فصل خانه‌تکانی: چگونه کار خانگی را برابر کنیم؟

زنانی که در رابطه ازدواج یا روابط مشترک هستند، هنوز بیشتر کارهای خانه و مراقبت از کودک را انجام می‌دهند. بر اساس اعلام سازمان ملل، زنان بیش از دو برابر مردان مراقبت و کار خانگی بدون حقوق را انجام می‌دهند.

این حقیقت، ناامیدکننده و ناعادلانه است. حالا هم به دنبال همه‌گیری کرونا، مقدار کارهایی که باید در خانه انجام شود بیشتر شده و این یعنی وعده‌های غذایی بیشتر برای پختن، لباس بیشتر برای لباسشویی، حضور بچه‌ها در خانه به جای مدرسه و تلاش برای انجام همه اینها در حالی که بیشتر اوقات، یک کار تمام وقت از راه دور هم انجام می‌شود. برای بسیاری از زنان، همه‌گیری طاقت‌فرسا بوده است. در ایران روزهای پیش رو که منتهی به سال نو و نوروز می‌شود با یک سنت هرساله همراه است: خانه‌تکانی؛‌ کاری که بار اصلی آن بر دوش زنان است و باعث شده که ماه اسفند به همین بهانه ماهی برای اطلاع‌رسانی درباره تقسیم برابر کار خانگی هم باشد.

اگر زنی هستید که با مردی ازدواج کرده‌اید یا با مردی زندگی می کنید که به اندازه شما درگیر کارهای خانه نیست، راه‌حل‌هایی برای ایجاد تقسیم کار برابرتر وجود دارد؛ حتی اگر تا به حال برای ایجاد تعادل در این زمینه به بن‌بست رسیده باشید.

حرف بزنید و تاکید کنید که حل این مساله ضروری است

لینا پرل، روانشناس بالینی می‌گوید:

«اولین قدم، تصدیق و پردازش خشم و کینه موجود است.»

بعد از سال‌ها تقسیم نامتعادل کار، احتمالاً نسبت به ایجاد تغییر بسیار ناامید و خشمگین هستید. به همین دلیل بسیاری از زنان مکالمه در این زمینه را شروع نمی‌کنند. آنها تصور می کنند که اگر چنین مکالمه‌ای را شروع کنند، احساساتشان انفجاری و ویرانگر خواهد بود. اما دست کم گرفتن این احساسات و متهم کردن و سرزنش همسر به اینکه چرا کارهای بیشتری انجام نمی‌دهد و همزمان سرزنش خود برای اینکه چرا درباره این موضوع حرف نمی‌زنید، راه‌حل نیست.

بی‌شک چنین گفت‌وگویی برای هر دوی شما ناخوشایند خواهد بود، اما اگر این گفت‌وگو را انجام دهید، نتیجه از آنکه فکر می‌کنید بهتر خواهد بود و می‌توانید با شریک زندگی خود به ارتباطی راحت‌تر و رضایت‌بخش‌تر برسید.

مرحله اول: در این مورد گفت‌وگوی مستقیم داشته باشید. بله ، وقت آن است که بنشینید و این کار را انجام دهید.

با احساس خود رهبری کنید

جوآنا آر پپین، جامعه‌شناسی که بر تحقیق درباره نابرابری جنسیتی در خانواده متمرکز است، می گوید:

«تلاش برای تحمیل کردن کاری به شریک زندگی به ندرت در طولانی مدت موفق است؛ حتی اگر در لحظه در رسیدن به خواسته خود موفق شوید.»

اما صحبت با شریک‌تان در مورد احساس‌تان که می‌تواند منبع استرس و اضطراب شود، به او راهی برای همراهی با شما نشان می‌دهد، نه اینکه تنها او را وادار کند که به دفاع از خود درباره کارهایی که انجام نداده، بپردازد.

آنچه را که احساس می‌کنید بیان کنید. پپین توصیه می‌کند در مورد اینکه همسرتان شما را از نظر روحی ناکام گذاشته است حرف بزنید. بگویید چه چیزی باعث می‌شود احساس تساوی و حمایت بیشتری داشته باشید؟

از بازی سرزنش پرهیز کنید

مساله را به عینی‌ترین و واقعی‌ترین شکل ممکن بیان کنید:‌

«احساس می کنم کارهای مربوط به مراقبت از خانواده را بیشتر من انجام می‌دهم.»

احساس خود را بیان کنید. از عبارات «من» استفاده کنید. نگویید: «تو اینجا کاری نمی‌کنی!» بگویید: «اینکه بیشتر در خانه کار می‌کنم باعث می‌شود احساس سرخوردگی و گاهی کینه و عصبانیت داشته باشم.» این گفته‌‌‌ها احتمالاً برای شریک زندگی شما تعجب آور نخواهد بود. او می‌داند که شما ناراحت هستید.

