ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

جناح احمدی‌نژاد: خروج از نظام یا ماندگاری

<p>کورش عرفانی &ndash; جناح&zwnj;بندی سیاسی در درون یک نظام حکایت از تنوع دیدگاه&zwnj;ها و مسیر دارد، اما وقتی این جناح&zwnj;بندی پیوندی با خواست&zwnj;های جامعه و نیروهای اجتماعی نداشته باشد، اغلب بیانگر یک شکل&zwnj;بندی مافیایی برای کسب، حفظ و گسترش قدرت خواهد بود. به نظر می&zwnj;رسد که تقسیم&zwnj;بندی&zwnj;های درون نظام جمهوری اسلامی بیشتر به نوع دوم شبیه باشد، به ویژه آن که با وخیم شدن اوضاع اقتصادی، این جناح&zwnj;ها به شکلی بی&zwnj;سابقه به رقابت و لجاجت و تخریب یکدیگر روی آورده&zwnj;اند.</p> <!--break--> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">به همین دلیل بد نیست ببینیم چه پارامتر جدیدی در درون ساختار قدرت، اختلافات را این&zwnj;گونه تشدید کرده است و این رویارویی&zwnj;ها تا چه حد می&zwnj;توانند جدی شوند و چه سرانجامی خواهند یافت. نوشتار کنونی براساس برخی از فاکت&zwnj;ها و رویدادها، به تحلیل پیچیدگی این نبردهای سیاسی می&zwnj;پردازد و درباره چشم&zwnj;انداز آن، برخی احتمال&zwnj;ها را ارائه می&zwnj;کند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>جناح&zwnj;های درون نظام </strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">نبود مشروعیت اجتماعی در درون نظام چنان بدیهی می&zwnj;نماید که رفتارهای قبیله&zwnj;وار، شاخص اصلی برخورد نیروهای درون ساختار قدرت شده است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/sepah_ahmadinejad.jpg" style="width: 180px; height: 114px; " /></p> <p dir="RTL">بدنه اصلی جناح احمدی&zwnj;نژاد، سپاهی اعم از نظامی، امنیتی و اطلاعاتی است. بسیاری از آنها، در مقام&zwnj;ها و پست&zwnj;های دولتی، هم اکنون نیز مقام و جایگاه سپاهی یا اطلاعاتی خویش را حفظ کرده&zwnj;اند. اینک می&zwnj;توان آنها را &laquo;برادران سپاهی- مدیر دولتمرد- تاجر&raquo; نامید. بسیاری از آنها حالا دیگر سرمایه&zwnj;داران نوکیسه&zwnj;ای هستند که ضمن حفظ مقام سپاهی خویش، قدرت دولتی دارند و نیز کسب و کاری که به مدد وام&zwnj;های مفت و کلان دولتی رونق گرفته است. بعید است که بتوان این سپاهی&zwnj;ها را با پایان دوره ریاست جمهوری احمدی&zwnj;نژاد به درون پادگان&zwnj;ها فرستاد تا بر مراسم صبحگاهی و آموزش دوش&zwnj;فنگ سربازان نظارت کنند.</p> </blockquote> <p dir="RTL">هر جناح سعی دارد با منشی که دیگر نشانی از همکاری و همیاری در آن نیست، خود را از پذیرش مسئولیت در مقابل خطر جدی فروپاشی کل سیستم حاکم مبرا سازد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">اینک پنج جناح درون ساختار قدرت ایران مشغول نبرد هستند: جناح خامنه&zwnj;ای (روحانیت سنتی و محافظه&zwnj;کار در قدرت)، جناح بازار (محافل سنتی سوار بر اقتصاد درون&zwnj;گرای کشور)، جناح سپاه (فرماندهان عالیرتبه حاضر در تمام عرصه&zwnj;های عمده ی قدرت)، جناح احمدی نژاد (بخشی از بدنه حاکمیت با تسلط بر دستگاه دولت) و سرانجام جناح رفسنجانی (اعتدال&zwnj;گرایان) و اصلاح طلبان که با تمام تفاوت های بین خود، جبهه مشترکی را تشکیل می&zwnj;دهند. نگاهی به روابط این پنج جناح می&zwnj;تواند گویای جنگ قدرت یا همان بحران سیاسی در ساختار قدرت باشد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">سه مورد از این پنج جناح، اجزای ساختاری هستند که می&zwnj;توان آنها را در قالب مثلث روحانیت، بازار و سپاه شناسایی کرد. دو جناح دیگر، یعنی میانه&zwnj;روها و اصلاح&zwnj;طلبان، مقطعی و گذرا بوده و به همین دلیل، موقعیت خویش در هرم قدرت را از دست داده&zwnj;اند. اگر رفسنجانی به عنوان جزیی از جناح روحانیت سنتی عمل می&zwnj;کرد، بدون شک اینک در کنار رهبر نظام اسلامی از بالاترین جایگاه&zwnj;ها برخوردار بود. اما تلاش وی برای ساختن یک قبیله سیاسی متفاوت، با عملکرد اقتصادی خاص خود، او را به حاشیه رانده است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">به همین ترتیب، شخصیت&zwnj;های اصلاح&zwnj;طلب، اعم از روحانی و غیر روحانی نیز نتوانستند به عنوان اجزای غیرساختاری نظام، جایگاه مهمی در آن بیابند. اینک موقعیت سرگردانی - بیست ساله برای جریان رفسنجانی و ده ساله برای جریان اصلاح&zwnj;طلب - می&zwnj;رود که عضو جدیدی داشته باشد: جناح احمدی&zwnj;نژاد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">این جناح را باید به عنوان چه ارزیابی کرد؟ در خود روحانی دارد، پاسدار دارد، تکنوکرات دارد و در عین حال، نیروهایش دیگر به سه جزء سنتی ساختار نظام پیوند نمی&zwnj;خورند. آنها به همین دلیل در حال حاضر به عنوان جریان &laquo;انحرافی&raquo; شناخته شده&zwnj;اند، همان&zwnj;طور که اصلاح&zwnj;طلبان به جریان &laquo;فتنه&raquo; شهرت یافته&zwnj;اند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>بازپس زدن جناح&zwnj;های غیرساختاری </strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">این نشان می&zwnj;دهد که ساختار نظام به گونه تنظیم شده است که از همان دهه دوم حیات خود به این سو، دیگر نمی خواهد یا نمی تواند عضو ساختاری جدیدی به خویش پیوند زند.<a href="#_edn1" name="_ednref1" title=""><span dir="LTR">[1]</span></a> این یعنی، آن که مثلث قدرت (روحانیت- بازار- سپاه) نمی خواهد تبدیل به مربع یا پنج ظلعی شود. برای همین، تلاش&zwnj;های هر جناحی که بخواهد بیرون از سلطه این مثلث، برای خود ضلع و جایگاه جدیدی بنا سازد، با برخورد شدید و مقاومت اضلاع اصلی مثلث سنتی قدرت روبرو می&zwnj;شود. این سه ضلع برای سایر نیروهای در صحنه فقط نقش موقت و کارکردی قائلند و انتظار دارند که آنها پس از پایان دوره خدمت خویش، به سادگی خروج از هرم قدرت را بپذیرند وگرنه مغضوب خواهند شد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">بر این اساس باید گفت که برای جریان احمدی&zwnj;نژاد، به طور تجربی و براساس آن چه در دو دهه گذشته رفته است، نباید شانسی برای ورود به اجزای ساختاری نظام وجود داشته باشد. اما این نیز گفتنی است که جناح احمدی&zwnj;نژاد برخلاف دو جناح قبلی (رفسنجانی و خاتمی) از نوع و جنس دیگری است. یعنی پیوندهایش با روحانیت و به ویژه با سپاه بسیار نزدیک&zwnj;تر و ارگانیک&zwnj;تر از دو جناح قبلی است و به همین دلیل نیز دور نگه داشتن آن از هرم قدرت نباید به آن آسانی باشد که برای جناح اصلاح&zwnj;طلب بود. این&zwnj;جریان ریشه&zwnj;های عمیقی در درون نظام و بخصوص در درون ساختار قدرت دارد و به همین دلیل، طرد و دور انداختن آن به سادگی انجام&zwnj;پذیر نیست.