بشار اسد، همچنان رهبر ارکستر جنگ می‌ماند
<p dir="RTL">فرهاد سلمانیان - بشار اسد در سخنرانی خود در سالن اُپرای دمشق بدون توجه به خواست اکثریت مخالفان برای واگذاری قدرت و برگزاری همه<span dir="LTR">‌</span>پرسی برای پایان دادن به جنگ داخلی، صحبت از «طرح صلح» پنج ماده<span dir="LTR">‌</span>ای کرد و وعده<span dir="LTR">‌</span> اصلاحات سیاسی و قانون اساسی جدید را داد.</p> <!--break--> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">گرچه رئیس جمهوری سوریه در نخستین سخنرانی مستقیم طی هفت ماه گذشته، در جمع مقام<span dir="LTR">‌</span>های دولتی و تشکل<span dir="LTR">‌</span>های طرفدار خود گفت که شهروندان از ناآرامی<span dir="LTR">‌</span>های دو سال گذشته آسیب دیده<span dir="LTR">‌</span>اند، اما بار دیگر طیف<span dir="LTR">‌</span>های گوناگون مخالفان را در عبارت<span dir="LTR">‌</span>هایی مانند «عروسک خیمه<span dir="LTR">‌</span>شب<span dir="LTR">‌</span> بازی غرب»، «تروریست<span dir="LTR">‌</span>های القاعده» و «قاتلان و مجرمان» خلاصه کرد.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">در پیوند با گفته<span dir="LTR">‌</span>های بشار اسد در باره<span dir="LTR">‌</span> تروریسم، روزنامه<span dir="LTR">‌</span> آمریکایی «نیویورک تایمز» نیز در آذرماه گزارش داد که گروه اسلامی تندرویی مانند «جبهه<span dir="LTR">‌‌‌</span> النصره»، <span dir="LTR">‌</span>وابسته به شاخه<span dir="LTR">‌</span> عراقی شبکه<span dir="LTR">‌</span> «القاعده» به جمع مخالفان مسلح سوری راه یافته و اقدام<span dir="LTR">‌</span>هایی را علیه نیروهای دولتی شکل داده، اما چنین گروه<span dir="LTR">‌</span>های معدودی همان کسانی نیستند که با سرکوب تظاهرات مسالمت<span dir="LTR">‌</span>آمیز خود توسط رژیم اسد، رفته<span dir="LTR">‌</span>رفته اسلحه به دست گرفتند.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"><strong>تندروها، پاسخ ناخواسته به خشونت حکومتی</strong></p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">حتی نفوذ تندروهای اسلامی در میان مخالفان مسلح نتیجه<span dir="LTR">‌</span> عملکرد بشار اسد است، چون او می<span dir="LTR">‌</span>توانست با سپردن سرنوشت مخالفت<span dir="LTR">‌</span>ها به صندوق رأی و برگزاری همه<span dir="LTR">‌</span>پرسی، از گسترش اقدام<span dir="LTR">‌</span>های مسلحانه و فعالیت بیشتر گروه<span dir="LTR">‌</span>های افراطی جلوگیری کند. بشار اسد در سخنرانی<span dir="LTR">‌</span> روز یکشنبه ۶ ژانویه خود، از چین و روسیه و ایران به دلیل جانبداری از دولتش در جنگ داخلی قدردانی کرد و به کشورهای غربی و عربی حامی مخالفان گفت که آن‌ها تنها مراکز قدرت در رفع بحران سوریه نیستند.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">البته او با طرح پیشنهاد «گفت<span dir="LTR">‌</span>وگوی ملی» بار دیگر نشان داد فقط می<span dir="LTR">‌</span>خواهد اوضاع را کم<span dir="LTR">‌</span> خطرتر از آن<span dir="LTR">‌</span>چه هست، نشان بدهد. به نظر می<span dir="LTR">‌</span>رسد زمان برای ایده<span dir="LTR">‌</span>هایی از این دست گذشته باشد، چون زیان<span dir="LTR">‌</span>های جانی، مالی و فرار نزدیک ۵۰۰ هزار پناهجو به کشورهای همسایه و آوارگی هزاران نفر طی درگیری<span dir="LTR">‌</span>های ۲۲ ماه گذشته زمینه<span dir="LTR">‌</span> سازش میان دولت سوریه و مخالفان را از بین برده است. گذشته از این نمی<span dir="LTR">‌</span>توان در جایگاه رئیس دولت، هم مخالفان را «تروریست» خواند و هم با آن<span dir="LTR">‌</span>ها به صلح رسید.</p> <p dir="RTL"> </p> <blockquote> <p dir="RTL">اسد با طرح پیشنهاد «گفت<span dir="LTR">‌</span>وگوی ملی» بار دیگر نشان داد فقط می<span dir="LTR">‌</span>خواهد اوضاع را کم<span dir="LTR">‌</span> خطرتر از آن<span dir="LTR">‌</span>چه هست، نشان بدهد. به نظر می<span dir="LTR">‌</span>رسد زمان برای ایده<span dir="LTR">‌</span>هایی از این دست گذشته باشد، چون زیان<span dir="LTR">‌</span>های جانی، مالی و فرار نزدیک ۵۰۰ هزار پناهجو به کشورهای همسایه و آوارگی هزاران نفر طی درگیری<span dir="LTR">‌</span>های ۲۲ ماه گذشته زمینه<span dir="LTR">‌</span> سازش میان دولت سوریه و مخالفان را از بین برده است. گذشته از این نمی<span dir="LTR">‌</span>توان در جایگاه رئیس دولت، هم مخالفان را «تروریست» خواند و هم با آن<span dir="LTR">‌</span>ها به صلح رسید.</p> </blockquote> <p dir="RTL">سخنرانی رئیس جمهوری سوریه در پی افزایش تبادل آتش نیروهای ارتش و مخالفان مسلح در حومه<span dir="LTR">‌</span> دمشق برگزار شد که وقوع آن بازتاب ادامه<span dir="LTR">‌</span> فشار نظامی مخالفان بر پایتخت است.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"><strong>جغرافیای کشمکش</strong><strong><span dir="LTR">‌</span></strong><strong>ها و ویرانی سوریه</strong></p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">هفته<span dir="LTR">‌</span> گذشته نبرد مخالفان حکومت و نیروهای دولتی سوریه از جمله بر سر فرودگاه نظامی و استراتژیک «تفتناز» در ادلب ادامه داشت. این درگیری<span dir="LTR">‌</span>ها در ادلب، استان شمالی هم<span dir="LTR">‌</span>مرز با ترکیه، بر سر یکی از پایگاه<span dir="LTR">‌</span>های نیروهای دولتی بود که پروازهای جنگی برای بمباران مواضع مخالفان از آن صورت می<span dir="LTR">‌</span>گیرد. در استان<span dir="LTR">‌</span>های حلب در شمال، رقه در شمال شرق، دیرالزور در شرق، درعا در جنوب، حمص در غرب و حماه در مرکز سوریه نیز درگیری<span dir="LTR">‌</span>هایی وجود داشته است.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">در هفته<span dir="LTR">‌</span>های گذشته تبادل آتش میان مخالفان بشار اسد و نیروهای ارتش با کشته‌ها و زخمی<span dir="LTR">‌</span>های بسیار همراه بود. آسیب به زیرساخت<span dir="LTR">‌</span>ها در جریان جنگ<span dir="LTR">‌</span>های شهری، انفجار مکان<span dir="LTR">‌</span>هایی مانند پمپ بنزین<span dir="LTR">‌</span>، ساختمان<span dir="LTR">‌</span>های عمده<span dir="LTR">‌</span> دولتی و آسیب به خطوط آب و برق و گاز موضوع<span dir="LTR">‌</span>هایی هستند که موضوع بازسازی سوریه پس از درگیری<span dir="LTR">‌</span>ها و سوال تأمین<span dir="LTR">‌</span>کنندگان مالی آن را جدی<span dir="LTR">‌</span>تر می<span dir="LTR">‌</span>کنند.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">شمار کشته<span dir="LTR">‌</span>های جنگ داخلی در حالی به بیش از ۶۰ هزار نفر رسیده که اخیرا ناوی پیلای، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل اشاره کرد که احتمالاً هر دو طرف درگیر مرتکب «جنایت<span dir="LTR">‌</span>های جنگی» شده<span dir="LTR">‌</span>اند.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"><strong>نزدیکی ناتو به سوریه </strong></p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">هم‌زمان با ادامه<span dir="LTR">‌</span> درگیری<span dir="LTR">‌</span>ها استقرار سامانه<span dir="LTR">‌</span>های ضدموشکی «پاتریوت» از سوی سازمان «پیمان آتلانتیک شمالی»، در ترکیه با هدف «مقابله با تهدیدهای احتمالی ناشی از جنگ داخلی سوریه» برای آنکارا آغاز شده است. استقرار تجهیزات شش سامانه<span dir="LTR">‌</span>ای که آمریکا، آلمان و هلند هر یک دو مجموعه از آن را برای استقرار در سه استان ترکیه تأمین می<span dir="LTR">‌</span>کنند، از جمله در پایگاه هوایی اینجرلیک در جنوب آن کشور آغاز شده است. این حرکت همچنین سناریوی جنگ لیبی و نزدیک شدن ناتو به کشور محل درگیری<span dir="LTR">‌</span> را تداعی می‌کند.