میراث فرهنگی جهان در سال ۲۰۱۲

<p>بیژن روحانی - سال ۲۰۱۲ در حالی به پایان رسید که نقش میراث فرهنگی در جوامع امروزی بیش از پیش به موضوع بحث کارشناسان این رشته در کشورهای مختلف تبدیل شده است.</p> <!--break--> <p>&nbsp;</p> <p>در بسیاری از نقاط دنیا، برنامه&zwnj;های موفقی برای حفاظت، مطالعه و معرفی میراث هنری و تاریخی به اجرا درآمد. اما در همان حال و در نقاطی دیگر، جنگ، بلاهای طبیعی، بی&zwnj;توجهی و غارت و دزدی، زیان&zwnj;هایی جبران&zwnj;ناپذیر را به میراث مشترک انسانی وارد آوردند. همچنین رابطه گردشگری با آثار فرهنگی و نقش مثبت و منفی آن از موضوعات مورد توجه حفاظت&zwnj;گران در سال ۲۰۱۲ بود. در این سال همچنین کشفیات باستان&zwnj;شناسی مهمی در برخی نقاط دنیا انجام شد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20121230_Heritage_CulturalHeritageReview_Rouhani.mp3"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon_14.jpg" style="width: 273px; height: 31px;" /></a></p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>جنگ و تخریب عمدی میراث فرهنگی</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/04-qalat-maziq.jpg" style="width: 230px; height: 124px; float: left;" />اگر بخواهیم نام سیاه&zwnj;ترین دشمن میراث فرهنگی را در سال ۲۰۱۲ انتخاب کنیم، بی&zwnj;شک جنگ و تخریب&zwnj;های عمدی، رتبه نخست این فهرست را به خود اختصاص می&zwnj;دهد. جنگ داخلی گسترده در سوریه میان نیروهای دولتی و مخالفان مسلح آسیب&zwnj;های غیر قابل جبرانی را به میراث جهانی سوریه، محوطه&zwnj;های باستانی، مکان&zwnj;های مذهبی، خانه&zwnj;های تاریخی، موزه&zwnj;ها و کتابخانه&zwnj;ها وارد کرده است. شهر تاریخی حلب که در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو نیز ثبت شده است، آسیب&zwnj;های فراوانی دید. ارگ تاریخی حلب و همچنین مسجد جامع این شهر متحمل آسیب&zwnj;های جدی شدند و&nbsp; بازار سنتی آن هم در آتش سوخت. محوطه&zwnj;های باستانی پالمیر، آفامیا، دژ شهسواران، روستاهای تاریخی در شمال سوریه و همچنین تعداد زیادی مسجد و کلیسا نیز در درگیرهای مسلحانه به شدت آسیب دیده&zwnj;اند. سازمان&zwnj;های جهانی از جمله یونسکو و ایکوموس، شورای بین&zwnj;المللی بناها و محوطه&zwnj;ها، بارها نسبت به تخریب این میراث گران&zwnj;بها هشدار داده&zwnj;اند. هم&zwnj;اکنون برنامه&zwnj;ریزی برای کمک به آثار تاریخی سوریه توسط این سازمان&zwnj;ها و به&zwnj;ویژه توسط سازمان ایکوموس در جریان است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>اما به&zwnj;جز سوریه، میراث فرهنگی در مالی و لیبی نیز قربانی جنگ یا اختلافات فرقه&zwnj;ای و قومی شد. در مالی گروه&zwnj;های تندرو و افراطی میراث صوفیان را در شهر تیمبوکتو تخریب کردند. آخرین مورد از تخریب&zwnj;ها در روز ۲۳ دسامبر سال ۲۰۱۲ گزارش شد. این گروه&zwnj;های تندروی اسلامی با هرگونه مقبره&zwnj;سازی و بزرگداشت صوفیان مخالف&zwnj;اند و این برداشت و قرائت از اسلام را تحمل نمی&zwnj;کنند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در لیبی نیز گروه&zwnj;های سلفی، آرامگاه&zwnj;ها و مکان&zwnj;های فرهنگی و تاریخی صوفیان را در چند شهر تخریب کردند. پس از &laquo;بهار عربی&raquo;، گزارش&zwnj;های فراونی از حمله به مکان&zwnj;های صوفیان در شمال آفریقا از جمله در لیبی و مصر و تونس گزارش شده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>غارت میراث فرهنگی</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/bijr1202.jpg" style="width: 230px; height: 138px; float: left;" />غارت و دزدی آثار تاریخی و هنری نیز همچنان به&zwnj;عنوان یکی از مخرب&zwnj;ترین پدیده&zwnj;ها در سال گذشته ادامه داشت. گرچه نهادهایی مانند اینترپل و یونسکو تلاش&zwnj;های فراوانی برای متوقف کردن این روند انجام دادند، اما همچنان برخی نقاط جهان قربانی این پدیده ویرانگر است. طبق گزارش&zwnj;ها و بررسی&zwnj;های انجام شده، غارت آثار تاریخی همچنان به&zwnj;شدت از منطقه قندهار در افغانستان و پاکستان ادامه دارد. در سال ۲۰۱۲ محموله&zwnj;های بزرگ قاچاق عتیقه که مبداء آن&zwnj;ها افغانستان بود کشف شدند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>اما در ماه اوت ۲۰۱۲ سرانجام خبری خوش برای دوستداران فرهنگ افغانستان منتشر شد. در این ماه بیش از ۸۴۳ شیء تاریخی به افغانستان بازگشتند. این اشیاء&nbsp; اکثراً در زمان جنگ افغانستان از این کشور خارج شده و در بازر سیاه به فروش رسیده بودند. موزه بریتانیا کمک&zwnj;های شایان توجهی برای بازگشت این آثار به افغانستان انجام داد. در میان این آثار عاج&zwnj;های کنده&zwnj;کاری شده چهار هزار ساله و همچنین مجسمه&zwnj;های بودا نیز قرار داشت.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>سرقت بزرگ هنری در هلند</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/bijr1203.jpg" style="width: 230px; height: 153px; float: left;" />اما یکی از بزرگ&zwnj;ترین دزدی&zwnj;های هنری سال ۲۰۱۲ در ماه اکتبر و در موزه&zwnj;ای در شهر روتردام هلند اتفاق افتاد. دزدان کارکشته توانستند هفت تابلوی نقاشی مشهور را به سرقت ببرند. تابلوهایی از پابلو پیکاسو، پل گوگن، هنری ماتیس، لوسین فروید و کلود مونه جزو آثار سرقت&zwnj;شده هستند. گرچه این موزه به سیستم حفاظت و هشدار پیشرفته مجهز بود، اما دزدان در ساعات نخستین بامداد توانستند وارد موزه شوند. پلیس پنج دقیقه پس از به صدا درآمدن هشدار به موزه رسید، اما کار از کار گذشته بود.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>ثبت آثاری جدید در فهرست میراث جهانی</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>نشست کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو در ماه ژوئن در شهر سن پترزبورگ روسیه برگزار شد. در جریان این نشست که ۱۲ روز به طول انجامید، در مجموع ۲۶ محوطه فرهنگی و طبیعی دیگر به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>ایران نیز توانست مسجد جامع اصفهان و همچنین گنبد قابوس را به&zwnj;عنوان دو اثر فرهنگی به ثبت برساند. یونسکو مسجد جامع اصفهان را به دلیل آنکه معرف الگوی معماری چهارایوانی است و همچنین فنون و روش&zwnj;های گنبدسازی در آن رشد و تکامل داشته است به ثبت رساند. برج گنبد قابوس در استان گلستان نیز به&zwnj;خاطر ویژگی&zwnj;های تاریخی، معماری و مهندسی&zwnj;اش در فهرست میراث جهانی ثبت شد. این برج همچنین