زن‌کشی در ترکیه؛ مردسالاری و مشروعیت بخشی دولتی
جواد عباسی توللی- قتل‌های پرشمار زنان در سال‌های اخیر در ترکیه، نتیجه روندهایی است که از سوی نهادهای مذهبی و دولتی پیش برده می‌شود.
جواد عباسی توللی
قتل پینار گولتکین، دختر دانشجوی ۲۷ ساله اهل موغلای ترکیه به دست دوست پسرش، جامعه ترکیه را تکان داد و به اعتراضات خیابانی و واکنش در شبکه‌های اجتماعی انجامید. معترضان می‌گویند قتل‌های پرشمار زنان در سال‌های اخیر در ترکیه، نتیجه روندهایی است که از سوی نهادهای مذهبی و دولتی پیش برده می‌شود.
پینار گلتکین از روز ۱۶ ژوئیه/ ۲۶ تیر ماه ناپدید شده بود و خبر پیدا شدن جسد او در روز ۲۱ ژوئیه/ ۳۱ تیر تیتر یک رسانه‌های ترکیه شد. هم‌زمان با انتشار این خبر جمعی از فعالان زنان در اعتراض به این زن‌کشی در چند شهر با شعار «ساکت نخواهیم ماند» به خیابان آمدند که با دخالت پلیس، تجمعات آنها به خشونت کشیده شد.
منابع خبری در ترکیه از بازداشت ده‌ها تن از معترضان در ازمیر و استانبول خبر داده‌اند.
پلیس ترکیه فردی را به نام «جمال متین آوجی» که گفته می‌شود پینار گولتکین را به قتل رسانده، بازداشت کرده است. این متهم در اعترافات خود به قتل این دختر جوان اعتراف کرده و در تشریح جنایت خود گفته:
«ابتدا مقتول را خفه کردم سپس جنازه او را به آتش کشیدم و در نهایت او را در بشکه‌ای قرار داده و روی آن بتون ریختم.»
مقامات دولتی، سازمان‌های مدافع حقوق زنان و هزاران شهروند ترک در شبکه‌های اجتماعی به این قتل واکنش نشان دادند.
هشتگ «PınarGültekin#» در فاصله دو روز متوالی در صدر هشتگ‌ها در ترکیه و جهان بود. مرال آکشنر، رئیس حزب اپوزیسیون «İYİ PARTİ» با انتشار یک توئیت در حساب کاربری خود در توئیتر خواستار اجرای «کنوانسیون استانبول» برای حفاظت از زنان در برابر خشونت‌ها در ترکیه شده است.
او نوشته:
«ما یک بار دیگر با فریاد پینار گولتکین، در آتش بی‌توجهی سوختیم. آنها رویاهای زن دیگری را دزدیدند. آنها بار دیگر داغ بر دل یک زن گذاشتند. برای اجرای کنوانسیون استانبول چند زن دیگر باید از دست بدهیم؟»
آکشنر همچنین در یک نشست مطبوعاتی ضمن تأکید بر ادامه تلاش‌هایش برای رفع خشونت و تبعیض علیه زنان در ترکیه، اعلام کرد که او و حزب متبوعش حامی کنوانسیون استانبول خواهند بود:
«ما به عنوان حزب IYI به وضوح نشان داده‌ایم که در کنوانسیون استانبول هستیم و تلاش‌های خود را بر زنانی که مورد تبعیض و خشونت قرار گرفته‌اند، متمرکز کرده‌ایم. بنابراین حامی کنوانسیون استانبول و خواستار اجرای آن هستیم.»
کنوانسیون «پیشگیری و مبارزه با خشونت علیه زنان و خشونت خانگی» معروف به «کنوانسیون استانبول» یک معاهده جامعِ حقوقی برای پیشگیری و مبارزه با خشونت علیه زنان است که بر اساس آن دولت ترکیه موظف شده تا با اتخاذ رویکردی جامع در قبال اشکال گوناگون خشونت علیه زنان و جرم‌انگاری آنها و تعمیم و توسعه دامنه تعهدات خود در برابر حفاظت از آنها در هر شرایطی از جمله زنان مهاجر و جنگ‌زده، زمینه‌های حذف خشونت علیه زنان و دختران را از میان بردارد.
معاهده استانبول که به امضای برخی از کشورهای اروپایی موسوم به «شورای اروپا» نیز رسیده، از سال ۲۰۱۴ در ترکیه قابلیت اجرایی داشته اما با کارشکنی مقامات مذهبی و مسئولان دولتی ترکیه از جمله رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری این کشور، هنوز به مرحله اجرا در نیامده است.
این در حالی‌ست که اردوغان روز ۲۲ ژوئیه/ اول مرداد، با انتشار یک رشته توئیت در حساب کاربری خود در توئیتر، در واکنش به ماجرای قتل پینار گولتکین، به همه قاتلان زنان «لعنت فرستاد» و اعلام کرد این قاتلان را که «به اندازه دانه ماسه‌ای» در تمدن این کشور جایگاهی ندارند، در کنار مردم «شکست» خواهد داد.
او در یکی از توئیت‌هایش نوشت:
«من شک ندارم که قاتل پینار گولتکین، سنگین‌ترین مجازاتی را که سزاوار آن است دریافت می‌کند. این پرونده شخصاً پیگیری خواهد شد، در جمهوری ترکیه برای پایان دادن به خشونت علیه زنان هرچه لازم باشد، انجام خواهیم داد.»
بسیاری از مدافعان حقوق زن و دیگر شهرندان ترک اما با انتقاد از این گفته‌های اردوغان در شبکه‌های اجتماعی، خواستار محافظت‌های قانونی بیشتر از زنان در برابر خشونت و تبعیض شده‌اند.
یکی از سازمان‌های مدافع زنان در ترکیه به نام «شورای زنان» در واکنش به این توئیت‌های اردوغان، در حساب کاربری این سازمان در توئیتر از او خواست «کنوانسیون استانبول» را به اجرا درآورد.
کاربر دیگری به نام فیلیز کلیج هم به این موضع رجب طیب اردوغان واکنش نشان داد و نوشت:
«فقط لعنت کردی؟ آیا با فحش دادن مشکل حل شده است؟ پس اکنون نام همه زنان‌مان را بنویس و لعنت کردن را شروع کن.»
هم‌زمان با ادامه واکنش‌های سیاستمداران ترک به این قتل، فیلم‌هایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که حاکی از برخورد خشونت‌آمیز پلیس با گروهی از زنان معترض در شهر ازمیر است.
در این فیلم‌ها، پلیس برخی از زنان تجمع کننده را توأم با ضرب و شتم بازداشت می‌کند. هم‌زمان روزنامه جمهوریت از معدود رسانه‌های منتقد دولت در ترکیه، از بازداشت دست‌کم ۱۵ زن معترض در ازمیر خبر داده است.
به نوشته این منبع، شماری از زنان ترکیه در اعتراض به خشونت روزافزون علیه زنان و قتل گولتکین در چند شهر از جمله استانبول و ازمیر اقدام به برپایی تجمعات اعتراضی کرده‌اند.
منابع محلی همچنین از بازداشت شماری از فعالان حقوق زنان در استانبول خبر داده‌اند.
مردسالاری در ترکیه و مشروعیت بخشی دولتی به آن
ضعف در رویکردهای سیاسی و ساختار قضایی ترکیه از جمله عواملی است که سبب تشدید ساختار مردسالارانه در جامعه این کشور می‌شود. یکی از فعالان حقوق زنان در استانبول که در گفت‌وگو با زمانه خود را «نرمین» معرفی می‌کند، معتقد است «زن‌کشی» در ترکیه، همواره دلایل یکسانی دارد:
«با توجه به اظهارات مورد استفاده قاتلان، زمینه قتل تقریباً یکسان است. قاتلان همواره از مزایایی که جنسیت به آنها می‌دهد استفاده می‌کنند.»
به گفته او، اردوغان از سال ۲۰۱۲ با جمله معروف «هر سقط جنین یک کشتار است»، حمله به دستاوردهای جنبش زنان در ترکیه را آغاز کرده و در سال‌های پس از آن روندهای قانونی و رویکردهای دولتی علیه زنان در این کشور پیوسته در حال تغییر بوده است.
طبق آخرین گزارش‌های منتشر شده از این تغییرات، وزارت دیانت ترکیه در بیانیه‌ای که روز ۲۵ فوریه/ ششم اسفند ۹۸ منتشر کرد، خطاب به زنانی که در معرض خشونت خانگی هستند، اعلام کرد:
«به همسرتان واکنش نشان ندهید و دلیل خشونت را با لحنی مناسب از همسرتان بپرسید.»
در این بیانیه همچنین آمده:
«اگر زندگی‌تان غیرقابل تحمل شده است، با بزرگان خود مشورت کنید. خداوند به زنان امر می‌کند که بگذارید زن و مرد سعی کنند مشکلات را با یکدیگر حل کنند.»
نرمین اما قتل‌های پرشمار زنان در سال‌های اخیر در ترکیه را در نتیجه روندهایی می‌داند که از سوی نهادهای مذهبی و دولتی پیش برده می‌شود.
او می‌گوید:
«ما در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در معرض انواع تبعیض و خشونت قرار داریم و قدرت سیاسی حاکم، این خشونت را ایجاد و پشتیبانی می‌کند.»
در تکمیل گفته‌های این فعال حقوق زنان می‌توان به سخنرانی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در روز ۲۴ نوامبر ۲۰۱۴/ سوم آذر ۱۳۹۳ در انجمن زنان «کادم» در استانبول اشاره کرد که در اظهاراتی جنجال برانگیز گفته بود:
«نمی‌توان زن و مرد را برابر دانست چرا که این مسأله با طبیعت در تضاد است.»
او در این سخنرانی همچنین گفته بود:
«زنان نمی‌توانند آن گونه که کمونیست‌ها می‌گویند، هر کاری را که مردان می‌کنند، انجام بدهند.»
نرمین اما با اشاره به همین گفته‌های اردوغان می‌گوید که او سهم بزرگی در دامن زدن به خشونت علیه زنان دارد.
این فعال حقوق زنان همچنین می‌گوید با در نظر گرفتن ده‌ها سال مبارزات زنان در ترکیه، جنبش فمنیستی این کشور قطعا در برابر تبعیض‌ها و خشونت‌ها به پیروزی خواهد رسید.
به‌گفته او، جنبش زنان در ترکیه از یک سنت دیرینه برخوردار است:
«ما از زمان امپراتوری عثمانی سازمان‌های مدافع زنان داشته‌ایم، اما می‌توان گفت که فمنیسم به طور مشخص از دهه ۹۰ میلادی در ترکیه شروع شده و مبارزات زنان که تا امروز تداوم داشته، ابعاد مختلفی دارد که شامل مطالعات دانشگاهی، مطالبات حقوقی، اعتراضات خیابانی و مطالبات سیاسی می‌شود.»
در همین زمینه:
نظرها
Jamshid
چرا برخی بخش‌ها به زبان ترکی و خط لاتین است؟ چه ضرورتی برای این کار بوده است؟
حم کدی
در گفتمان قرآنی انسان ها را از نفس واحده ای اعلام می دارد که از ایشان شعوب ( ملل ) و قبایل پدیدار شده است. پس ادّغای خلق زن از دنده مرد بلادلیل دینی می باشد. این تفاوتها نه بهانه تبعیض بلکه عامل تقوا بشمار می رود. با خودداری از تعدّی به انسانها اعم از زن و مرد و ملت و قبایل جمیع مردم از سلم و صلح برخوردار توانند شد. وگرنه ریب در قرآن مطرح شده یا خداوند تبارک و تعالی به عدم علم و خبرگی متّهم خواهد شد. او که عالمهای بیشمار را آفریده بدون نیازمندی بدانها خواهان آن است که جانشینانش در زمین ، با اعمال حسنه ، موجب تبریک گفتنش به احسن الخالقی در برابر دیگر مخلوقات ( منجمله ملائک کرام) شود.