انتخاب عراقی‌ها: یا فقر یا کرونا

در خیابا‌ن‌های بغداد، عراقی‌ها با یک طبقه حاکم فاسد، جنگ، فقر، و حالا عالم‌گیری‌ای مبارزه می‌کنند که بخش ازپیش ناتوان بهداشت و سلامت را به ویرانی کشانده است. 

به‌رغم گسترش سریع کووید-۱۹، در خیابان الرشید بغداد، دکان‌ها، چایخانه‌ها و رستوران‌ها در بازارهای شلوغ به مشتریانِ بدون ماسک سرویس می‌دهند. این خیابان شلوغ در بغداد شاهدی است بر حکمرانیِ ورشکسته‌ای که پیش از شیوع عالم‌گیری نیز در بسیاری از کشورهای درحال توسعه مثل عراق وجود داشت اما با ضرباتی که کووید-۱۹ بر پیکره اقتصاد وارد کرده بیش از پیش ملموس است.

در میدانی در همان نزدیکی، باربرانی که زیر بار سنگین محموله‌شان کمر خم کرده‌اند زیر آفتاب سوزان تابستان بی‌رحم عراق مسیر یکدیگر را قطع می‌کنند. صدای بوق‌ها درمی‌آمیزد با ناسزاهای راننده‌ خشمگینی که می‌خواهد راهش را از میان این ازدحام باز کند اما نمی‌تواند. مجموعه‌ای از خشونت‌های روزمره درهم می‌آمیزند و ادامه پیدا می‌کنند، و غوغا و هیاهو تا آن سوی میدان طنین‌انداز می‌شود، جایی‌که طی سالیان اخیر بمب‌های جاسازی‌شده در ماشین‌ها انسان‌های زیادی را به خاکستر تبدیل کرده است. 

کسانی که بیش از همه نسبت به فقر آسیب‌پذیر هستند هیچ آلترناتیوی ندارند که بتواند آنها را مجاب به در خانه ماندن بکند. فقدان حمایت‌های مالی آنها را به ازسرگیری کارشان در محیطی پرمخاطره واداشته است. با آنکه تسهیل محدودیت‌های مربوط به جابه‌جایی در سطح شهر به کارگرانی که هر روز باید به سر کار بروند در تأمین مایحتاج خانواده کمک می‌کند، اما مسئولان هیچی تمهیدی برای مستقرکردنِ تیم‌های سیار آگاهی‌بخشی درخصوص کرونا در اماکن شلوغ نیندیشیده‌اند و به فکر توزیع ماسک‌هایی که هر روز قیمتشان بالاتر می‌رود هم نبوده‌اند.

در عراق، همچون بسیاری از کشورهایی که با چالشِ چندوجهیِ ناشی از عالم‌گیری کووید-۱۹ مواجه شده‌اند، گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه به‌ حال خود وانهاده شده‌اند و دولت نیز برای برنده شدن در مسابقه جلوگیری از گسترش این بیماری دارد خودش را خفه می‌کند.

«اگر سر کار نرویم، از گرسنگی می‌میریم.»

برای ساکنان بسیاری از مناطق فقیر مرکزی و شرقی بغداد، در خانه ماندن امری تجملی و دست‌نایافتنی است. محمد ترکی، باربری ۴۴ ساله که سر کوچه‌ای نشسته است، می‌گوید: «اگر سر کار نرویم، از گرسنگی می‌میریم».

به‌طور متوسط دستمزد روزانه باربری در بازارهای بغداد از ۸ دلار تجاوز نمی‌کند، مبلغی که به‌زحمت می‌تواند خرج خورد و خوراک فرزندان محمد را جور کند. این در حالی است که امروز یک بسته ماسک جراحی حدوداً به قیمت ۱۳ دلار در بغداد فروخته می‌شود.

بر اساس گزارشی که وزارت برنامه‌ریزی عراق با همکاری یونیسف و سازمان‌های دیگر منتشر کرده— و پیش‌بینی‌های بانک جهانی درخصوص دوبرابرشدنِ فقر تا سال ۲۰۲۰ را تأیید می‌کند:‌

در دوران پس از حمله آمریکا به عراق، دولت‌های پی‌درپی در قطع وابستگی به اقتصادِ به نفت و ایجاد تکثر و گوناگونی برای تولید ثروت  شکست خورده‌اند یا اصولاً هیچ اراده‌ای برای انجام این کار نداشته‌اند. آنها صنعت و کشاورزی ملی را به فراموشی سپردند و توجه‌شان را درعوض بر انباشته کردنِ بازار عراق از کالاهای وارداتی متمرکز کردند.

براساس مطالعه‌ای که اخیراً از سوی برنامه عمران سازمان ملل در مورد تأثیرات کووید-۱۹ و افت قیمت نفت انجام شده است، «بالاگرفتنِ تنش‌ها و کشمکش‌ها، همراه با شیوع کووید۱۹ و کاهش درآمدهای نفتی حتی بیش از این می‌تواند فقر مطلق را افزایش دهد.»

میراث جنگ

در مرکز شهر بغداد، مصیبتی که امروز گربانگیر عراق است به وضح نمایان است؛ مصیبتی که  شکوه گذشته‌ این کشور را محو کرده است. عراق جایی است که هم انسان‌ها و هم تاریخ به دست فراموش سپرده شده‌اند. این را می‌توان در ترک‌ها و شکاف‌هایی دید که تمام سطح مناره مسجد خلفای بغداد را پوشانده است، مسجدی که به دوره عباسیان تعلق دارد. آب‌های زیرزمینی به پی‌ بنا آسیب زده‌اند و مناره به‌تدریج دارد بیشتر به سمت شرق منحرف می‌شود و در آستانه سقوط است. در آن سوی خیابان جمهوریت، دیوارهای داخلی کلیسای سن ژوزف نم کشیده‌اند. درِ هر دوی این ابنیه تاریخی به روی بازدیدکنندگان بسته است. 

در کوچه‌های تنگ و باریکی که در آن کودکی باربران نوجوان از آنها ربوده شده، تلی از زباله در مقابل مساجد و کلیساهای باستانی و خانه‌های سنتی شناشیل‌دارانباشته شده است. ناامیدی در چهره زنان و کودکان متکدی و افراد سالخورده‌ای که در چایخانه‌های بی‌شمار بغداد جرعه‌جرعه چای لبسوزشان را می‌نوشند موج می‌زند و همگی آنها با بهت و ناباوری نگاه می‌کنند که چگونه شهرشان چنین ظالمانه از ریخت افتاده است. 

رنج و فلاکت در بیمارستان‌های عراق

یکی از پزشکان بیمارستان‌های دولتی وضعیت بیمارستان‌ها در عراق را «مصیبت‌بار» توصیف می‌کند. وزارت بهداشت عراق تاکنون (۱۸ اوت) موارد ابتلای کووید-۱۹ را ۱۷ هزار نفر اعلام کرده است و آمار مرگ‌ها را حدود ۶ هزار نفر. اما کارکنان بخش درمان می‌گویند که آمار بسیار بالاتر از این حرف‌هاست.

بیمارستان‌ها پر شده‌اند و ظرفیت آزمایش‌گیری ناکافی است و تخت‌های آی سی یو بسیار محدودند تا جایی‌که بیماران جدید در فهرست انتظار گذاشته می‌شوند تا پس از فوت سایر بیماران درمان شوند.

درحالیکه اجرای تدابیر قرنطینه و اعمال محدودیت‌ها در آغاز توانست تا چند ماه گسترش بیماری را مهار کند  — به‌خصوص با توجه به اینکه همسایه عراق، ایران، یکی از کانون‌های شیوع بیماری در خاورمیانه بود— در ادامه این محدودیت‌ها نه به‌درستی اعمال و نه‌ آنطور که باید رعایت نشد.

برخلاف رستوران‌ها و دکان‌های واقع در خیابان‌های اصلی و محلات بالای شهر، بازارهای شلوغ و مغازه‌های کوچک در محله‌های پایین شهر باز ماندند.

این پزشک می‌گوید که «به نظر من، آمار مبتلایان دست‌کم ۱۰ هزار نفر در روز است.» پزشک دیگری که او نیز می‌خواهد نامش فاش نشود می‌گوید: «تعداد واقعی بیماران مبتلا به کووید-۱۹ دست‌کم دوبرابر آمار رسمی است.» طبق آمار رسمی اعلام‌شده از سوی وزارت بهداشت روزانه ۴ هزار نفر به کووید-۱۹ مبتلا می‌شوند.

«سقوط به درون مغاک»

پزشکان در بغداد نسبت به چگونگی مدیریت همه‌گیری از سوی دولت انتقاد دارند: اینکه چطور بیشتر بیمارستان‌های بزرگ بغداد همه توجه‌شان را معطوف به درمان بیماران کرونایی کرد‌ه‌اند و چند تایی از آنها فقط برخی از موارد اورژانسیِ نامرتبط با کرونا را پذیرش می‌کنند.

در این شرایط، افرادی که از بیماری‌های دیگری رنج می‌کشیدند از شانس کمتری برای مداواشدن در بیمارستان‌های دولتی برخوردار هستند.

براساس آمار بانک جهانی، در عراق به ازای هر هزار نفر تنها۱,۴ تخت بیمارستانی وجود دارد.

روز چهارم اوت، وزیر بهداشت عراق اعلام کرد که بیمارستان‌های دولتی بغداد رویه‌های معمول خود را از سر خواهند گرفت و چهار بیمارستان نیز به پذیرش بیماران کرونایی اختصاص خواهد یافت. این تصمیم با استقبال و تحسین پزشکان مواجه شد. با وجود این، دولت با برداشتنِ محدودیت‌های رفت و آمد سه‌روزه‌‌ گام دیگری به عقب برداشت. 

یک پزشک اهل بغداد می‌گوید: «مردم می‌گویند که نظام سلامت سقوط کرده است، اما از همان اول هم چنین چیزی در کشور ما وجود نداشت. ما مدت‌ها بر لبه پرتگاه ایستاده بودیم، کووید-۱۹ ما را هل داد و حالا داریم به درون مغاک سقوط می‌کنیم.»

منبع: اوپن دموکراسی

بیشتر بخوانید: