پس از محاکمه‌های ناعادلانه در دادگاه‌های انقلاب» فقط به رسانه‌های داخلی محدود نشده، بلکه گزارشگران خارجی و ایرانی رسانه‌های جهانی به شدت زیر نظر و فشار هستند. در بحران سیل در فروردین ۱۳۹۸،  آمار کشتگان و بازداشت‌شدگان اعتراض‌های آبان۹۸ ، سرنگون کردن هواپیمای اوکراینی دی ۹۸ و همه‌گیری ویروس کرونا در بهمن ۱۳۹۸ نمودهایی از سرکوب روزنامه‌نگاری آزاد و مستقل در ایران را شاهد بودیم.

بیشتر بخوانید: