محمد ملکی، نخستین رئیس دانشگاه تهران پس از انقلاب، درگذشت
محمد ملکی از فعالان ملی‌گرا بود که قبل و بعد از انقلاب بارها زندانی شد و زیر شکنجه قرار گرفت. او در سال‌های آخر زندگی به‌دلیل ممنوع‌الخروج بودن نتوانست فرزندان خود را در خارج از کشور ببیند.
محمد ملکی اولین رئیس دانشگاه تهران بعد از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ در تهران درگذشت. او در طول زندگی خود بارها به زندان افتاد. پس از انقلاب هم زندانی شد، هم تحت شکنجه قرار گرفت و هم ممنوع‌الخروج شد.
محمد ملکی، فعال سیاسی و حقوق بشر، نویسنده و نخستین رئیس دانشگاه تهران پس از انقلاب ۱۳۵۷ در سن ۸۷ سالگی درگذشت.
عمار ملکی، فرزند او در کانال تلگرامی و حساب توئیتری خود چهارشنبه ۱۲ آذرماه خبر درگذشت پدرش را منتشر کرد.
ملکی در تجریش و دارالفنون تحصیلات خود را گذراند و سپس در دانشکده دام‌پزشکی دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و در سال ۱۳۴۰ به تدریس در این دانشگاه مشغول شد و سپس دوره‌های تخصصی این رشته را در اتریش و بریتانیا گذراند.
او فعالیت‌های سیاسی خود را در دهه ۱۳۳۰ با شرکت در جنبش دانشجویی، نهضت مقاومت ملی و جبهه ملی ایران آغاز کرد و در آن سال‌ها بازداشت شد.
محمد ملکی در جریان انقلاب فعال بود و پس از انقلاب ریاست دانشگاه تهران را برعهده گرفت. در سال‌های ریاست او بر دانشگاه فعالیت گروه‌های سیاسی دانشجویی آزاد بود و دانشگاه به شکل شورایی اداره می‌شد.
با آغاز انقلاب فرهنگی و حمله به دانشگاه‌ها ملکی با بستن دانشگاه‌ها مخالفت کرد و در تیرماه ۱۳۶۰ دستگیر شد و مدت ۵ سال را در زندان گذراند. در این پنج سال او بارها زیر شکنجه قرار گرفت و پس از آزادی به مدت ۲۰ سال ممنوع‌الخروج شد.
پس از آزادی به فعالیت‌های فرهنگی، علمی، اجتماعی و تدریس در دانشگاه آزاد اسلامی و کارهای تحقیقاتی در زمینه تخصص خود پرداخت و کتاب‌ها و مقاله‌های متعدد سیاسی و اجتماعی منتشر کرد. شعرها و برخی از آثار او اجازه نشر نیافت.
محمد ملکی در سال ۱۳۹۰ بار دیگر در پی انتشار نامه‌ای سرگشاده به احمد شهید، گزارشگر وقت سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران ممنوع‌الخروج شد. سازمان عفو بین‌الملل در خردادماه ۱۳۹۶ اعلام کرد که دولت ایران از ترک کشور او برای دیدار با فرزندانش در هلند و کانادا جلوگیری کرده است.
ملکی در یک دهه اخیر در بیشتر فعالیت‌های حقوق بشری شرکت داشت و بارها بیانیه‌ها و نامه‌هایی در نقد استبداد در ایران منتشر کرد.
امضای نامه استعفای علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی موسوم به «بیانیه ۱۴ نفر» یکی از آخرین موارد در این زمینه بود. ملکی به‌دلیل امضای این نامه بازداشت شد.
محمد ملکی زمانی که در زندان‌های جمهوری اسلامی به‌سر می‌برد این شعر را نوشت:
«اگر چشم‌هایت را گرفتند
گوش‌هایت را تیزتر کن
و اگر گوش‌هایت را هم
مغزت را با تمام توان به‌کار گیر
که صدای اندیشیدن
چون صدای پرواز فرشتگان است»
محمد ملکی به تازگی همسر خود قدسی میر معز را از دست داده بود.
نظرها
دکتر محمد ملکی مبارز دانشمند
اینک زمان رفتن است، هر یک از ما به راه خود می رود، من به سوی مرگ، شما به سوی زندگی، کدام یک بهتر است؟ تنها خدا میداند در این ایام اندوهناک که سایه استبداد و کرونای ولایت بر کشورمان سایه افکنده، خبر غم انگیز درگذشت دکتر محمد ملکی مبارزی دانشمند که سال ها مجاهدت و کوشش در راه مبارزه با دیکتاتوری و استبداد را در کارنامه پرافتخار خویش داشت، موجب تاثر و تعلم جامعه مبارزین و فعالین سیاسی و مدنی شده است. رشادت‌ها و جانفشانی‌های دکتر ملکی در طول تاریخ پراز ظلم و رنج مردم این سرزمین همواره سرمشق و الگویی برای زندانیان سیاسی و عقیدتی بوده است. بدین وسیله درگذشت ایشان را به تمام مردم آزاده و همچنین جامعه‌ی فعالین و مبارزین سیاسی علی الخصوص عزیزانی که این روزها در زیر سایه استبداد در زندان‌های رژیم حاکم به سر می‌برند تسلیت عرض می‌نمائیم. محمد نوری زاد رضا مهرگان حمید حاج جعفر کاشانی مهرداد گریوانی زندان اوین 13 آذر 99
احمد
رحمت خدا بر این استاد ومصلح اجتماعی که که تا آخرین لحظه عمر از حرکت و تذکر در جهت منافع مردم و آزادی وحقوق شهروندی و وطن دوستی باز نایستاد،باقیات و صالحات سلوک سیاسی و اجتماعیش و یک عمر ایستادگی در کنار مردم سبب شد که امروز در بهشت دلهای مردم ارام بگیرد.
ملکی، منتخب شوراها
ملکی، منتخب شوراها #سرخط: محمد ملکی را همیشه به اسم اولین رئیس دانشگاه تهران پس از انقلاب به یاد آوردند. اما کمتر کسی روی چگونگی این ریاست و نقش ملکی برای دموکراسی به اعتبار آن دست گذاشته است. او به پیشنهاد محمود طالقانی برای ریاست دانشگاه تهران از سوی شورای انقلاب حُکم دریافت کرد. با این وجود نظر به شکل‌گیری شوراهای دانشجویان، اساتید و کارکنان دانشگاه در فضایی که توده‌های مردم چه در محلات، کارخانه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها و چه در ابعاد وسیع‌تر یک شهر (نظیر ترکمن صحرا و سنندج)، به شیوه‌ی شورایی سرگرم اداره‌ی اجتماع خویش به بهترین و کارآمدترین شکل ممکن در آن شرایط بودند، ملکی مادامی که در جریان انتخابات درون دانشگاه (که ریاست تمام دانشکده‌ها طی همین فرآیند شورایی انتخاب می‌شد) از سوی شوراها به عنوان رئیس برگزیده نشد، این سمت را رسما نپذیرفت. ملکی یک ملی-مذهبی بود و مبتنی بر درک و دریافتی نظیر آنچه طالقانی داشت مدافع «شوراها» بود و حتی کتابی هم در این راستا نوشت (شورا در اسلام). اینجا اما آنچه بیش از نوشتار و صورتبندی مدنظرش از شورا اهمیت دارد، تعهد عملی‌ای بود که به این دموکراتیک‌ترین سازوکار جمعی برای زندگی رهایی‌یافته داشت. نام ملکی و مشارکتی که در تحقق‌یابی چنین ایده‌ای در دانشگاه به عنوان یک اجتماع کوچک داشت، گواهی است بر ممکن بودن #دانشگاه_شورایی به عنوان آرمانی که از دی ماه ۹۶ جلوی سردرد دانشگاه تهران فریاد شد و دانشجویانی تا امروز برایش هزینه دادند. @sarkhatism
"اولین مبارز علیه استبداد بعد از انقلاب است"
سخنرانی شیرزن مبارز و آزادیخواه (نرگس محمدی)، بعد از تحمل شش سال حبس، در مراسم تشییع پیر دیر آزادیخواهی و ظلم ستیزی ایران (دکتر محمد ملکی): دکتر محمد ملکی برای من نه اولین رئیس دانشگاه تهران پس از انقلاب، بلکه «اولین مبارز علیه استبداد بعد از انقلاب است».
تشییع پیکر محمد ملکی بر دوش نرگس محمدی و نزدیکانش
تشییع پیکر محمد ملکی بر دوش نرگس محمدی و نزدیکانش ***
طاهر
آقاي دكتر ملكي از شاخص ترينها بودند ، حقيقتا اين خبر اندوه بسيار براي ايران وايراني دارد،اين عزيزان بي همتا اعتبار كشور ما هستند كه در انزوا و بيخبري از ميان ما واين كشور بي سرور وصاحب مانده ميروندكه با فقدان آن ايران وايراني تكيه گاهش لرزانتر ميشود،با و وجود كهولت سن بسيار تائيرگذار وپيگير بودند ،از خداوند منان بزرگي و آرامش را براي روح عظيمشان آرزو ميكنم،بي حاشيه وبي ادعا فقط به كشور ومردم خدمت كردند و در همه رنجهاو تنگناها يار انسانهاي مصيبت زده و دربند بودند،ايشان با اتفاق خانم نرگس محمدي و آقاي نوريزاد در زمانهايي كه نياز بود در كنار كساني بودند كه بسياري از ما جرات و جسارتش را نداشتيم،جا دارد در كنار چنين مبارزي از مرحوم جناب عباس امير انتظام كه عمري را در مبارزه و بيخبري گذراند ياد كنيم 'اينها بزرگان ومقامات عالي رتبه اي بودند كه مردانه در كنار ملت خود ايستادند و همه مصائب ومشكلات را با آنها وبسيار بيشتر شريك شدند،خداوند روح پر فتوح ايشان را قرين آرامش قرار دهد،آمين