</p> <p dir="RTL"> </p> <blockquote> <p dir="RTL"><img alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/syr.jpg" style="width: 180px; height: 120px; float: right;" />آسیب به زیرساخت<span dir="LTR">‌</span>ها در جریان جنگ<span dir="LTR">‌</span>های شهری، انفجار مکان<span dir="LTR">‌</span>هایی مانند پمپ بنزین<span dir="LTR">‌</span>، ساختمان<span dir="LTR">‌</span>های عمده<span dir="LTR">‌</span> دولتی و آسیب به خطوط آب و برق و گاز موضوع<span dir="LTR">‌</span>هایی هستند که موضوع بازسازی سوریه پس از درگیری<span dir="LTR">‌</span>ها و سوال تأمین<span dir="LTR">‌</span>کنندگان مالی آن را جدی<span dir="LTR">‌</span>تر می<span dir="LTR">‌</span>کنند. شمار کشته<span dir="LTR">‌</span>های جنگ داخلی در حالی به بیش از ۶۰ هزار نفر رسیده که اخیراً<span dir="LTR">‌</span> ناوی پیلای، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل اشاره کرد که احتمالاً هر دو طرف درگیر مرتکب «جنایت<span dir="LTR">‌</span>های جنگی» شده<span dir="LTR">‌</span>اند.</p> </blockquote> <p dir="RTL">اقدام ناتو برای انتقال سامانه<span dir="LTR">‌‌</span>های دفاع موشکی به ترکیه، گذشته از اهداف استراتژیک در منطقه، پیامی مستقیم به حکومت سوریه است که شلیک به مناطق غیرنظامی خارج از مرزهای آن کشور قابل قبول نیست. با آغاز استقرار این سامانه<span dir="LTR">‌</span>ها لحن مقام<span dir="LTR">‌</span>های ترک نسبت به سوریه تغییر کرد. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، در آستانه<span dir="LTR">‌</span> انتقال سامانه<span dir="LTR">‌</span>های ضدموشکی پاتریوت اعلام کرد که کشورش خواهان صلح در منطقه است اما برای جنگ در برابر سوریه در صورت تعرض به مناطق مرزی جنوبی<span dir="LTR">‌</span>اش آمادگی دارد.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"><strong>واکنش</strong><strong><span dir="LTR">‌</span></strong><strong>ها به سخنرانی اسد </strong></p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">پس از سخنرانی اخیر بشار اسد مقام<span dir="LTR">‌</span>های ترک بار دیگر خواهان کناره<span dir="LTR">‌</span>گیری او شدند. ولید بونی، سخنگوی «شورای ملی سوریه»، دربرگیرنده<span dir="LTR">‌</span> گروه<span dir="LTR">‌</span>های اصلی مخالف دولت آن کشور، در واکنش به این سخنرانی به خبرگزاری «رویترز» گفت که بیش از ۶۰ هزار سوری کشته نشده<span dir="LTR">‌</span>اند تا اسد همچنان در قدرت باقی بماند. به نوشته<span dir="LTR">‌</span> همین خبرگزاری، مخالفان اسد نطق رئیس جمهوری را اعلان جنگی دیگر برای خود ارزیابی کرده<span dir="LTR">‌</span>اند.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه<span dir="LTR">‌</span> بریتانیا نیز در واکنش به سخنان رئیس جمهوری سوریه، او را «دورو» و وعده<span dir="LTR">‌</span>هایش را «توخالی» خواند. از طرف دیگر مسئولان سیاست خارجی در آمریکا، آلمان و اتحادیه اروپا نیز در گفت<span dir="LTR">‌</span>وگوهای رسانه<span dir="LTR">‌</span>ای خواهان کناره<span dir="LTR">‌</span>گیری اسد شدند. از طرفی بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد هم گفته است بشار اسد طرحی واقعی برای پایان دادن به رنج مردم کشورش ندارد.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">موفقیت<span dir="LTR">‌</span>های پراکنده<span dir="LTR">‌</span> مخالفان در درگیری<span dir="LTR">‌</span>های شمال سوریه و افزایش فشار بر نیروهای نظامی پایتخت، گمانه<span dir="LTR">‌</span>زنی<span dir="LTR">‌</span>ها را در باره پایان دوران اسد در سال جاری میلادی بیشتر کرده<span dir="LTR">‌</span>اند. بعضی از مبارزان سوری به خبرگزاری<span dir="LTR">‌</span>ها گفته<span dir="LTR">‌</span>اند حتی می<span dir="LTR">‌</span>توانند بدون کمک<span dir="LTR">‌</span>های نظامی کشورهای خارجی به حکومت فعلی پایان بدهند. این روند با پشتوانه<span dir="LTR">‌</span>ی به رسمیت شناخته شدن مخالفان سوری از سوی کشورهای غربی به عنوان نماینده<span dir="LTR">‌</span> «مردم سوریه» همراه شده است.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">با ادامه<span dir="LTR">‌</span>ی جنگ داخلی، ریزش نیرو نزد نظامیان بلندپایه<span dir="LTR">‌‌</span> ارتش بشار اسد نیز بیشتر شده است. اغلب آن<span dir="LTR">‌</span>ها به ترکیه و بعضی نیز به اردن گریخته<span dir="LTR">‌</span>اند. به نوشته<span dir="LTR">‌</span>ی خبرگزاری «آلمان» تعداد ژنرال<span dir="LTR">‌</span>های جدا شده از ارتش سوریه که در ترکیه حضور دارند، به دست<span dir="LTR">‌</span>کم ۵۰ نفر رسیده است. این تعداد بدون شمارش نظامیان رده<span dir="LTR">‌</span>های دیگری است که به آن کشور گریخته<span dir="LTR">‌</span>اند.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"><strong>ایستگاه بعدی تغییر کجاست؟ </strong></p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">از علت<span dir="LTR">‌</span>های حمایت سران جمهوری اسلامی از حکومت سوریه ترس از سرایت مخالفت با حکومت به ایران و مقابله<span dir="LTR">‌</span> آشکار با نظام سیاسی مانند تونس، مصر، لیبی، یمن و بحرین است. گذشته از این، همان<span dir="LTR">‌</span>طور که احمد خاتمی، روحانی محافظه<span dir="LTR">‌</span>کار در سخنرانی روز سه<span dir="LTR">‌</span>شنبه ۱۲ دی (۱ ژانویه) گفته؛ سوریه تنها متحد ایران در منطقه در برابر اسرائیل است.</p> <p dir="RTL"> </p> <blockquote> <p dir="RTL">جنگ داخلی سوریه بار دیگر ناتوانی جمهوری اسلامی در آینده<span dir="LTR">‌</span>نگری و اولویت<span dir="LTR">‌</span>یابی سیاست خارجی را نیز به نمایش گذاشت. بحران سوریه ایران را به سوی استراتژی «با اسد تا سقوط» سوق داده، در حالی که تهران می<span dir="LTR">‌</span>توانست با کمک به کناره<span dir="LTR">‌</span>گیری اسد یا خروج او از سوریه روند انتقال قدرت را کم<span dir="LTR">‌</span>هزینه<span dir="LTR">‌</span>تر کند. تضاد اولویت<span dir="LTR">‌</span>های استراتژیک کشورهای غربی و عربی خاورمیانه با روسیه، چین و ایران در موضوع سوریه از جمله علت<span dir="LTR">‌</span>های بی<span dir="LTR">‌</span>نتیجه ماندن تلاش<span dir="LTR">‌</span>های دیپلماتیک برای پایان خشونت<span dir="LTR">‌</span>ها بوده است.</p> </blockquote> <p dir="RTL">اما نه خاطره<span dir="LTR">‌</span> حمایت حافظ اسد، رئیس جمهوری سابق سوریه از جمهوری اسلامی در جنگ هشت<span dir="LTR">‌</span>ساله در برابر عراق و نه احساسات<span dir="LTR">‌</span>زدگی ناشی از همبستگی بشار اسد در دیپلماسی تقابل جمهوری اسلامی با اسرائیل می<span dir="LTR">‌</span>تواند توجیه<span dir="LTR">‌</span>گر تنش استراتژیک ایران با کشورهای غربی و عربی بر سر سوریه باشد.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">پیامدهای این جانبداری اشتباه در کنار کشورهایی مانند روسیه و ستایش وزارت خارجه<span dir="LTR">‌</span> ایران از سخنرانی روز یکشنبه<span dir="LTR">‌</span> رئیس دولت سوریه، در صورت سرنگونی بشار اسد و روی کار آمدن مخالفان او نمایان<span dir="LTR">‌</span>تر خواهند شد. حکومت سوریه در روند فرسایش قدرت قرار گرفته و موضوع مطرح اکنون برنامه<span dir="LTR">‌</span>ریزی برای وضعیت پس از آن است.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL"><strong>جمهوری اسلامی و راهبرد همراهی تا سقوط</strong></p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">جنگ داخلی سوریه بار دیگر ناتوانی جمهوری اسلامی در آینده<span dir="LTR">‌</span>نگری و اولویت<span dir="LTR">‌</span>یابی سیاست خارجی را نیز به نمایش گذاشت. بحران سوریه ایران را به سوی استراتژی «با اسد تا سقوط» سوق داده، در حالی که تهران می<span dir="LTR">‌</span>توانست با کمک به کناره<span dir="LTR">‌</span>گیری اسد یا خروج او از سوریه روند انتقال قدرت را کم<span dir="LTR">‌</span>هزینه<span dir="LTR">‌</span>تر کند.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">تضاد اولویت<span dir="LTR">‌</span>های استراتژیک کشورهای غربی و عربی خاورمیانه با روسیه، چین و ایران در موضوع سوریه از جمله علت<span dir="LTR">‌</span>های بی<span dir="LTR">‌</span>نتیجه ماندن تلاش<span dir="LTR">‌</span>های دیپلماتیک برای پایان خشونت<span dir="LTR">‌</span>ها بوده است.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">با وجود این، به نوشته<span dir="LTR">‌</span> خبرگزاری «رویترز» اخضر ابراهیمی، فرستاده<span dir="LTR">‌‌</span> ویژه<span dir="LTR">‌</span> اتحادیه<span dir="LTR">‌</span>ی عرب و سازمان ملل متحد برای رفع بحران سوریه، همچنان برای یافتن راه حلی دیپلماتیک برای توقف درگیری<span dir="LTR">‌</span>ها رایزنی با آمریکا و روسیه را با هدف نزدیک<span dir="LTR">‌</span>کردن موضع آن<span dir="LTR">‌</span>ها برای دستیابی طرح صلحی ادامه داده است. گذشته از دیدار با بشار اسد، او طرف<span dir="LTR">‌</span>های درگیر در سوریه را به تشکیل دولتی موقت با حضور همه<span dir="LTR">‌</span>ی نیروهای سیاسی فراخوانده است. پیشنهادی که مخالفان دولت آن را رد کرده<span dir="LTR">‌</span>اند. از طرف دیگر طبق اعلام مسعود خان، رئیس دوره<span dir="LTR">‌</span>ای شورای امنیت سازمان ملل، وضعیت سوریه همچنان یکی از اولویت<span dir="LTR">‌</span>های آن شورا باقی می<span dir="LTR">‌</span>ماند.</p> <p dir="RTL"> </p> <p dir="RTL">در صورت ادامه<span dir="LTR">‌</span> انعطاف<span dir="LTR">‌</span>ناپذیری در برابر خواسته<span dir="LTR">‌</span>های مخالفان باید پرسید که آیا رئیس جمهوری سوریه می<span dir="LTR">‌</span>تواند مانند علی‌عبدالله صالح، رئیس جمهوری سرنگون<span dir="LTR">‌</span>شده<span dir="LTR">‌</span> یمن، زنده از کشور خارج شود یا به سرنوشت معمر قذافی، رهبر مقتول لیبی دچار و به دست مخالفانش می<span dir="LTR">‌</span>افتد. البته بشار اسد دو ماه قبل در مصاحبه<span dir="LTR">‌</span>ای تلویزیونی با شبکه<span dir="LTR">‌‌</span> روسی «راشا تودی» رفتن به تبعید یا خارج شدن از کشور را رد کرد.</p>
فرهاد سلمانیان - بشار اسد در سخنرانی خود در سالن اُپرای دمشق بدون توجه به خواست اکثریت مخالفان برای واگذاری قدرت و برگزاری همه‌پرسی برای پایان دادن به جنگ داخلی، صحبت از «طرح صلح» پنج ماده‌ای کرد و وعده اصلاحات سیاسی و قانون اساسی جدید را داد.
گرچه رئیس جمهوری سوریه در نخستین سخنرانی مستقیم طی هفت ماه گذشته، در جمع مقام‌های دولتی و تشکل‌های طرفدار خود گفت که شهروندان از ناآرامی‌های دو سال گذشته آسیب دیده‌اند، اما بار دیگر طیف‌های گوناگون مخالفان را در عبارت‌هایی مانند «عروسک خیمه‌شب بازی غرب»، «تروریست‌های القاعده» و «قاتلان و مجرمان» خلاصه کرد.
در پیوند با گفته‌های بشار اسد در باره تروریسم، روزنامه آمریکایی «نیویورک تایمز» نیز در آذرماه گزارش داد که گروه اسلامی تندرویی مانند «جبهه النصره»، وابسته به شاخه عراقی شبکه «القاعده» به جمع مخالفان مسلح سوری راه یافته و اقدام‌هایی را علیه نیروهای دولتی شکل داده، اما چنین گروه‌های معدودی همان کسانی نیستند که با سرکوب تظاهرات مسالمت‌آمیز خود توسط رژیم اسد، رفته‌رفته اسلحه به دست گرفتند.
تندروها، پاسخ ناخواسته به خشونت حکومتی
حتی نفوذ تندروهای اسلامی در میان مخالفان مسلح نتیجه عملکرد بشار اسد است، چون او می‌توانست با سپردن سرنوشت مخالفت‌ها به صندوق رأی و برگزاری همه‌پرسی، از گسترش اقدام‌های مسلحانه و فعالیت بیشتر گروه‌های افراطی جلوگیری کند. بشار اسد در سخنرانی روز یکشنبه ۶ ژانویه خود، از چین و روسیه و ایران به دلیل جانبداری از دولتش در جنگ داخلی قدردانی کرد و به کشورهای غربی و عربی حامی مخالفان گفت که آن‌ها تنها مراکز قدرت در رفع بحران سوریه نیستند.
البته او با طرح پیشنهاد «گفت‌وگوی ملی» بار دیگر نشان داد فقط می‌خواهد اوضاع را کم خطرتر از آن‌چه هست، نشان بدهد. به نظر می‌رسد زمان برای ایده‌هایی از این دست گذشته باشد، چون زیان‌های جانی، مالی و فرار نزدیک ۵۰۰ هزار پناهجو به کشورهای همسایه و آوارگی هزاران نفر طی درگیری‌های ۲۲ ماه گذشته زمینه سازش میان دولت سوریه و مخالفان را از بین برده است. گذشته از این نمی‌توان در جایگاه رئیس دولت، هم مخالفان را «تروریست» خواند و هم با آن‌ها به صلح رسید.
سخنرانی رئیس جمهوری سوریه در پی افزایش تبادل آتش نیروهای ارتش و مخالفان مسلح در حومه دمشق برگزار شد که وقوع آن بازتاب ادامه فشار نظامی مخالفان بر پایتخت است.
جغرافیای کشمکش‌ها و ویرانی سوریه
هفته گذشته نبرد مخالفان حکومت و نیروهای دولتی سوریه از جمله بر سر فرودگاه نظامی و استراتژیک «تفتناز» در ادلب ادامه داشت. این درگیری‌ها در ادلب، استان شمالی هم‌مرز با ترکیه، بر سر یکی از پایگاه‌های نیروهای دولتی بود که پروازهای جنگی برای بمباران مواضع مخالفان از آن صورت می‌گیرد. در استان‌های حلب در شمال، رقه در شمال شرق، دیرالزور در شرق، درعا در جنوب، حمص در غرب و حماه در مرکز سوریه نیز درگیری‌هایی وجود داشته است.
در هفته‌های گذشته تبادل آتش میان مخالفان بشار اسد و نیروهای ارتش با کشته‌ها و زخمی‌های بسیار همراه بود. آسیب به زیرساخت‌ها در جریان جنگ‌های شهری، انفجار مکان‌هایی مانند پمپ بنزین، ساختمان‌های عمده دولتی و آسیب به خطوط آب و برق و گاز موضوع‌هایی هستند که موضوع بازسازی سوریه پس از درگیری‌ها و سوال تأمین‌کنندگان مالی آن را جدی‌تر می‌کنند.
شمار کشته‌های جنگ داخلی در حالی به بیش از ۶۰ هزار نفر رسیده که اخیرا ناوی پیلای، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل اشاره کرد که احتمالاً هر دو طرف درگیر مرتکب «جنایت‌های جنگی» شده‌اند.
نزدیکی ناتو به سوریه
هم‌زمان با ادامه درگیری‌ها استقرار سامانههای ضدموشکی «پاتریوت» از سوی سازمان «پیمان آتلانتیک شمالی»، در ترکیه با هدف «مقابله با تهدیدهای احتمالی ناشی از جنگ داخلی سوریه» برای آنکارا آغاز شده است. استقرار تجهیزات شش سامانه‌ای که آمریکا، آلمان و هلند هر یک دو مجموعه از آن را برای استقرار در سه استان ترکیه تأمین می‌کنند، از جمله در پایگاه هوایی اینجرلیک در جنوب آن کشور آغاز شده است. این حرکت همچنین سناریوی جنگ لیبی و نزدیک شدن ناتو به کشور محل درگیری را تداعی می‌کند.
اقدام ناتو برای انتقال سامانههای دفاع موشکی به ترکیه، گذشته از اهداف استراتژیک در منطقه، پیامی مستقیم به حکومت سوریه است که شلیک به مناطق غیرنظامی خارج از مرزهای آن کشور قابل قبول نیست. با آغاز استقرار این سامانه‌ها لحن مقام‌های ترک نسبت به سوریه تغییر کرد. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، در آستانه انتقال سامانههای ضدموشکی پاتریوت اعلام کرد که کشورش خواهان صلح در منطقه است اما برای جنگ در برابر سوریه در صورت تعرض به مناطق مرزی جنوبی‌اش آمادگی دارد.
