بایدن و جمهوری اسلامی: بازگشت به برجام یا یک توافق جدید؟
یک دیپلمات سابق در روزنامه «واشنگتن پست» پیشنهاد مذاکرات جدید را به جای برگشت به برجام می‌دهد و یک پژوهشگر اندیشکده کارنگی در نشریه «فارن پالیسی» طرفدار بازگشت به توافق موجود است.
سیاست بایدن در قبال ایران چه خواهد بود؟ ــ عکس: Shutterstock
تنش‌ها بین ایران و ایالات متحده در آخرین هفته‌های دولت دونالد ترامپ رو به افزایش بود. ایران به تدریج ناپایبندی به «برنامه جامع اقدام مشترک» را گسترش داده است و ایالات متحده نیز به تدریج حضور تهدیدآمیز نظامی‌اش در منطقه خلیج فارس را. جمهوری اسلامی در واکنش در مدت کوتاهی پنج مانور نظامی برگزار و یک نفت‌کش کره‌ای را توقیف کرده است. آمریکا تحریم‌های جدیدی را نیز به طور مرتب در هفته‌های آخر دولت ترامپ وضع کرد.
اما امروز چهارشنبه ۲۰ ژانویه / ۱ بهمن دولت جو بایدن بر سر کار می‌آید. به این ترتیب، سیاست «کارزار فشار حداکثری» در واشنگتن کنار گذاشته خواهد شد و امکان بازگشت به برجام و مذاکرات فراتر از آن وجود دارد. با وجود این، تنش‌ها بالاست و دورنمای کاهش آنها یا بازگشت طرفین به برجام، دورنمایی نامشخص و غیرقطعی است.
دولت بایدن چه خواهد کرد؟
در زیر مروری بر یادداشت‌های دو تحلیلگر از نشریه «فارن پالیسی» و روزنامه «واشنگتن پست» در این‌باره خواهیم داشت. یک دیپلمات آمریکایی سابق در امور خاورمیانه پیشنهاد مذاکرات جدید را می‌دهد و یک پژوهشگر ارشد اندیشکده کارنگی از بازگشت به توافق موجود برجام دفاع می‌کند.
بیشتر بخوانید:
👈🏽 ایران ــ آمریکا و نگرانی از تنش‌های نظامی: مروری بر تحلیل‌ها
👈🏽 افزایش تنش‌های ایران و آمریکا: امیدها به بازگشت بایدن به برجام است
▪️ بایدن برای تنش‌زدایی با ایران نیازی به بازگشت فوری به توافق هسته‌ای ندارد ــ دنیس راس
دنیس راس، دیپلمات کهنه‌کار آمریکایی در دولت‌های کلینتون، بوش و اوباما در ستونی برای روزنامه «واشنگتن‌پست» به دولت بایدن توصیه می‌کند که پیش از بازگشت جمهوری اسلامی به برجام، تمام تحریم‌ها را لغو نکند یا اساساً به برجام نپیوندد، و طرح یک توافق «کمتر در برابر کمتر» را ارائه می‌دهد.
راس یادداشت‌اش را با اشاره به غنی‌سازی ۲۰ درصدی در تأسیسات هسته‌ای فردو و توقیف نفت‌کش کره‌ای آغاز می‌کند و می‌نویسد: «چرا چنین اتفاقی الان در حال رخ دادن است؟ ایران برای فشار بیشتر بر دولت بایدن عزم‌اش را جزم کرده و عملاً دارد این معنا را منتقل می‌کند که این دولت هر اولویتی داشته باشد، بهتر است خیلی سریع به جمهوری اسلامی بپردازد.»
به باور نویسنده، ایران به خاطر وضعیت بد اقتصادی‌اش به دنبال رفع هر چه سریع‌تر تحریم‌ها است. راس چنین ادامه می‌دهد:
«با توجه به اینکه رئیس‌جمهوری منتخب جو بایدن پیشاپیش گفته به بایدن بازخواهد گشت، پس آیا ایرانی‌ها در حال هل دادن یک در باز نیستند؟ نه واقعاً، چون موضع رئیس‌جمهوری منتخب "پیروی در ازای پیروی" است، یعنی نمی‌توانیم تحریم‌ها را برداریم قبل آنکه ایرانی‌ها به پیروی از برجام بازگردند ــ و چنین چیزی برای ایرانی‌ها بنا به اکثر تخمین‌ها چند ماهی کار می‌برد.»
