کارخانه‌ رؤیاسازی و دین علمی- تخیلی‌اش، سایِنتالوژی

در کنار دهها شرکت بزرگ که توانایی پرداخت هزینه‌ی بالای آگهی در فاصله‌های زمانی میان سوپر بال (بازی نهایی میان دو تیم برتر فوتبال حرفه‌ای امریکایی) را در سال ۲۰۱۳ داشتند نام سایِنتالوژی (/سایننتولوژی) هم به چشم می‌خورد. هزینه‌‌ی متوسط آگهی در سوپر بال ۴۷‌ام عبارت بود از چهار میلیون دلار برای ۳۰ ثانیه. این مسابقه حدود ۱۱۰ میلیون بیننده داشت. ساینتالوژی در میان برنامه‌ی پر بیننده‌ی گِرَمی (۱۱ فوریه ۲۰۱۳) نیز پخش همان آگهی را تامین کرد. ساینتالوژی تنها دینی نیست که می‌تواند از پس این گونه هزینه‌ها بر بیاید اما تنها دینی است که نیاز به چنین تبلیغاتی را احساس می‌کند. چرا چنین نیازی احساس شده است؟

از داستان علمی تخیلی تا دین

پرش از نوشتن افسانه‌های علمی-تخیلی به پیامبری کار چندان دشواری نیست. کافی است اندکی اسب خیال را جلوتر برانی و نیرویی مرموز را در کار دنیاهای ناشناخته‌ای که برمی‌سازی دست اندرکار بدانی. چنین شد که ران هوبارد، نویسنده‌ی کتب پر فروش علمی تخیلی به پیامبری دینی تازه برای دنیایی که با داستان‌های علمی تخیلی می‌زیست اما نمی‌توانست با کلیسای سنتی کنار بیاید مبعوث شد. پیروان سایِنتالوژی (لفظا به معنای مطالعه‌ی معرفت) که در اوایل دهه‌ی پنجاه میلادی تاسیس شد ادعا دارند که این دین قرن بیستمی ۸۵۰۰ کلیسا در ۱۶۵ کشور دارد (درون ساینتالوژی، داستان سری‌ترین دین امریکا، ژانت رایتمن، ۲۰۱۱، مقدمه ص ۱۲) و امروز حدود ۳.۵ میلیون پیرو آن در شهرهای ایالات متحده و دیگر کشورهای جهان زندگی می‌کنند. منتقدان ساینتالوژی این اعداد را اغراق شده می‌دانند.

این دین بومی ایالات متحده مدعی است که به عنوان یک روانشاسی مدرن و با تمرکز بر روح انسان‌ها، سلامت، هوش، توانایی، رفتار، مهارت و ظاهر افراد را ارتقا می‌بخشد (ساینتالوژی، مبانی اندیشه، ران هوبارد، ص ۶) و با وجود آن دیگر نیازی به روانشناسی و روانکاوی نیست.

خدا، برزخ، روح

بنا به تعالیم این دین، انسان‌ها همه تِثان یا ارواحی هستند (شبیه آتمن هندوئیسم) که اصل خویش را فراموش کرده و موقتا در این زندگی این جهانی به دام افتاده‌اند (به نظر باورمندان ادیان ابراهیمی یا عرفان شرقی این نکته بسیار آشنا نمی‌نماید؟ ). اما وقتی که این تِثان در می‌یابد که مرده است خود را به منطقه‌ای برزخی در کره‌ی مریخ برای "غَرس فراموشی" تسلیم می‌کند. در این دین، زمین که تیگیاک خوانده می‌شود بخشی از کنفدراسیون سیاره‌ها تحت فرماندهی رهبری به نام زینو است.

داستان هبوط

هبوط آدمیان به زمین کاملا با تصور امریکایی از جهان پیرامون همنوایی پیدا می‌کند. زینو (که تغییر شکل یافته‌ی زنون یونانی به نظر می‌آید) برای سرکوب یک شورش با حیله به کنفدراسیون‌ها اعلام می‌کند که برای تحقیق پیرامون مالیات بر درآمدهای قلابی آنها به سراغشان رفته است اما او هدفی دیگر در سر دارد: آوردن بیلیون‌ها تِثان به تیگیاک (زمین). آنها بر روی زمین در آتشفشان‌ها و مناطقی که بمب هیدروژنی در آنها منفجر شده نازل شده‌اند (به یاد بیاورید که این دین در دوران جنگ سرد عرضه شده است). آن طور که هوبارد می‌گوید همه‌ی این نکات در مطب دندان پزشکی به وی وحی شده است.

نهادسازی

پس از آن که هوبارد پیروان کافی پیدا کرد مثل همه‌ی ادیان به نهادینه ساختن دین خویش پرداخت. در این فرایند بود که نزاع بر سر قدرت، محاکمه‌های نمایشی، اعترافات اجباری، توهم حملات و توطئه‌های دشمنان و عزم جزم برای کنترل کامل زندگی پیروان یک به یک جلوه نمایی کرد، چنانکه عین این امور را در تاریخ دیگر فرقه‌های تمامیت‌خواه به عینه مشاهده کرده‌ایم. ساینتالوژیست‌ها نیز عین گروه‌های استالینیستی، مائوئیستی و اسلام‌گرای متعصب زندان‌هایی برای مخالفان، جداشدگان و رقبای خود ساختند تا آنها را در شرایط جانکاه تنبیه کنند. تأمین‌کنندگان اصلی این امپراطوری تمامیت‌خواهانه طبقه‌ی ثروتمندان هالیوود، کسانی مثل تام کروز، هستند. ساینتالوژیست‌ها برای نپرداختن مالیات به دولت ۲۴۰۰ شکایت علیه دولت فدرال تنظیم کردند که در نهایت با دریافت معافیت مالیاتی این شکایات را پس گرفتند.