واکنش‌ها به سخنرانی اسد
پس از سخنرانی اخیر بشار اسد مقام‌های ترک بار دیگر خواهان کناره‌گیری او شدند. ولید بونی، سخنگوی «شورای ملی سوریه»، دربرگیرنده گروه‌های اصلی مخالف دولت آن کشور، در واکنش به این سخنرانی به خبرگزاری «رویترز» گفت که بیش از ۶۰ هزار سوری کشته نشده‌اند تا اسد همچنان در قدرت باقی بماند. به نوشته همین خبرگزاری، مخالفان اسد نطق رئیس جمهوری را اعلان جنگی دیگر برای خود ارزیابی کرده‌اند.
ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه بریتانیا نیز در واکنش به سخنان رئیس جمهوری سوریه، او را «دورو» و وعده‌هایش را «توخالی» خواند. از طرف دیگر مسئولان سیاست خارجی در آمریکا، آلمان و اتحادیه اروپا نیز در گفت‌وگوهای رسانه‌ای خواهان کناره‌گیری اسد شدند. از طرفی بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد هم گفته است بشار اسد طرحی واقعی برای پایان دادن به رنج مردم کشورش ندارد.
موفقیت‌های پراکنده مخالفان در درگیری‌های شمال سوریه و افزایش فشار بر نیروهای نظامی پایتخت، گمانه‌زنی‌ها را در باره پایان دوران اسد در سال جاری میلادی بیشتر کرده‌اند. بعضی از مبارزان سوری به خبرگزاری‌ها گفته‌اند حتی می‌توانند بدون کمک‌های نظامی کشورهای خارجی به حکومت فعلی پایان بدهند. این روند با پشتوانه‌ی به رسمیت شناخته شدن مخالفان سوری از سوی کشورهای غربی به عنوان نماینده «مردم سوریه» همراه شده است.
با ادامه‌ی جنگ داخلی، ریزش نیرو نزد نظامیان بلندپایه ارتش بشار اسد نیز بیشتر شده است. اغلب آن‌ها به ترکیه و بعضی نیز به اردن گریخته‌اند. به نوشته‌ی خبرگزاری «آلمان» تعداد ژنرال‌های جدا شده از ارتش سوریه که در ترکیه حضور دارند، به دست‌کم ۵۰ نفر رسیده است. این تعداد بدون شمارش نظامیان رده‌های دیگری است که به آن کشور گریخته‌اند.
ایستگاه بعدی تغییر کجاست؟
از علت‌های حمایت سران جمهوری اسلامی از حکومت سوریه ترس از سرایت مخالفت با حکومت به ایران و مقابله آشکار با نظام سیاسی مانند تونس، مصر، لیبی، یمن و بحرین است. گذشته از این، همان‌طور که احمد خاتمی، روحانی محافظه‌کار در سخنرانی روز سه‌شنبه ۱۲ دی (۱ ژانویه) گفته؛ سوریه تنها متحد ایران در منطقه در برابر اسرائیل است.
اما نه خاطره حمایت حافظ اسد، رئیس جمهوری سابق سوریه از جمهوری اسلامی در جنگ هشت‌ساله در برابر عراق و نه احساسات‌زدگی ناشی از همبستگی بشار اسد در دیپلماسی تقابل جمهوری اسلامی با اسرائیل می‌تواند توجیه‌گر تنش استراتژیک ایران با کشورهای غربی و عربی بر سر سوریه باشد.
پیامدهای این جانبداری اشتباه در کنار کشورهایی مانند روسیه و ستایش وزارت خارجه ایران از سخنرانی روز یکشنبه رئیس دولت سوریه، در صورت سرنگونی بشار اسد و روی کار آمدن مخالفان او نمایان‌تر خواهند شد. حکومت سوریه در روند فرسایش قدرت قرار گرفته و موضوع مطرح اکنون برنامه‌ریزی برای وضعیت پس از آن است.
جمهوری اسلامی و راهبرد همراهی تا سقوط
جنگ داخلی سوریه بار دیگر ناتوانی جمهوری اسلامی در آینده‌نگری و اولویت‌یابی سیاست خارجی را نیز به نمایش گذاشت. بحران سوریه ایران را به سوی استراتژی «با اسد تا سقوط» سوق داده، در حالی که تهران می‌توانست با کمک به کناره‌گیری اسد یا خروج او از سوریه روند انتقال قدرت را کم‌هزینه‌تر کند.
تضاد اولویت‌های استراتژیک کشورهای غربی و عربی خاورمیانه با روسیه، چین و ایران در موضوع سوریه از جمله علت‌های بی‌نتیجه ماندن تلاش‌های دیپلماتیک برای پایان خشونت‌ها بوده است.
با وجود این، به نوشته خبرگزاری «رویترز» اخضر ابراهیمی، فرستاده ویژه اتحادیه‌ی عرب و سازمان ملل متحد برای رفع بحران سوریه، همچنان برای یافتن راه حلی دیپلماتیک برای توقف درگیری‌ها رایزنی با آمریکا و روسیه را با هدف نزدیک‌کردن موضع آن‌ها برای دستیابی طرح صلحی ادامه داده است. گذشته از دیدار با بشار اسد، او طرف‌های درگیر در سوریه را به تشکیل دولتی موقت با حضور همه‌ی نیروهای سیاسی فراخوانده است. پیشنهادی که مخالفان دولت آن را رد کرده‌اند. از طرف دیگر طبق اعلام مسعود خان، رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل، وضعیت سوریه همچنان یکی از اولویت‌های آن شورا باقی می‌ماند.
در صورت ادامه انعطاف‌ناپذیری در برابر خواسته‌های مخالفان باید پرسید که آیا رئیس جمهوری سوریه می‌تواند مانند علی‌عبدالله صالح، رئیس جمهوری سرنگون‌شده یمن، زنده از کشور خارج شود یا به سرنوشت معمر قذافی، رهبر مقتول لیبی دچار و به دست مخالفانش می‌افتد. البته بشار اسد دو ماه قبل در مصاحبه‌ای تلویزیونی با شبکه روسی «راشا تودی» رفتن به تبعید یا خارج شدن از کشور را رد کرد.
نظرها
کنشگر
بسیاری از اشتباهات دیپلماتیک جهان غیر توتالیتر در مقابل حکومت های توتالیتر (که همواره به شکل جنبش باقی می مانند ) این است که فکر می کنند "مصلحت " دور نمای سیاست خارجی چنین حکومت های را تعیین می کند . در صورتیکه دور نمای سیاست نظام مقدس اسلامی همچون حکومت کمونیستی بلشویکی روسیه فراخوان تاریخ شکل می دهد! تاریخی که از جنبشی مایه می گیرد که در تقابل با پذیرش وضع موجود و "مصلحت مردم" است. فرمانروای توتالیتر به هر بهایی شده نباید اجازه دهد که عادی شدن اوضاع به جایی کشیده شود که شیوه دیپلماتیک معینی تثبیت شود چون چنین چیزی به معنای مرگ جنبش است . هانا آرنت توتالیتاریسم
هوشنگ
عالى بود دستتون درد نكنه!
کاربر مهمان
بی سی: گزارش‌ها از شهر حلب در سوریه حاکی از افزایش نگرانی‌ها از رفتار نیروهای ارتش آزاد سوریه، یکی از مهم‌ترین گروه‌های مخالف دولت بشار اسد است. خبرنگار بی بی سی که در این شهر بوده، می‌گوید نیروهای ارتش آزاد سوریه به طور فزاینده‌ای در سرقت، غارت و آدم‌ربایی با هدف باج‌خواهی شرکت دارند. به گفته خبرنگار بی بی سی، این رفتارها باعث شده تا مردم حلب از این گروه روی‌گردان شده و ببشتر به جبهه نصرت، گروه اسلامگرا متمایل شوند. این گروه یک گروه مسلح با ایدئولوژی جهادی است و آمریکا نام آن را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داده است. کشورهای غربی نسبت به نقش گروه‌های اسلامگرا نظیر جبهه نصرت در درگیری‌های سوریه ابراز نگرانی کرده‌اند. جبهه نصرت در شهر حلب دادگاه شریعت اسلامی تشکیل داده و یکی از فرماندهان بلندپایه این گروه به بی بی سی گفته است که تنها نتیجه ممکن از قیام مردم سوریه علیه دولت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، این است که سوریه دارای یک حکومت اسلامی شود. مسلمانان سنی مذهب نزدیک به ۷۰ درصد جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند. بقیه جمعیت شامل مسیحیان، علویان، دروزی ها و اسماعیلی‌ها است. کردها بزرگترین اقلیت قومی سوریه هستند و علویان که شاخه ای از تشیع هستند، بزرگترین اقلیت مذهبی سوریه به شمار می‌روند. علویان به دلیل پیوندشان با بشار اسد، رئیس جمهوری کشور بالاترین سمت‌ها را در دولت و سرویس‌های امنیتی در اختیار دارند. مسیحیان هم حدود ۱۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. سازمان ملل متحد می‌گوید که از زمان آغاز اعتراضات ضددولتی در سوریه از ماه مارس سال ۲۰۱۱ میلادی بیش از ۶۰ هزار نفر کشته شده‌اند.