معرف تبادلات فرهنگی در آسیای مرکزی و فلات ایران است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/bijr1205.jpg" style="width: 230px; height: 153px; float: left;" />فلسطین نیز توانست برای اولین بار از زمان عضویت در سازمان یونسکو، یک اثر را در این فهرست ثبت کند. ثبت شدن کلیسای زادگاه مسیح در شهر بیت لحم برای بسیاری از فلسطینیان دستاوردی مهم به&zwnj;شمار آمد. این اثر هم&zwnj;زمان با ثبت، در فهرست آثار در خطر قرار گرفت. به&zwnj;جز کلیسای زادگاه، یونسکو آثار فرهنگی دیگری را نیز در فهرست میراث در خطر قرار داد. آثار تاریخی در شهر تیمبوکتو و همچنین آرامگاه آسکیا در کشور مالی، بندر تاریخی لیورپول در انگلستان، و استحکامات دفاعی در پاناما در فهرست آثار در خطر ثبت شدند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>سال ۲۰۱۲ همچنین مصادف بود با چهلمین سالگرد معاهده میراث جهانی یونسکو. هدف این معاهده که در سال ۱۹۷۲ به تصویب رسید شناسایی و حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان به&zwnj;عنوان سرمایه&zwnj;ها و ذخایر مشترک بشریت است. به همین مناسبت در بسیاری از کشورهای جهان برنامه&zwnj;هایی ویژه در خصوص این معاهده و دستاوردهای آن برگزار شد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>سال ۲۰۱۲: سال مایاهای باستانی</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>تمدن کهن مایا در طول سال گذشته چندین بار خبرساز شد. نه فقط تقویم کهن و پنج&zwnj;هزارساله آن بسیاری را به فکر آخر زمان و پایان کار جهان انداخت، بلکه کشف آثار ناشناخته کهن نیز چندین بار نام این <img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/bijr1206.jpg" style="width: 230px; height: 154px; float: left;" />قوم را بر سر زبان&zwnj;ها انداخت. باستان&zwnj;شناسان در گواتمالا توانستند مجموعه&zwnj;ای از صورتک&zwnj;های سنگی متعلق به خدای خورشید را کشف کنند. این صورتک&zwnj;ها برای هرم ال دیابلو در حدود ۱۷۰۰ سال پیش ساخته شده بودند و مراحل مختلف برآمدن آن را در سفر آسمانی&zwnj;اش نشان &zwnj;می&zwnj;دهند. از این کشف به&zwnj;عنوان یکی از مهم&zwnj;ترین کشفیات باستان&zwnj;شناسی در سال ۲۰۱۲ یاد می&zwnj;شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>همچنین کشف یک تقویم کهن دیگر متعلق به مایاها که روی دیوار نقاشی شده بود سال گذشته را برای تمدن مایا به سالی فراموش&zwnj;نشدنی تبدیل کرد. این تقویم نیز روی دیوارهای یک ساختمان متروک در منطقه زولتون در گواتمالا قرار دارد. از این تقویم ظاهراً برای ثبت و گاهشماری رویدادهای نجومی و سماوی استفاده می&zwnj;شده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>توسعه موزه لوور</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>موزه لوور، یکی از بزرگ&zwnj;ترین و مشهورترین موزه&zwnj;های جهان با گنیجنه&zwnj;ای خیره&zwnj;کننده از آثار فرهنگی و هنری از نقاط مختلف دنیا، امسال ظرفیت&zwnj;هایش را گسترش داد. در ماه دسامبر، شعبه جدیدی از موزه لوور در شهر لانس (Lens) در شمال فرانسه افتتاح شد. این ساختمان جدید قرار است علاقمندان این موزه بزرگ <img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/bijr1207.jpg" style="width: 