راس توضیح می‌دهد که برای مثال ایران برای صادرات یا رقیق‌سازی بیش از دو هزار و ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ــ ۱۲ برابر حد مجاز بر اساس برجام ــ زمان‌بر خواهد بود.
از طرف دیگر، او به خواسته ایرانی‌ها برای پرداخت غرامت از سوی آمریکا اشاره می‌کند و می‌گوید موضع ایرانی‌ها نیز این است که اول واشنگتن به برجام بازگردد تا آنها به برجام بازگردند.
این دیپلمات آمریکایی با توجه به این شرایط پیشنهاد یک توافق «کمتر در برابر کمتر» را ارائه می‌دهد: یعنی لغو بخشی از تحریم‌ها در برابر بازگشت ایران به بخشی از تعهدات برجامی. راس این پیشنهاد را با مثالی چنین صورت‌بندی می‌کند:
«مثلاً اگر ایران غنی‌سازی ۲۰ درصدی را متوقف کند، ذخیره اورانیوم غنی‌سازی‌شده را از ۲۴۰۰ کیلو به ۱۰۰۰ کیلو برساند و سانتریفیوژهای پیشرفته‌اش را از مدار خارج کند، ما به ایران اجازه دسترسی به حساب‌های مسدودشده‌اش در خارج را خواهیم داد.»
به گفته راس، چنین طرحی باعث افزایش زمان ضروری برای ایران جهت رسیدن به بمب اتم و کاهش خطرناک‌بودن برنامه هسته‌ای ایران خواهد شد و در عین حال، رژیم تحریم‌ها را به صورت کلی حفظ خواهد کرد و برای رسیدن به توافقی بلندمدت‌تر زمان خواهد خرید.
به همین دلیل، توصیه نهایی راس این است:
«اگر دولت بایدن می‌خواهد مذاکرات دنباله‌داری با ایرانی‌ها پی بگیرد و مطالبات بیشتری از آنها داشته باشد و در عین حال، امتیازهای اقتصادی ــ و نه فقط لغو تحریم‌ها ــ در ازای آن به ایرانی‌ها اعطا کند ... پس نپیوستن دوباره به برجام معقول به نظر می‌رسد. به زبان دیگر، اگر می‌خواهیم به "بیشتر در ازای بیشتر" برسیم، باید از "کمتر در ازای کمتر" آغاز کنیم.»
▪️ در مورد ایران، بایدن نباید اجازه دهد "بی‌نقص" دشمن "خوب" باشد ــ جیمز اکتون
جیمز اکتون، مدیر برنامه سیاست‌گذاری هسته‌ای در اندیشکده «موقوفه کارنگی برای صلح بین‌الملل» در یادداشتی برای فارن پالیسی بر خلاف دنیس راس استدلال می‌کند که بایدن باید به جای پی گرفتن هدف یک توافق جدید و کامل‌تر، به برجام بازگردد.
آکتون یادداشت‌اش را با اشاره به غنی‌سازی ۲۰ درصدی در فردو آغاز می‌کند و همچون راس، اقدام ایران را تهدید کردن دولت بایدن می‌داند: «ایران آشکارا دارد این پیام را می‌فرستد که اگر توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ در هفته‌های آغازین دولت بایدن نجات پیدا نکند، برنامه هسته‌ای‌اش را تقویت خواهد کرد تا موضع‌اش را در آستانه مذاکرات بعدی مستحکم‌تر کرده باشد.»
آکتون سپس چنین هشدار می‌دهد: «در چنین شرایطی، هر توافق جدیدی احتمالاً بدتر از احیای توافق کنونی خواهد بود.»
پژوهشگر کارنگی با اشاره به باقی ماندن برجام پس از خروج یکجانبه ترامپ از آن، ادامه همکاری ایران با آژانس در مورد بازرسی‌های هسته‌ای و توانایی ایران برای بازگشت سریع به پیروی از محدودیت‌های برجامی، می‌نویسد:
«اگر بایدن بتواند وعده رفع تحریم‌ها به ایران در برجام را عملی کند، احتمالاً خواهد توانست توافق را دوباره سروسامان دهد.»