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>&nbsp;خصوصیات جناح احمدی&zwnj;نژاد</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">چند ویژگی ذاتی و کارکردی جریان احمدی&zwnj;نژاد را تبدیل به مسئله&zwnj;ای غامض برای سپاه، روحانیت و بازار می&zwnj;کند:</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/khameneiandhisgroupofsupporters.jpg" style="width: 180px; height: 112px; " /></p> <p dir="RTL">یک موضوع کارکردی را نباید در باره جناح احمدی&zwnj;نژاد فراموش کرد: در حالی که منزوی&zwnj;سازی رفسنجانی و خاتمی و نیروهای متعلق به آنها به طور عمده بعد از کنار رفتن عادی و بی دردسر آنها از پست ریاست جمهوری کلید خورد، این بار &ndash; و شاید با اتکای به تجارب قبلی- اعضای دولت احمدی&zwnj;نژاد، نبرد را زودتر و زمانی که در راس کار هستند آغاز کرده&zwnj;اند. نوعی تاکتیک تهاجم پیش&zwnj;گیرانه برای مجبور نشدن به دفاع مطلق پس از پایان دوران ریاست جمهوری. همین نکته نیز بازی آنها را برای نظام بی&zwnj;سابقه و بسیار خطرناک می&zwnj;سازد. اگر رقبا با هدایت رهبری نظام بخواهند این جناح را زودتر از موعد از هرم قدرت بیرون برانند، ممکن است دردسرهای عظیمی برای خود بسازند.</p> </blockquote> <p dir="RTL"><strong>نخست</strong> این که بدنه اصلی جناح احمدی&zwnj;نژاد، سپاهی اعم از نظامی، امنیتی و اطلاعاتی است. بسیاری از آنها، در مقام&zwnj;ها و پست&zwnj;های دولتی، هم اکنون نیز مقام و جایگاه سپاهی یا اطلاعاتی خویش را حفظ کرده&zwnj;اند. اینک می&zwnj;توان آنها را &laquo;برادران سپاهی- مدیر دولتمرد- تاجر&raquo; نامید. بسیاری از آنها حالا دیگر سرمایه&zwnj;داران نوکیسه&zwnj;ای هستند که ضمن حفظ مقام سپاهی خویش، قدرت دولتی دارند و کسب و کاری که به مدد وام&zwnj;های مفت و کلان دولتی رونق گرفته است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">بعید است که بتوان این سپاهی&zwnj;ها را با پایان دوره ریاست جمهوری احمدی&zwnj;نژاد به درون پادگان&zwnj;ها فرستاد تا بر مراسم صبحگاهی و آموزش دوش&zwnj;فنگ سربازان نظارت کنند. آنها آمده&zwnj;اند که به زعم خود، بمانند. پس جداسازی مکانیکی فرماندهان عالیرتبه سپاه، که به خامنه&zwnj;ای وفادارند، فرماندهان رده دوم سپاه که با احمدی&zwnj;نژاد هم&zwnj;خورند و بدنه سپاه که از هر دو فرمان می&zwnj;برد، ناممکن می&zwnj;نماید. هر گونه تفکیک واقعی این بخش از سپاه را باید به مثابه یک جراحی خونین در بدن آن دانست؛ یک جراحی خونین که می&zwnj;تواند پای سایر نیروهای نظامی و شبه&zwnj;نظامی را به میدان نبردی مبهم بکشاند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">دیگر این&zwnj;که احمدی&zwnj;نژاد در طول چهار تا شش سال نخست مقام خود، با پول&zwnj;های بادآورده نفت، بخش مهمی از روحانیت سنتی را با خود همراه ساخت. مصباح یزدی و مکارم شیرازی و نهادهای زیر نظر ایشان مانند موسسه آموزشی &laquo;امام خمینی&raquo; مدت&zwnj;ها جیره&zwnj;خواران مطیع این جناح بودند، به طوری که خامنه&zwnj;ای در سال ۱۳۸۹ و با بروز نخستین سرکشی&zwnj;های جدی جریان احمدی&zwnj;نژاد و به دلیل احساس خطر، مجبور شد که با سفرها و دیدارهای متعدد و تقبل هزینه&zwnj;های سنگین، برخی از روحانیون پیوسته به جبهه احمدی نژاد را از این گروه جدا ساخته و به قول خود به درون جبهه نظام &ndash; بخوانید روحانیت سنتی &ndash; برگرداند. با این همه کم نیستند کسانی در درون روحانیت که هر گونه موضع&zwnj;گیری قاطع و نهایی در مقابل جریان احمدی&zwnj;نژاد را خوب سبک و سنگین کرده و بعد اقدام خواهند کرد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">بازار نیز به احمدی&zwnj;نژاد به دیده مثبت نمی نگرد. از دیدگاه بازار سنتی، حفظ انحصار تجارت داخلی کشور خط قرمزی است که نمی&zwnj;خواهد با هیچ جناحی برسرش مذاکره کند. اما دولت احمدی&zwnj;نژاد در این سال&zwnj;ها با پشتیبانی مالی از سرداران سپاه که به درون ساختار دولت آورده شده بودن، دست اندازی به شبکه سنتی توزیع داخلی را آغاز کرد. موضوع دیگر بر سر اخذ مالیات از بازار بود که بازاریان را خوش نیامد و مقاومتی گسترده از خود نشان دادند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">بنابراین، بازار جریان احمدی&zwnj;نژاد را در قلب خود جای نداده اما در عین حال به دلیل خصلت منفعت&zwnj;گرا و محافظه&zwnj;کار خویش با احتیاط پیش می&zwnj;رود تا ببیند پیروز میدان، مثلت قدرت است یا جریان احمدی&zwnj;نژاد. بازار، بادبان کشتی خود را براساس جهت باد جناح پیروز نظام تنظیم خواهد کرد. این همسویی با برنده، نقطه ضعف اساسی بازار سنتی است که دو ضلع دیگر نظام- روحانیت و سپاه - را سخت می&zwnj;هراساند، زیرا روحانیت برای تامین بقای خویش در راس قدرت نیاز به حمایت فعال و بی قید و شرط بازار دارد. بی&zwnj;خبر از آن&zwnj;که بازار، صد سال است براساس منافع خود تغییر جهت می&zwnj;دهد و این بار نیز چنین خواهد کرد.<a href="#_edn2" name="_ednref2" title=""><span dir="LTR">[2]</span></a></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>تاکتیک پیش&zwnj;گیری دولت کنونی</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">یک موضوع کارکردی را نیز نباید در باره جناح احمدی&zwnj;نژاد فراموش کرد: در حالی که منزوی&zwnj;سازی رفسنجانی و خاتمی و نیروهای متعلق به آنها به طور عمده بعد از کنار رفتن عادی و بی دردسر آنها از پست ریاست جمهوری کلید خورد،<a href="#_edn3" name="_ednref3" title=""><span dir="LTR">[3]</span></a> این بار &ndash; و شاید با اتکای به تجارب قبلی- اعضای دولت احمدی&zwnj;نژاد، نبرد را زودتر و زمانی که در راس کار هستند آغاز کرده&zwnj;اند. نوعی تاکتیک تهاجم پیش&zwnj;گیرانه برای مجبور نشدن به دفاع مطلق پس از پایان دوران ریاست جمهوری. همین نکته نیز بازی آنها را برای نظام بی&zwnj;سابقه و لذا بسیار خطرناک می&zwnj;سازد. اگر رقبا با هدایت رهبری نظام بخواهند این جناح را زودتر از موعد از هرم قدرت بیرون برانند، ممکن است دردسرهای عظیمی برای خود بسازند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">&nbsp;فراموش نکنیم که احمدی&zwnj;نژاد و یارانش به عنوان رئیس&zwnj;جمهور نظام و معاونان و وزرا قادر خواهند بود به مقابله&zwnj;ای جدی در مقابل هجوم مخالفان دست بزنند. شاید همین دلیل بود که خامنه&zwnj;ای را واداشت تا چندین بار تذکر دهد که بهتر است احمدی&zwnj;نژاد تا پایان دوره ریاست&zwnj;جمهوری خود بماند. این تشخیصی است که بر اساس آن تمام اقدامات مجلس برای سوال و استیضاح وی خنثی یا ملغی شده است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>شکل&zwnj;بندی جدید در ساختار قدرت</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">با نگاهی به این وضعیت در می&zwnj;یابیم که اینک یک تقسیم&zwnj;بندی نوین در درون نظام جمهوری اسلامی شکل گرفته است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/larijanihaandahmadinejadjokingaround.jpg" style="width: 180px; height: 120px; " /></p> <p dir="RTL">درخواست بازدید از زندان اوین توسط احمدی&zwnj;نژاد بیشتر جنبه نمادین دارد. او می&zwnj;خواهد نشان دهد که هنوز در مقامی است که می&zwnj;تواند درهای تمام قلعه&zwnj;های انحصاری در اختیار حریف را باز کند. این پیامی است برای مجلس و بیت رهبری که اگر لازم باشد به هر جایی خواهم رفت و قدرت&zwnj;نمایی خواهم کرد. اینجاست که رهبری و برادران حاکم بر دو قوه باید تلاش کنند گربه را دم حجله بکشند و با ممانعت از تحقق این درخواست به او بفهمانند که تحت کنترل است و خواهد بود تا در خرداد سال ۹۲ بی سروصدا برود. در مقابل، احمدی&zwnj;نژاد و مشایی و یارانش می&zwnj;خواهند به آنها بفهمانند که یا انتخاباتی نخواهد بود یا با آنان خواهد بود.&nbsp;</p> </blockquote> <p dir="RTL">در یک&zwnj;سو، سه جناح ساختاری نظام یا همان مثلث قدرت قرار دارند: روحانیت سنتی به رهبری خامنه&zwnj;ای، بازار سنتی زیر نفوذ بزرگ بازاری&zwnj;های هئیت موتلفه و سرانجام، سپاه که بیانگر نیروی نظامی- امنیتی و اطلاعاتی حافظ نظام است. در سوی دیگر، سه جناح غیرساختاری نظام یا مثلث بیرون قدرت در حال شکل&zwnj;گیری است: جناح میانه&zwnj;روها به رهبری اکبر رفسنجانی، اصلاح&zwnj;طلبان با چهره&zwnj;های شاخصی مانند خاتمی، موسوی و کروبی و جناح زائده مثلث قدرت یعنی احمدی&zwnj;نژاد و یارانش.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">چندین نکته است که این جناح&zwnj;ها را تا این زمان از یک رویارویی تند و آشتی&zwnj;ناپذیر بر حذر داشته است:</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">الف) جایگاه طبقاتی مشابه: بسیاری از شخصیت&zwnj;های این شش جناح از یک بستر اجتماعی و اقتصادی کمابیش مشابه برخاسته&zwnj;اند و آن عبارت است از لایه&zwnj;های متوسط سنتی و مذهبی و محافظه&zwnj;کار جامعه.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">ب) منافع مشترک: مخرج مشترک همه این جناح&zwnj;ها حفظ نظام و به واسطه آن حفظ منافع جناحی یا عمومی خویش است.<a href="#_edn4" name="_ednref4" title=""><span dir="LTR">[4]</span></a></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">پ) مشابهت ایدئولوژیک: بسیاری از این&zwnj;جناح&zwnj;ها در راستای خط مذهبی و ایدئولوژیک مشترکی حرکت می&zwnj;کنند و تفاوت به طورعمده در تفسیر یا روش به کار&zwnj;گیری اصول مشترکشان است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">ت) پیوندهای خانوادگی: بسیاری از اعضای این جناح قوم و خویش یکدیگر بوده و دارای پیوندهای نسبی و سببی و خانوادگی هستند. این امر به عنوان نوعی چسبِ هزار فامیل میان آنها عمل می&zwnj;کند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">ث) همه آنها به وجود یک دشمن مشترک با روایت&zwnj;ها و شدت و حدت مختلف باور دارند. این دشمن هم ترکیبی است از مردم عمیقا ناراضی و در پی فرصت، اپوزیسیون برانداز و البته بیگانگان و....</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">این مشخصه&zwnj;ها تا آن&zwnj;جا عمل می&zwnj;کنند که جناح&zwnj;ها نیازی به حذف دیگری برای بقای خویش نداشته باشند، اما از زمانی که استراتژی حذف سیاسی یا در بدترین حالت، حذف فیزیکی مطرح شود، بعید است این نقاط مشترک آنها را از تیغ کشیدن به روی یکدیگر بازدارد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>تاکتیک محاسبه&zwnj; شده جریان حاضر در دولت</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">به نظر می&zwnj;رسد که ماه&zwnj;های باقیمانده از ریاست جمهوری احمدی&zwnj;نژاد، صحنه یکی از پرحادثه&zwnj;ترین دوران عمر سی و سه ساله نظام باشد. به این معنا که وی و اطرافیانش نمی خواهند همانند میانه&zwnj;روها و اصلاح&zwnj;طلبان تبدیل به بخشی از آپاندیس نظام شوند و از قدرت تصمیم&zwnj;گیری و اجرایی بیرون بروند. هدف آنها باقی ماندن در درون هرم قدرت است، به طریقی که هم بتوانند به دلارهای نفتی دسترسی داشته و تجارت خویش را شکوفا سازند و هم بتوانند از ابزارها و امکانات و ثروت&zwnj;های دولتی استفاده کنند و در تعیین مسیر و سمت تحولات آینده کشور نیز نقش داشته باشند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">جدال کنونی احمدی&zwnj;نژاد در راس قوه مجریه با دو قوه زیر نظر دو برادر وفادار به رهبری<a href="#_edn5" name="_ednref5" title=""><span dir="LTR">[5]</span></a> هنوز به منزله اعلام جنگ نیست، بلکه به مثابه یک وزن&zwnj;کشی است برای ورود به کُشتی نبرد در ماه&zwnj;های آینده. احمدی&zwnj;نژاد از طریق بهانه&zwnj;هایی مانند طرح مذاکره مستقیم با آمریکا و نیز بازدید از زندان اوین می&zwnj;خواهد به حریف بفهماند که سنگین وزن و مهم است و باید برایش در ساختار قدرت جایی ماندگار باز کنند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">اما آیا ساختاری که سی سال است دچار انجماد خود خواسته بوده و تعمدا و آگاهانه، هیچ عضو تازه&zwnj;ای را به کلوب بسته قدرت راه نداده است، می&zwnj;تواند برای احمدی&zwnj;نژاد و یارانش استثنایی قائل شود؟ در شرایط عادی و معمولی شاید، اما در شرایط بحرانی و سخت کنونی این امر بسیار دشوار و پرهزینه خواهد بود. شاید به دلیل همین شرایط بحرانی باشد که جریان احمدی&zwnj;نژاد تشخیص داده که وقت هجوم و باج&zwnj;گیری است. آنها می&zwnj;دانند که می&zwnj;توانند رقیب را از میزان تخریب&zwnj;گری قدرت خویش سخت بترسانند و به پیش روند. (خطر جنگ، خطر افشای رازهای اتمی، خطر برانگیختن شورش&zwnj; محروم شدگان از یارانه&zwnj;های نقدی، خطر به خیابان ریختن کارمندان دولت که حقوق دریافت نکرده اند و ...)</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>چرا بازدید از زندان اوین: </strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">درخواست بازدید از زندان اوین توسط احمدی&zwnj;نژاد بیشتر جنبه نمادین دارد. او می&zwnj;خواهد نشان دهد که هنوز در مقامی است که می&zwnj;تواند درهای تمام قلعه&zwnj;های انحصاری در اختیار حریف را باز کند. این پیامی است برای مجلس و بیت رهبری که اگر لازم باشد به هر جایی خواهم رفت و قدرت&zwnj;نمایی خواهم کرد. اینجاست که رهبری و برادران حاکم بر دو قوه باید تلاش کنند گربه را دم حجله بکشند و با ممانعت از تحقق این درخواست به او بفهمانند که تحت کنترل است و خواهد بود تا در خرداد سال ۹۲بی سروصدا برود. در مقابل، احمدی&zwnj;نژاد و مشایی و یارانش می&zwnj;خواهند به آنها بفهمانند که یا انتخاباتی نخواهد بود یا با آنان خواهد بود.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">در عین حال احمدی&zwnj;نژد با هدف قراردادن زندان اوین می&zwnj;تواند خود را نوعی ناجی کسانی معرفی کند که جلب نظرشان برای وی عقبه اجتماعی خوبی فراهم خواهد کرد . او به این پشتیبانی اجتماعی برای نبردهای پیش رو احتیاج دارد، زیرا نیک می&zwnj;داند که جناح مقابل، فاقد این پشتوانه اجتماعی است و به شدت از حضور نیروهای مردمی در صحنه توسط رقیبان دیگر وحشت دارد.<a href="#_edn6" name="_ednref6" title=""><span dir="LTR">[6]</span></a> پس بازی حساب شده احمدی&zwnj;نژاد کوتاه مدت نیست، بلکه در آن فرصت&zwnj;های خوبی برای بهره&zwnj;برداری میان&zwnj;مدت و حتی درازمدت وجود دارد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>مچ&zwnj;گیری مالی</strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">احمدی&zwnj;نژاد می&zwnj;داند که ماهیت اختلافات مادی است و نقطه ضعف رقبایش مالی است. بنابراین، درست روی این نکات است که به نهادهای وابسته به مثلث قدرت ایراد می&zwnj;گیرد و از آنها می&zwnj;خواهد که حساب پول&zwnj;های کلانی را پس دهند که خود او در زمانی که درآمدهای نفتی غوغا می&zwnj;کرد به آنها داده است. این درست همان نکته&zwnj;ای است که نهادهای دیگر نسبت به آن بسیار حساس هستند، چرا که در چارچوب یک نظام غرق در فساد مالی، رانت&zwnj;خواری و رشوه&zwnj;گیری، دست گذاشتن روی حساب و کتاب مالی، ایده چندان دلپذیری نیست. بخصوص وقتی همه از دزدی&zwnj;های کوچک و بزرگ دیگری خبر دارند.<a href="#_edn7" name="_ednref7" title=""><span dir="LTR">[7]</span></a></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">اما نگرانی اصلی نسبت به احمدی&zwnj;نژاد و گروه او، خواست قاطع آنها برای ادامه حضور فعال در قدرت و در اختیار داشتن قوه مجریه است. گویی وی و یارانش به جریان رقیب پیام می&zwnj;دهند که شما دو قوه دیگر را در اختیار دارید، نهادهای فراحکومتی و نیروی نظامی را در دست گرفته&zwnj;اید، پس قوه مجریه را به ما بسپارید تا ما نیز به کار خود مشغول باشیم. پیامی که بعید است مورد توافق قرارگیرد، بخصوص به دلیل کارنامه سیاه اقتصادی کشور که احمدی&zwnj;نژاد با سوء&zwnj;مدیریت خویش شکل داده است. از همین روی، گروکشی قوه مجریه توسط گروه احمدی&zwnj;نژاد برای سایر جناح&zwnj;ها به آسانی قابل هضم نیست.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>احتمالات ماه&zwnj;های آینده </strong></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">با هم نگاهی به سناریوهای فرضی در ماه&zwnj;های آینده بیندازیم:</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/8_8908121650_l600.jpg" style="width: 180px; height: 258px; " /></p> <p dir="RTL">احمدی&zwnj;نژاد می&zwnj;داند که ماهیت اختلافات مادی است و نقطه ضعف رقبایش مالی است. بنابراین، درست روی این نکات است که به نهادهای وابسته به مثلث قدرت ایراد می&zwnj;گیرد و از آنها می&zwnj;خواهد که حساب پول&zwnj;های کلانی را پس دهند که خود او در زمانی که درآمدهای نفتی غوغا می&zwnj;کرد به آنها داده است. این درست همان نکته&zwnj;ای است که نهادهای دیگر نسبت به آن بسیار حساس هستند، چرا که در چارچوب یک نظام غرق در فساد مالی، رانت&zwnj;خواری و رشوه&zwnj;گیری، دست گذاشتن روی حساب و کتاب مالی، ایده چندان دلپذیری نیست. بخصوص وقتی همه از دزدی&zwnj;های کوچک و بزرگ دیگری خبر دارند.</p> </blockquote> <p dir="RTL"><strong>سناریو نخست</strong>: جناح ولی&zwnj;فقیه و سپاه با توافقی همه&zwnj;جانبه و با حمایت آشکار بازاریان اقدام به هجومی ناگهانی به جریان احمدی&zwnj;نژاد می&zwnj;کنند و با استیضاح رئیس جمهور او را برکنار و وی و یارانش را در صورت لزوم یا مقاومت، بازداشت خواهند کرد. این امر را باید نوعی شبه کودتا دانست که به صورت جدی هرگونه چشم&zwnj;اندازی را برای انتخابات آتی، حتی به شکل نمایشی آن زیر سوال خواهد برد. خطر این سناریو برای نظام در صورت اجرا، بهره&zwnj;برداری عملی و آنی جناح رئیس جمهور از امکانات نظامی و شبه&zwnj;نظامی در اختیار خود به دلیل ترس از حذف کامل و ناگهانی است. امری که ناشی از واکنش عصبی این جناح در چارچوب روابط فراقانونی حاکم بر نظام قابل فهم خواهد بود.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>سناریو دوم</strong>: احمدی&zwnj;نژاد موفق خواهد شد که با به کارگیری دستگاه دولت و تهدیدهای آشکار و پنهان، بخصوص پیرامون افشاگری&zwnj;های مهم بر اساس اسنادی که از وزارت اطلاعات در اختیار دارد، جریان ولی فقیه و سپاه را وادار به عقب نشینی کرده<a href="#_edn8" name="_ednref8" title=""><span dir="LTR">[8]</span></a> و بقای خود در قوه مجریه را به آنها تحمیل کند. در این صورت، به سوی نوعی سکون ناپایدار در شرایط کنونی پیش خواهیم رفت. سکون، زیرا بازیگران در صحنه همین فعلی&zwnj;ها هستند و ناپایدار، زیرا انباشت عوارض سوء&zwnj;مدیریت دولتی شیرازه امور کشور را از هم خواهد پاشید.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>سناریو سوم</strong>: هر یک از دو طرف، برای سنگین کردن وزن خویش، تلاش کند که دو جریان حذف شده سابق، یعنی میانه&zwnj;روها و اصلاح&zwnj;طلبان را به خود جذب کند و به واسطه این حرکت، بازی قدرت در ایران تکانی بخورد. این که این تکان به چه نتایجی ختم شود شاید کمتر اهمیت داشته باشد تا نفس به بازی گرفتن دوباره کسانی که در حاشیه زمین قدرت قرار داده شده بودند. عوارض این تاکتیک اگر با پویاسازی دوباره نیروهای اجتماعی و سیاسی طبقه متوسط همراه باشد، مشکلات تازه&zwnj;ای را برای نظام به دنبال خواهد داشت.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>سناریو چهارم</strong>: در تدارک دفاع از خود با روش تهاجم، باند احمدی&zwnj;نژاد به حرکت&zwnj;های پوپولیستی نامطمئن دست یازد تا برای خود عقبه اجتماعی تدارک ببیند. ورود مردم به صحنه می&zwnj;تواند معادلات را نه به صورت پیش&zwnj;بینی شده که به طریق غیرقابل کنترل تغییر دهد. آوردن مردم به صحنه یک موضوع است و مهار و جهت&zwnj;دهی به آن بحث

کورش عرفانی – جناح‌بندی سیاسی در درون یک نظام حکایت از تنوع دیدگاه‌ها و مسیر دارد، اما وقتی این جناح‌بندی پیوندی با خواست‌های جامعه و نیروهای اجتماعی نداشته باشد، اغلب بیانگر یک شکل‌بندی مافیایی برای کسب، حفظ و گسترش قدرت خواهد بود. به نظر می‌رسد که تقسیم‌بندی‌های درون نظام جمهوری اسلامی بیشتر به نوع دوم شبیه باشد، به ویژه آن که با وخیم شدن اوضاع اقتصادی، این جناح‌ها به شکلی بی‌سابقه به رقابت و لجاجت و تخریب یکدیگر روی آورده‌اند.

به همین دلیل بد نیست ببینیم چه پارامتر جدیدی در درون ساختار قدرت، اختلافات را این‌گونه تشدید کرده است و این رویارویی‌ها تا چه حد می‌توانند جدی شوند و چه سرانجامی خواهند یافت. نوشتار کنونی براساس برخی از فاکت‌ها و رویدادها، به تحلیل پیچیدگی این نبردهای سیاسی می‌پردازد و درباره چشم‌انداز آن، برخی احتمال‌ها را ارائه می‌کند.

جناح‌های درون نظام

نبود مشروعیت اجتماعی در درون نظام چنان بدیهی می‌نماید که رفتارهای قبیله‌وار، شاخص اصلی برخورد نیروهای درون ساختار قدرت شده است.

هر جناح سعی دارد با منشی که دیگر نشانی از همکاری و همیاری در آن نیست، خود را از پذیرش مسئولیت در مقابل خطر جدی فروپاشی کل سیستم حاکم مبرا سازد.

اینک پنج جناح درون ساختار قدرت ایران مشغول نبرد هستند: جناح خامنه‌ای (روحانیت سنتی و محافظه‌کار در قدرت)، جناح بازار (محافل سنتی سوار بر اقتصاد درون‌گرای کشور)، جناح سپاه (فرماندهان عالیرتبه حاضر در تمام عرصه‌های عمده ی قدرت)، جناح احمدی نژاد (بخشی از بدنه حاکمیت با تسلط بر دستگاه دولت) و سرانجام جناح رفسنجانی (اعتدال‌گرایان) و اصلاح طلبان که با تمام تفاوت های بین خود، جبهه مشترکی را تشکیل می‌دهند. نگاهی به روابط این پنج جناح می‌تواند گویای جنگ قدرت یا همان بحران سیاسی در ساختار قدرت باشد.

سه مورد از این پنج جناح، اجزای ساختاری هستند که می‌توان آنها را در قالب مثلث روحانیت، بازار و سپاه شناسایی کرد. دو جناح دیگر، یعنی میانه‌روها و اصلاح‌طلبان، مقطعی و گذرا بوده و به همین دلیل، موقعیت خویش در هرم قدرت را از دست داده‌اند. اگر رفسنجانی به عنوان جزیی از جناح روحانیت سنتی عمل می‌کرد، بدون شک اینک در کنار رهبر نظام اسلامی از بالاترین جایگاه‌ها برخوردار بود. اما تلاش وی برای ساختن یک قبیله سیاسی متفاوت، با عملکرد اقتصادی خاص خود، او را به حاشیه رانده است.

به همین ترتیب، شخصیت‌های اصلاح‌طلب، اعم از روحانی و غیر روحانی نیز نتوانستند به عنوان اجزای غیرساختاری نظام، جایگاه مهمی در آن بیابند. اینک موقعیت سرگردانی - بیست ساله برای جریان رفسنجانی و ده ساله برای جریان اصلاح‌طلب - می‌رود که عضو جدیدی داشته باشد: جناح احمدی‌نژاد.

این جناح را باید به عنوان چه ارزیابی کرد؟ در خود روحانی دارد، پاسدار دارد، تکنوکرات دارد و در عین حال، نیروهایش دیگر به سه جزء سنتی ساختار نظام پیوند نمی‌خورند. آنها به همین دلیل در حال حاضر به عنوان جریان «انحرافی» شناخته شده‌اند، همان‌طور که اصلاح‌طلبان به جریان «فتنه» شهرت یافته‌اند.

بازپس زدن جناح‌های غیرساختاری

این نشان می‌دهد که ساختار نظام به گونه تنظیم شده است که از همان دهه دوم حیات خود به این سو، دیگر نمی خواهد یا نمی تواند عضو ساختاری جدیدی به خویش پیوند زند.[1] این یعنی، آن که مثلث قدرت (روحانیت- بازار- سپاه) نمی خواهد تبدیل به مربع یا پنج ظلعی شود. برای همین، تلاش‌های هر جناحی که بخواهد بیرون از سلطه این مثلث، برای خود ضلع و جایگاه جدیدی بنا سازد، با برخورد شدید و مقاومت اضلاع اصلی مثلث سنتی قدرت روبرو می‌شود. این سه ضلع برای سایر نیروهای در صحنه فقط نقش موقت و کارکردی قائلند و انتظار دارند که آنها پس از پایان دوره خدمت خویش، به سادگی خروج از هرم قدرت را بپذیرند وگرنه مغضوب خواهند شد.

بر این اساس باید گفت که برای جریان احمدی‌نژاد، به طور تجربی و براساس آن چه در دو دهه گذشته رفته است، نباید شانسی برای ورود به اجزای ساختاری نظام وجود داشته باشد. اما این نیز گفتنی است که جناح احمدی‌نژاد برخلاف دو جناح قبلی (رفسنجانی و خاتمی) از نوع و جنس دیگری است. یعنی پیوندهایش با روحانیت و به ویژه با سپاه بسیار نزدیک‌تر و ارگانیک‌تر از دو جناح قبلی است و به همین دلیل نیز دور نگه داشتن آن از هرم قدرت نباید به آن آسانی باشد که برای جناح اصلاح‌طلب بود. این‌جریان ریشه‌های عمیقی در درون نظام و بخصوص در درون ساختار قدرت دارد و به همین دلیل، طرد و دور انداختن آن به سادگی انجام‌پذیر نیست.

 خصوصیات جناح احمدی‌نژاد

چند ویژگی ذاتی و کارکردی جریان احمدی‌نژاد را تبدیل به مسئله‌ای غامض برای سپاه، روحانیت و بازار می‌کند:

نخست این که بدنه اصلی جناح احمدی‌نژاد، سپاهی اعم از نظامی، امنیتی و اطلاعاتی است. بسیاری از آنها، در مقام‌ها و پست‌های دولتی، هم اکنون نیز مقام و جایگاه سپاهی یا اطلاعاتی خویش را حفظ کرده‌اند. اینک می‌توان آنها را «برادران سپاهی- مدیر دولتمرد- تاجر» نامید. بسیاری از آنها حالا دیگر سرمایه‌داران نوکیسه‌ای هستند که ضمن حفظ مقام سپاهی خویش، قدرت دولتی دارند و کسب و کاری که به مدد وام‌های مفت و کلان دولتی رونق گرفته است.

بعید است که بتوان این سپاهی‌ها را با پایان دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد به درون پادگان‌ها فرستاد تا بر مراسم صبحگاهی و آموزش دوش‌فنگ سربازان نظارت کنند. آنها آمده‌اند که به زعم خود، بمانند. پس جداسازی مکانیکی فرماندهان عالیرتبه سپاه، که به خامنه‌ای وفادارند، فرماندهان رده دوم سپاه که با احمدی‌نژاد هم‌خورند و بدنه سپاه که از هر دو فرمان می‌برد، ناممکن می‌نماید. هر گونه تفکیک واقعی این بخش از سپاه را باید به مثابه یک جراحی خونین در بدن آن دانست؛ یک جراحی خونین که می‌تواند پای سایر نیروهای نظامی و شبه‌نظامی را به میدان نبردی مبهم بکشاند.

دیگر این‌که احمدی‌نژاد در طول چهار تا شش سال نخست مقام خود، با پول‌های بادآورده نفت، بخش مهمی از روحانیت سنتی را با خود همراه ساخت. مصباح یزدی و مکارم شیرازی و نهادهای زیر نظر ایشان مانند موسسه آموزشی «امام خمینی» مدت‌ها جیره‌خواران مطیع این جناح بودند، به طوری که خامنه‌ای در سال ۱۳۸۹ و با بروز نخستین سرکشی‌های جدی جریان احمدی‌نژاد و به دلیل احساس خطر، مجبور شد که با سفرها و دیدارهای متعدد و تقبل هزینه‌های سنگین، برخی از روحانیون پیوسته به جبهه احمدی نژاد را از این گروه جدا ساخته و به قول خود به درون جبهه نظام – بخوانید روحانیت سنتی – برگرداند. با این همه کم نیستند کسانی در درون روحانیت که هر گونه موضع‌گیری قاطع و نهایی در مقابل جریان احمدی‌نژاد را خوب سبک و سنگین کرده و بعد اقدام خواهند کرد.