 پرونده سازی

اگر پرونده سازان دهه‌ی هفتاد ایران را به خاطر بیاورید که با شکایت به دادگاه‌ها روزنامه نگاران و نویسندگان و فعالان سیاسی را در معرض شکنجه و محاکمه و زندان قرار می‌دادند می‌توانید رفتار ساینتالوژیست‌ها را با منتقدانشان نیز تصور کنید. هر کس که به خود جرات دهد از این دین علمی - تخیلی انتقاد کند سروکارش با شکایت اهل این دین به دادگاه و محاکمه خواهد افتاد. هدف این شکایات که برای مدعی علیه پر هزینه و وقت گیر است منصرف کردن افراد از پرداختن به این دین و انتقاد از آن است.

کهریزک/کمپ اشرف/گولاک، در کالیفرنیا

ساینتالوژیست‌ها حدود دهها نفر را در منطقه‌ای صحرایی و خشک در کالیفرنیا اسکان داده‌اند که از هیچ گونه امکانات رفاهی برخوردار نیست. افراد در آنجا غذاهای پس مانده می‌خورند و با آب سرد دوش می‌گیرند. داستان‌های بسیاری در باب کتک زدن افراد، مجبور کردن آنها به طلاق و قطع ارتباط با خویشاوندانی که به ساینتالوژی توهین کرده‌اند در باب این اردوگاه بر سر زبانهاست. (نگاه کنید به مرور کتابی با عنوان "بیان حقیقت: ساینتالوژی، هالیوود و زندان باور" اثر لارنس رایت در روزنامه نیویورک تایمز، ۱۸ ژانویه‌ی ۲۰۱۳) این کمپ‌ها توسط سی اُرگ (سازمان دریا: طبقه‌ی روحانیون ساینتالوژی) اداره می‌شود.

چنانکه می‌بینید این کمپ ترکیبی از شرایط کهریزک و کمپ اشرف را در خود جمع کرده است، چیزی شبیه به گولاک استالین. برای آن که افراد از این اردوگاه نگریزند آنها را با قرادادهای بلند مدت و بدهی‌های بزرگ (مثلا ناشی از شرکت در کلاس‌های این مکتب) تحت فشار قرار می‌دهند. اخبار این کمپ و دیگر مشکلات ساینتالوژی به طور فزاینده در رسانه‌ها منعکس می‌شود و از همین جهت مقامات این دین ضرورت تبلیغات مثبت را حساس کرده‌اند.

سوء استفاده‌ی جنسی

در سایِنتالوژی مثل دیگر فرقه‌های مشابه، سوءاستفاده جنسی امری رایج است. دختران مفتون ستاره‌های هالیوود، در این دین تازه جذب شده و به آنها گفته می‌شود که برای یک برنامه‌ی ویژه گزینش شده‌اند که مستلزم رها کردن خود از روابط عاطفی گذشته است. این دختران در خدمت هوسرانی‌های افرادی مثل تام کروز قرار می‌گیرند.

مقابله با اینترنت

این دین یا فرقه‌ی امریکایی مثل دیگر فرقه‌های تمامیت‌خواه، مخالف با جریان آزاد اطلاعات است. پیروان این دین از نشر مطالب انتقادی در باب دین خود در اینترنت دل خوشی نداشته و تا حدی که توانسته‌اند از نشر مطالب دین خود در اینترنت جلوگیری کرده‌اند. البته در جامعه‌ای آزاد که دین و دولت از یکدیگر جدا هستند این کار را تنها با تمسک به دستگاه قضا می‌توان انجام داد که پیروان ساینتالوژی در پی گیری‌های قضایی مصر و پی گیر بوده‌اند.

مرز نامشخص

مقایسه‌ی رفتار درون سازمانی ساینتالوژی و ادیان دیگر نشان می‌دهد که ۱) ادیان و ایدئولوژی‌های نهادینه شده و سازمان یافته (که دین را ابزار کسب و کار قشری خاص قرار می‌دهند) خواه فرقه‌های کوچک و خواه ادیان بزرگ رفتار بسیار مشابهی با یکدیگر دارند، و ۲) مرز مشخصی میان داستان‌های علمی تخیلی و ادیان و ایدئولوژی‌ها وجود ندارد و یک نفر به سادگی می‌تواند میان آنها رفت و آمد کند. دنیای دیگر یا آخرت، نیروی مرموز و مقدس، ارواحی سرگردان، اشارات بی شمار به آسمان، و رهبرانی که فراتر از قاعده و نظارت هستند و چهره‌ای فرهمندانه از آنها به نمایش در می‌آید نقاط مشترک میان این دو سنت هستند.