آکتون هشدار می‌دهد که شکست بایدن در انجام این کار به معنای پیشروی ایران در برنامه هسته‌ای است هرچند به نوشته او، ایران به دنبال ساخت سلاح نخواهد رفت:
«خلاصه، ایران به سرعت به همان جایی خواهد رسید که ۲۰۱۳ متوقف شده بود، یعنی زمانی که برجام محدودیت‌ها را بر برنامه هسته‌ای ایران تحمیل کرد... ایران احتمالاً از توسعه برنامه هسته‌ای برای تحت فشار قراردادن ایالات متحده برای مذاکره بر سر پایان‌دادن به تحریم‌ها بهره خواهد برد. از آنجا که تمام اهرم‌های فشار در اختیار تهران خواهد بود، هر توافق جدیدی ــ اگر توافقی رخ بدهد ــ احتمالاً باید فعالیت هسته‌ای بیشتری را در ایران نسبت به برجام مجاز بشمرد.»
او در خطاب به کسانی همچون راس که به نفع توافقی بهتر، خواهان تأمل بیشتر در پیوستن به برجام هستند، چنین پاسخ می‌دهد:
«طرفداران نپیوستن به نفع توافقی بهتر استدلال می‌کنند که تحریم‌های اقتصادی تشدیدشده می‌تواند ایران را به عقب‌نشینی‌های بیشتر وادارد. مسأله این است که تهران ظرفیت بیشتری نسبت به واشنگتن برای تشدید بحران دارد. علی‌رغم کارزار فشار حداکثری کنونی آمریکا علیه ایران، فروش نفت ایران بار دیگر رو به افزایش گذاشته. حتی حفظ سطح فعلی فشارها بر ایران برای ایالات متحده چالش خواهد بود زیرا ایران در دور زدن تحریم‌ها ماهرتر میشود و حمایت بین‌المللی از تحریم‌ها نیز در حال محوشدن است.»
آکتون در نهایت استدلال می‌کند که راه رسیدن به توافقی بهتر هم از احیای برجام می‌گذرد:
«هماهنگ‌کردن یک تنش‌زدایی دو جانبه چالش‌برانگیز خواهد بود و تضمینی برای موفقیت نیز وجود ندارد. اما اگر بایدن از پس این کار بربیاید، دولت او شاید بتواند با اعطای امتیازهای اقتصادی، بر سر محدودیت‌های بیشتر از برجام بر برنامه هسته‌ای و نیز بر سر برنامه موشکی با ایران مذاکره کند. اما مسیر این توافق بهتر از برنامه جامع اقدام مشترک می‌گذرد، نه از تخریب آن.»
نظرها
حقیقتگو
باید پرسید چه شده و چه میشود و یا به چه دلیلی اززورگیر وزورگیرها چنان هیولائی ساخت که ازآن باید ترسید و برطبق خواسته زورگیر ها چنین و چنان کرد ...زورگیری ها برحسب منافعشان هرگز به آنچه انجام داده و میدهند تسلیم نخواهند شد وهرگونه باج دهی به آنها حکم به رسمیت شناختن انهاست ...اینکه حکومت حیون الله اگربمب اتمی بسازد چه خطراتی منطقه را تهدید خواهد کرد و باید هرانچه کرد که چنین نشود این هیولاسازی پوشالی است ...مگرکره شمالی و پاکستان و هندوستان بمب ساخته شده اتمی ندارند که با انها تاکنون چه کرده اند؟ وچه کشورهائی با چنین بمب هائی هدف قرارداده اند؟ درحقیقت محض روسیه وچین درپشت پرده اقدامات اتمی حکومت حیون الله حضور داشته ودارند و خواسته هایشان درقالب برجام وهیولاسازی تهدید امیز به خورد غربی ها داده و میدهند..هرگونه توافقی وباج دهی و رفع تحریم ها باید درقالب ازادی و رفاه وحق وحقوق مردم ایران صورت بگیرد زیراکه مردم ایران صاحبان کشورهستند و نه عبابردوشان حیون صفت و جنایتگرواستبدادگر...