230px; height: 195px; float: left;" />را در خارج از پاریس نیز به خود حلب کند. پیش&zwnj;بینی شده سالی پانصد هزار نفر از شعبه جدید لوور بازدید کنند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>اما به&zwnj;جز افتتاح این ساختمان جدید، موزه لوور در سال ۲۰۱۲ بخش تازه&zwnj;ای برای هنرهای اسلامی نیز افتتاح کرد. برای ساختمان جدید این بخش که در داخل یکی از حیاط&zwnj;های موزه لوور احداث شده، سازه&zwnj;ای مواج و طلایی&zwnj;رنگ طراحی شده است. این بخش آثار هنری دوران پس از اسلام را در خود به نمایش می&zwnj;گذارد. یکی از شاهزادگان عربستان سعودی جزو حامیان مالی این پروژه بزرگ بوده است. با این&zwnj;&zwnj;حال این بخش جدید مورد اعتراض برخی از ایرانیان قرار گرفته است. منتقدان به قرار دادن برخی از دستاوردهای هنری و فرهنگی ایران در این بخش بدون اشاره به پیشینه و سابقه فرهنگی آن و همچنین نحوه نام&zwnj;گذاری&zwnj;ها معترض هستند.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>در گذشتگان سال ۲۰۱۲</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>اسکار نیمایر معمار مدرنیست برزیلی در ماه دسامبر و در سن ۱۰۴ درگذشت. کارهای نیمایر جزو میراث مهم هنری و معماری سده بیستم به شمار می&zwnj;آیند. طرح شهرسازی برازیلیا و ساختمان&zwnj;های عمومی آن در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است. او که در ابتدا کارش را تحت تأثیر لوکور بوزیه آغاز کرده بود، بعدها از سبک او فاصله گرفت. او شیفته قوس&zwnj;ها و منحنی&zwnj;ها بود و به&zwnj;طور گسترده در آثارش از این فرم&zwnj;ها استفاده می&zwnj;کرد.</p> <p>&nbsp;</p> <p><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/bijr1208.jpg" style="width: 230px; height: 173px; float: left;" />از ایران&zwnj;شناسان درگذشته در سال ۲۰۱۲ نیز می&zwnj;توان به ژان پرو، باستان&zwnj;شناس فرانسوی و گراردو نیولی، ایران&zwnj;شناس ایتالیایی اشاره کرد. نیولی مدیر مؤسسه مطالعات شرقی و آفریقایی ایتالیا بود. از جمله تحقیقات مهم او می&zwnj;توان به مطالعه در مورد مفهوم یا ایده ایران اشاره کرد. او در کتابی به تفصیل به این موضوع می&zwnj;پردازد که نام ومفهوم ایران از چه زمان و چگونه شکل گرفت. نیولی همچنین تحقیقات مفصلی در خصوص زرتشت و زمان و زادگاه او نیز انجام داده و در مورد آیین مانی نیز صاحب تألیفات مهمی بود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>ژان پرو باستان&zwnj;شناس فرانسوی نیز که در اواخر دسامبر درگذشت، مدت&zwnj;ها در شهر باستانی شوش به کاوش و پژوهش پرداخته بود. آقای پرو در سال ۱۳۴۷ خورشیدی سرپرستی کاوش&zwnj;های شوش را پس از رومن گیرشمن، باستان&zwnj;شناس فرانسوی، بر عهده گرفت و در کاخ آپادانای شوش به تحقیق پرداخت. در نتیجه کاوش&zwnj;های او اطلاعات و آثار زیادی از جمله مجسمه مشهور داریوش از شوش به&zwnj;دست آمد. او به تازگی کتابی در مورد کاخ داریوش منتشر کرده و نگارش کتاب جدیدی دیگری را در خصوص ایران آغاز کرده بود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در همین زمینه:<br /> <a href="#http://radiozamaneh.com/taxonomy/term/2815">بیژن روحانی در رادیو زمانه</a></p> <p>&nbsp;</p>