بازار نیز به احمدی‌نژاد به دیده مثبت نمی نگرد. از دیدگاه بازار سنتی، حفظ انحصار تجارت داخلی کشور خط قرمزی است که نمی‌خواهد با هیچ جناحی برسرش مذاکره کند. اما دولت احمدی‌نژاد در این سال‌ها با پشتیبانی مالی از سرداران سپاه که به درون ساختار دولت آورده شده بودن، دست اندازی به شبکه سنتی توزیع داخلی را آغاز کرد. موضوع دیگر بر سر اخذ مالیات از بازار بود که بازاریان را خوش نیامد و مقاومتی گسترده از خود نشان دادند.

بنابراین، بازار جریان احمدی‌نژاد را در قلب خود جای نداده اما در عین حال به دلیل خصلت منفعت‌گرا و محافظه‌کار خویش با احتیاط پیش می‌رود تا ببیند پیروز میدان، مثلت قدرت است یا جریان احمدی‌نژاد. بازار، بادبان کشتی خود را براساس جهت باد جناح پیروز نظام تنظیم خواهد کرد. این همسویی با برنده، نقطه ضعف اساسی بازار سنتی است که دو ضلع دیگر نظام- روحانیت و سپاه - را سخت می‌هراساند، زیرا روحانیت برای تامین بقای خویش در راس قدرت نیاز به حمایت فعال و بی قید و شرط بازار دارد. بی‌خبر از آن‌که بازار، صد سال است براساس منافع خود تغییر جهت می‌دهد و این بار نیز چنین خواهد کرد.[2]

تاکتیک پیش‌گیری دولت کنونی

یک موضوع کارکردی را نیز نباید در باره جناح احمدی‌نژاد فراموش کرد: در حالی که منزوی‌سازی رفسنجانی و خاتمی و نیروهای متعلق به آنها به طور عمده بعد از کنار رفتن عادی و بی دردسر آنها از پست ریاست جمهوری کلید خورد،[3] این بار – و شاید با اتکای به تجارب قبلی- اعضای دولت احمدی‌نژاد، نبرد را زودتر و زمانی که در راس کار هستند آغاز کرده‌اند. نوعی تاکتیک تهاجم پیش‌گیرانه برای مجبور نشدن به دفاع مطلق پس از پایان دوران ریاست جمهوری. همین نکته نیز بازی آنها را برای نظام بی‌سابقه و لذا بسیار خطرناک می‌سازد. اگر رقبا با هدایت رهبری نظام بخواهند این جناح را زودتر از موعد از هرم قدرت بیرون برانند، ممکن است دردسرهای عظیمی برای خود بسازند.

 فراموش نکنیم که احمدی‌نژاد و یارانش به عنوان رئیس‌جمهور نظام و معاونان و وزرا قادر خواهند بود به مقابله‌ای جدی در مقابل هجوم مخالفان دست بزنند. شاید همین دلیل بود که خامنه‌ای را واداشت تا چندین بار تذکر دهد که بهتر است احمدی‌نژاد تا پایان دوره ریاست‌جمهوری خود بماند. این تشخیصی است که بر اساس آن تمام اقدامات مجلس برای سوال و استیضاح وی خنثی یا ملغی شده است.

شکل‌بندی جدید در ساختار قدرت

با نگاهی به این وضعیت در می‌یابیم که اینک یک تقسیم‌بندی نوین در درون نظام جمهوری اسلامی شکل گرفته است.

در یک‌سو، سه جناح ساختاری نظام یا همان مثلث قدرت قرار دارند: روحانیت سنتی به رهبری خامنه‌ای، بازار سنتی زیر نفوذ بزرگ بازاری‌های هئیت موتلفه و سرانجام، سپاه که بیانگر نیروی نظامی- امنیتی و اطلاعاتی حافظ نظام است. در سوی دیگر، سه جناح غیرساختاری نظام یا مثلث بیرون قدرت در حال شکل‌گیری است: جناح میانه‌روها به رهبری اکبر رفسنجانی، اصلاح‌طلبان با چهره‌های شاخصی مانند خاتمی، موسوی و کروبی و جناح زائده مثلث قدرت یعنی احمدی‌نژاد و یارانش.

چندین نکته است که این جناح‌ها را تا این زمان از یک رویارویی تند و آشتی‌ناپذیر بر حذر داشته است:

الف) جایگاه طبقاتی مشابه: بسیاری از شخصیت‌های این شش جناح از یک بستر اجتماعی و اقتصادی کمابیش مشابه برخاسته‌اند و آن عبارت است از لایه‌های متوسط سنتی و مذهبی و محافظه‌کار جامعه.

ب) منافع مشترک: مخرج مشترک همه این جناح‌ها حفظ نظام و به واسطه آن حفظ منافع جناحی یا عمومی خویش است.[4]

پ) مشابهت ایدئولوژیک: بسیاری از این‌جناح‌ها در راستای خط مذهبی و ایدئولوژیک مشترکی حرکت می‌کنند و تفاوت به طورعمده در تفسیر یا روش به کار‌گیری اصول مشترکشان است.

ت) پیوندهای خانوادگی: بسیاری از اعضای این جناح قوم و خویش یکدیگر بوده و دارای پیوندهای نسبی و سببی و خانوادگی هستند. این امر به عنوان نوعی چسبِ هزار فامیل میان آنها عمل می‌کند.

ث) همه آنها به وجود یک دشمن مشترک با روایت‌ها و شدت و حدت مختلف باور دارند. این دشمن هم ترکیبی است از مردم عمیقا ناراضی و در پی فرصت، اپوزیسیون برانداز و البته بیگانگان و....

این مشخصه‌ها تا آن‌جا عمل می‌کنند که جناح‌ها نیازی به حذف دیگری برای بقای خویش نداشته باشند، اما از زمانی که استراتژی حذف سیاسی یا در بدترین حالت، حذف فیزیکی مطرح شود، بعید است این نقاط مشترک آنها را از تیغ کشیدن به روی یکدیگر بازدارد.

تاکتیک محاسبه‌ شده جریان حاضر در دولت

به نظر می‌رسد که ماه‌های باقیمانده از ریاست جمهوری احمدی‌نژاد، صحنه یکی از پرحادثه‌ترین دوران عمر سی و سه ساله نظام باشد. به این معنا که وی و اطرافیانش نمی خواهند همانند میانه‌روها و اصلاح‌طلبان تبدیل به بخشی از آپاندیس نظام شوند و از قدرت تصمیم‌گیری و اجرایی بیرون بروند. هدف آنها باقی ماندن در درون هرم قدرت است، به طریقی که هم بتوانند به دلارهای نفتی دسترسی داشته و تجارت خویش را شکوفا سازند و هم بتوانند از ابزارها و امکانات و ثروت‌های دولتی استفاده کنند و در تعیین مسیر و سمت تحولات آینده کشور نیز نقش داشته باشند.

جدال کنونی احمدی‌نژاد در راس قوه مجریه با دو قوه زیر نظر دو برادر وفادار به رهبری[5] هنوز به منزله اعلام جنگ نیست، بلکه به مثابه یک وزن‌کشی است برای ورود به کُشتی نبرد در ماه‌های آینده. احمدی‌نژاد از طریق بهانه‌هایی مانند طرح مذاکره مستقیم با آمریکا و نیز بازدید از زندان اوین می‌خواهد به حریف بفهماند که سنگین وزن و مهم است و باید برایش در ساختار قدرت جایی ماندگار باز کنند.

اما آیا ساختاری که سی سال است دچار انجماد خود خواسته بوده و تعمدا و آگاهانه، هیچ عضو تازه‌ای را به کلوب بسته قدرت راه نداده است، می‌تواند برای احمدی‌نژاد و یارانش استثنایی قائل شود؟ در شرایط عادی و معمولی شاید، اما در شرایط بحرانی و سخت کنونی این امر بسیار دشوار و پرهزینه خواهد بود. شاید به دلیل همین شرایط بحرانی باشد که جریان احمدی‌نژاد تشخیص داده که وقت هجوم و باج‌گیری است. آنها می‌دانند که می‌توانند رقیب را از میزان تخریب‌گری قدرت خویش سخت بترسانند و به پیش روند. (خطر جنگ، خطر افشای رازهای اتمی، خطر برانگیختن شورش‌ محروم شدگان از یارانه‌های نقدی، خطر به خیابان ریختن کارمندان دولت که حقوق دریافت نکرده اند و ...)

چرا بازدید از زندان اوین:

درخواست بازدید از زندان اوین توسط احمدی‌نژاد بیشتر جنبه نمادین دارد. او می‌خواهد نشان دهد که هنوز در مقامی است که می‌تواند درهای تمام قلعه‌های انحصاری در اختیار حریف را باز کند. این پیامی است برای مجلس و بیت رهبری که اگر لازم باشد به هر جایی خواهم رفت و قدرت‌نمایی خواهم کرد. اینجاست که رهبری و برادران حاکم بر دو قوه باید تلاش کنند گربه را دم حجله بکشند و با ممانعت از تحقق این درخواست به او بفهمانند که تحت کنترل است و خواهد بود تا در خرداد سال ۹۲بی سروصدا برود. در مقابل، احمدی‌نژاد و مشایی و یارانش می‌خواهند به آنها بفهمانند که یا انتخاباتی نخواهد بود یا با آنان خواهد بود.

در عین حال احمدی‌نژد با هدف قراردادن زندان اوین می‌تواند خود را نوعی ناجی کسانی معرفی کند که جلب نظرشان برای وی عقبه اجتماعی خوبی فراهم خواهد کرد . او به این پشتیبانی اجتماعی برای نبردهای پیش رو احتیاج دارد، زیرا نیک می‌داند که جناح مقابل، فاقد این پشتوانه اجتماعی است و به شدت از حضور نیروهای مردمی در صحنه توسط رقیبان دیگر وحشت دارد.[6] پس بازی حساب شده احمدی‌نژاد کوتاه مدت نیست، بلکه در آن فرصت‌های خوبی برای بهره‌برداری میان‌مدت و حتی درازمدت وجود دارد.

مچ‌گیری مالی

احمدی‌نژاد می‌داند که ماهیت اختلافات مادی است و نقطه ضعف رقبایش مالی است. بنابراین، درست روی این نکات است که به نهادهای وابسته به مثلث قدرت ایراد می‌گیرد و از آنها می‌خواهد که حساب پول‌های کلانی را پس دهند که خود او در زمانی که درآمدهای نفتی غوغا می‌کرد به آنها داده است. این درست همان نکته‌ای است که نهادهای دیگر نسبت به آن بسیار حساس هستند، چرا که در چارچوب یک نظام غرق در فساد مالی، رانت‌خواری و رشوه‌گیری، دست گذاشتن روی حساب و کتاب مالی، ایده چندان دلپذیری نیست. بخصوص وقتی همه از دزدی‌های کوچک و بزرگ دیگری خبر دارند.[7]

اما نگرانی اصلی نسبت به احمدی‌نژاد و گروه او، خواست قاطع آنها برای ادامه حضور فعال در قدرت و در اختیار داشتن قوه مجریه است. گویی وی و یارانش به جریان رقیب پیام می‌دهند که شما دو قوه دیگر را در اختیار دارید، نهادهای فراحکومتی و نیروی نظامی را در دست گرفته‌اید، پس قوه مجریه را به ما بسپارید تا ما نیز به کار خود مشغول باشیم. پیامی که بعید است مورد توافق قرارگیرد، بخصوص به دلیل کارنامه سیاه اقتصادی کشور که احمدی‌نژاد با سوء‌مدیریت خویش شکل داده است. از همین روی، گروکشی قوه مجریه توسط گروه احمدی‌نژاد برای سایر جناح‌ها به آسانی قابل هضم نیست.

احتمالات ماه‌های آینده

با هم نگاهی به سناریوهای فرضی در ماه‌های آینده بیندازیم:

سناریو نخست: جناح ولی‌فقیه و سپاه با توافقی همه‌جانبه و با حمایت آشکار بازاریان اقدام به هجومی ناگهانی به جریان احمدی‌نژاد می‌کنند و با استیضاح رئیس جمهور او را برکنار و وی و یارانش را در صورت لزوم یا مقاومت، بازداشت خواهند کرد. این امر را باید نوعی شبه کودتا دانست که به صورت جدی هرگونه چشم‌اندازی را برای انتخابات آتی، حتی به شکل نمایشی آن زیر سوال خواهد برد. خطر این سناریو برای نظام در صورت اجرا، بهره‌برداری عملی و آنی جناح رئیس جمهور از امکانات نظامی و شبه‌نظامی در اختیار خود به دلیل ترس از حذف کامل و ناگهانی است. امری که ناشی از واکنش عصبی این جناح در چارچوب روابط فراقانونی حاکم بر نظام قابل فهم خواهد بود.

سناریو دوم: احمدی‌نژاد موفق خواهد شد که با به کارگیری دستگاه دولت و تهدیدهای آشکار و پنهان، بخصوص پیرامون افشاگری‌های مهم بر اساس اسنادی که از وزارت اطلاعات در اختیار دارد، جریان ولی فقیه و سپاه را وادار به عقب نشینی کرده[8] و بقای خود در قوه مجریه را به آنها تحمیل کند. در این صورت، به سوی نوعی سکون ناپایدار در شرایط کنونی پیش خواهیم رفت. سکون، زیرا بازیگران در صحنه همین فعلی‌ها هستند و ناپایدار، زیرا انباشت عوارض سوء‌مدیریت دولتی شیرازه امور کشور را از هم خواهد پاشید.

سناریو سوم: هر یک از دو طرف، برای سنگین کردن وزن خویش، تلاش کند که دو جریان حذف شده سابق، یعنی میانه‌روها و اصلاح‌طلبان را به خود جذب کند و به واسطه این حرکت، بازی قدرت در ایران تکانی بخورد. این که این تکان به چه نتایجی ختم شود شاید کمتر اهمیت داشته باشد تا نفس به بازی گرفتن دوباره کسانی که در حاشیه زمین قدرت قرار داده شده بودند. عوارض این تاکتیک اگر با پویاسازی دوباره نیروهای اجتماعی و سیاسی طبقه متوسط همراه باشد، مشکلات تازه‌ای را برای نظام به دنبال خواهد داشت.

سناریو چهارم: در تدارک دفاع از خود با روش تهاجم، باند احمدی‌نژاد به حرکت‌های پوپولیستی نامطمئن دست یازد تا برای خود عقبه اجتماعی تدارک ببیند. ورود مردم به صحنه می‌تواند معادلات را نه به صورت پیش‌بینی شده که به طریق غیرقابل کنترل تغییر دهد. آوردن مردم به صحنه یک موضوع است و مهار و جهت‌دهی به آن بحث دیگری است.

در چنین شرایطی نباید فراموش کنیم که همه این رویارویی‌ها در صحنه‌ای اتفاق افتاده و می‌افتد که نمی‌تواند نسبت به تحولات فوق بی‌تاثیر و خنثی باشد. نظام هم زمان، با بحران‌های مهم دیگری دست و پنجه نرم می‌کند که از جمله آنها اقتصاد در آستانه فروپاشی، جامعه ناراضی و در حال انفجار، به زیر سوال رفتن موقعیت منطقه‌ای نظام در خاورمیانه و نیز تحریم‌ها و خطر حمله نظامی است. این پارامترها به طور مستقیم و متقابل با بحران سیاسی درون نظام در ارتباط هستند. اما در این نوشتار ما تلاش کردیم فقط به بحران قدرت بپردازیم[9].

نتیجه گیری:

شکل‌بندی قدرت در ایران شاهد خط‌‌کشی ناگزیر و جبهه‌بندی تازه‌ای است. در یک جبهه، نیروهای ساختاری و بنیادین[10] نظام که عبارت از مثلث روحانیت سنتی و قدرت‌طلب، بازارِ در پی حفظ سلطه بر چرخه اقتصاد غیر تولیدی ایران و سپاه پاسداران که سودای قبضه تمامیت قدرت را درحوزه‌های اقتصاد، سیاست و امنیت دارد،[11] و در جبهه دیگر، دو نیروی شناخته شده سیاسی سابق نظام، یعنی میانه‌روها به ریاست رفسنجانی و اصلاح‌طلبان با هدایت خاتمی. یک جناح تازه در حال شکل‌گیری و هنوز در قدرت، یعنی گروه احمدی نژاد سوی دیگر این جبهه است. مثلث ساختاری نظام در حال نبرد با مثلث نوظهور غیرساختاری و نابنیادین نظام است. بدون در نظر گرفتن دخالت سایر عوامل تعیین‌کننده - مانند حمله نظامی، فروپاشی کل اقتصاد و یا شورش گسترده، برنده میدان جنگ میان جناح‌ها، آن جبهه‌ای است که بتواند یا به نوعی بخشی از نیروی مردم را در کنار خود داشته باشد و یا در صورت غیر ممکن بودن این امر، نیروی مردم را در مقابل خود نداشته باشد. [12]

پانوشت:

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

  • ایراندوست

    تحلیل علمی‌ واقع گرایانه ایی بود. در مورد احمد نژاد و شرکا باید گفت که آنها افرادی بسیار اپورتونیست، ریاکار و غیر قابل اطمینانی هستند. جناح احمدی نژاد از طریق بخشی از ارگان‌های امنیتی‌ و سپاهی با همدلی جناح اصولگرای بیت رهبری برای مقابله با باند رفسنجانی و متحدین راست تجاری و چپ اصلاح طلب او، بوجود آمده بود. دلارهای نفتی‌، سرکوب شدید مخالفین، شیوه حکومت نظامی و شبه پلیسی‌ سپاه و ارگانهای امنیتی‌ در سه قوه که فقط به خامنه‌ای جوابگو هستند، بیمه‌ عمر دولت احمدی نژاد تاکنون بوده است. بدون حمایت و فشار غرب، تغییر رادیکالی در ایران رخ نخواهد داد.رژیم ج.ا. در معضل اتمی، با مذاکرات مخفی‌ فرستاده‌های خامنه‌ای به آمریکا، تشنج بین دو کشور را کمتر و روند تغییرات در ایران را کند نموده است,باید منتظر بود و دید که تحریم‌ها چه اثرات اقتصادی و اجتماعی را در جامعه پدیدار میکنند. متاسفانه با پوزیسیون اصلاح طلب رژیم، حکایت دولت خاتمی تکرار خواهد شد و از طرف دیگر اپوزیسیون سرنگون طلب از ضعف و پراکندگی رنج میبرد و حتا اگر حکومت ایران, دودستی به این اپوزیسیون داده شود، بدلیل نارسایی در تفکّر و عمل هدفمند دمکراتیک، از انسجام و بلوغ سیاسی کافی‌ برای اداره کشور بی‌ بهره است.

  • کاربر مهمان

    دوران دولت غير قانوني و کودتايي وي از سياهترين و فاسد ترين دول ايران ميباشد که جنبش مردم را خش و خاشاک ناميد و در مصاحبه با خبرگزاريهاي خارجي مدعي شد ايران آزاد ترين کشور است وتحريمها را کاغذ پاره ناميد!.

  • محمد خراسانی

    ایران شد برباد فردوسی تنی نماند ز مبادای ایرانی ایران شد کنام پلنگانی مردمی نماند ز جوانمردی ایرانی محمد خراسانی.

  • کاربر مهمان

    <p>*** تلاش برای به دست آوردن یک شمای کامل از جناح بندی های داخل باعث شده که خیلی چیزهای ناچسب را به هم بچسباند. مهمترین اشکال این تحلیل از آنجا ناشی میشود که حکومت را یک سازمان با رفتار مشخص و منطق درست فرض کرده است. واقعیت این است که رفتار همه افراد در داخل حکومت بر اساس منافع شکل میگیرد و ورود احمدی نژاد به این بازی نه به دلیل داشتن پایگاه بلکه به دلیل تلاش خامنه ای برای عقب زدن اصلاح طلبان بوده است. اگر شما آدمهای موثر در دار و دسته احمدی نژآد را فهرست کنید شاید به سختی به بیش از 200 نفر برسد. آنها هم در اغلب موارد افرادی هستند که ریشه در جاهای دیگر دارند و دل در گرو منافع خود. پروند احمدی نژاد و اطرافیان اصلی او بعد از انتخابات بسته خواهد شد و تعدادی از آنها نی زحتما به بهانه های مختلف مالی زندانی میشوند. اگر اصلاح طلبان عمده مانند تاجزاده به اتکاء عقیده و بر اساس تحلیل جریانی را انتخاب کرده و دنبال میکنند اینها فقط تابع قدرت و منفعت هستند و به همین دلیل رقتاری مشابه بندبازان دارند. حتی خود احمدی نژآد زمانی به هاشمی نزدیک شده و استاندار میشود، بعد سر از شورای نگهبان در می آورد، بعد از طریق ناطق نوری حمایت میشود و بعد میشود نور چشمی مجتبی، اما به فاصله کوتاه از جعفری سپاه سیلی میخورد. شما اگر برای حسینیان و فلاحیان در این نظام جائی سراغ بگیرید میتوانید برای آینده احمدی نژآد و امثال مشائی هم جایگاهی تصور کنید. ترس خامنه ای از مشکلات بزرگتر و رسوائی بیشتر است که میخواهد احمدی نژاد را تا آخر دوره نگه دارد ضمن اینکه اصولا خامنه ای مرد تصمیمات جدی نیست و همیشه با حرکات چند چهلو دفع الوقت مسائلش را حل میکند. اما نکته مهمتر اینکه ترس همه اینها از مردم است و جایگاهی که در بین آنها ندارند. شاید اطرافیان احمدی نژاد از این بابت باهوشتر هستند که زودتر متوجه شده اند تلاش برای بستن خئدشان به خامنه ای نه سودی دارد و نه آینده ای و میخواهند خودشان را در چشم مردم عزیز کنند اما عمق فساد و تباهی آنها دیگر برای همه روشن شده و حتی خیلی از روستائیان هم به این موضوع واقف شده اند. بهتر است آنچه را که مردم برای گذران زندگی و دوری از به مخاطره انداختن زندگی شان انجام میدهد با نفوذ این جناح ها در بین مردم اشتباه نگیرید. موقع انتخاب سرنوشت ساز و پیچ تاریخی که برسد مردم نظرشان را علنی میکنند.</p>

  • کاربر مهمان

    این نوشته، مثل بسیاری دیگر، یک نوع استدلال معکوس است. نوعی توجیه است تا تبیین شرایط. احمدی نژاد کوتوله این رژیم است، ولی‌ هر روز کارتهای جدیدی رو می‌کند که همه را انگشت به دهان نگاه می‌دارد. مقایسه کارهای ا‌و با بنی‌صدر میتواند کمک کند. هر دو پیشکار رهبر بود‌ند. اولی‌ نادانی بود که خود را عقل کلّ میدانست، دومی‌ نادانی است که خود را نادان تر از آن که هست نشان می‌دهد و همین به ا‌و کمک می‌کند تا مراتب به رهبر وارو بزند. این پشتک و ملق بازی ادامه پیدا خواهد کرد.

  • کاربر مهمان

    این همه پول گم شده نمیتونه با یه باند و بدون برنامه ریزی و سازماندهی گم بشه ممکنه صرف تشکیلاتی مخفی شده باشه (همونایی که در زمان اصلاحات بهشون حزب پادگانی میگفتن) اگر کودتا کنن سپاه با نفوذش توی ساختار دولتی و پروژه ها و منابع ملی میتونه همین ساختار دولتی رو با استفاده از زور پیش ببره. طبق گزارشات غربی ها یه سری از مقامات طالبان ایرانن که همونطور که میدونین اینا با هم اختلافات ایدئولوژیکی دارن. ایران برای این داره بهشون کمک میکنه که برای اون دوران گذار ازشون در مقابل غربی ها استفاده کنه. حکومتی مثل نازی ها تشکیل میدن. یادمون باشه قبل از به توپ بستن مجلس و استبداد صغیر نظامی ها رفتن باغشاه و مشروطه خواهان توجهی نکردن. اینبار ما باید تمام حواسمون جمع باشه.