یک هدف معقول تعیین کنید: «دوست دارم در مورد این صحبت کنیم که چگونه هر دو می‌توانیم درباره کارهایی که باید در خانه انجام شود آگاهی داشته باشیم. این طوری احساس نمی‌کنم بار همه چیز روی من است.»

آنچه را در ذهن دارید، برای همه اعضای خانواده توضیح دهید:‌ «هدف من این است که بیشتر به شما احساس نزدیکی کنم و بیشتر شبیه یک تیم باشیم. من شما را دوست دارم و نمی‌خواهم عصبانی شوم.»

بپذیرید که چرا کار خانگی سخت است

حقیقت را بپذیرید: جنسیت، مرد سالاری و نابرابری جنسیتی در خانه شما وجود دارد. مشکلی نیست. این مساله تقصیر شخص شما یا شریک زندگی شما نیست. این نوع نابرابری البته در بیشتر روابط دگرجنسگرایانه صدق می‌کند و هیچ یک از افراد یا زوجین به عنوان شخص مقصر نیستند. مساله، ناشی از فرهنگی است که ما در آن زندگی می‌کنیم.

ما به عنوان زن و مرد در این برهه از تاریخ، در موقعیت منحصر به فرد و دشواری برای مذاکره مجدد درباره نقش‌های جنسیتی قرار داریم و این کار آسانی نیست.

تکرار کنید: «این جور رفتارها برای هر دوی ما اتفاق می‌افتد! ما هر دو محصول جامعه‌ای هستیم که در آن نقش‌های جنسیتی دو قطبی شده است.»

بگذارید این بخشی از مکالمه‌ای باشد که با شریک زندگی خود انجام می دهید. با صدای بلند تصدیق کنید که چگونه نقش‌های ناعادلانه جنسیتی به روابط شما (و آرامش روانی شخصی شما) آسیب می‌رساند و توافق کنید که ارزش تلاش برای عوض کردن وضعیت را دارد. برابری را اولویت خود قرار دهید.

دیگر نگویید زنان در این موارد «به طور طبیعی» بهتر هستند

احتمالاً برخی از این عبارات را شنیده‌اید: «خب، زنان در رابطه با بچه‌ها بهتر هستند! یا «زنان در نظافت و سازماندهی و آماده سازی غذا ، و غیره بهترند!»

پپین می‌گوید:‌

«در گذشته می‌گفتیم زنان کارهای خانگی بیشتری انجام می‌دهند، زیرا مردان درآمد اصلی خانواده را دارند. اما اکنون که زنان بیشتری نان آور خانواده می‌شوند و زن و شوهرها معمولاً در خانه مسئولیت‌های مالی مشترکی دارند، بهانه دیگری پیدا شده: تفاوت‌های بیولوژیکی و شخصیت. زوجین در واقع خودشان «تفاوت‌های شخصیتی» را که غالباً بر اساس افسانه‌های مربوط به تفاوت‌های جنسیتی مطرح شده، تقویت می‌کنند.»

پپن می‌گوید:

«مردم هنوز معتقدند که زنان در خانه‌داری بهتر از مردان هستند، حتی اگر تحقیقات این افسانه را رد کرده باشد. به عنوان مثال، مطالعات نشان داده است که زنان در انجام دادن همزمان کارها بهتر از مردان نیستند و تصور مردان از اینکه چقدر اتاق نامرتب است در واقع عین همان برداشت زنان درباره آن اتاق است.»

اگر زن هستید، باید بدانید که در انجام کارهای خانه به طور طبیعی بهتر از مردان نیستید. به شما آموزش داده شده است که چگونه این کارها را انجام دهید. به شما یاد داده شده است که به انجام این کارها اهمیت دهید و اکنون آنقدر طولانی چنین کارهایی را انجام داده‌اید که در انجام آن مهارت کافی پیدا کرده‌اید. این موضوع را برای شریک زندگی خود توضیح دهید و به او فرصت دهید تا یاد بگیرد و اگر قبلاً هم بلد نبوده است، در آن مهارت کسب کند.

از دروازه‌بانی پرهیز کنید

دروازه‌بانی می‌تواند مانعی بزرگ در برابر تقسیم کار برابر باشد. این کار به معنی انتقاد مداوم از نحوه انجام کارهای خاص توسط شریک زندگی است. این که مدام بر کارهای او نظارت کنید و روش انجام دادن آن را نقد کنید -چون به اینکه درست کارها را انجام دهد اعتماد ندارید- باعث می‌شود که شریک زندگی از حضور فعال در کار و ابتکار عمل منصرف شود.

برای انجام کارهای خانگی به شریک زندگی خود اعتماد کنید. اگر در انجام کاری کوتاه آمد، او را مورد انتقاد قرار ندهید و با او درمورد اینکه راه «درست» انجام کارها چیست بحث نکنید، چون باعث واکنش دفاعی و ناامیدی می‌شود. در عوض، برای او توضیح دهید که چرا به روش خاصی برای انجام یک کار خاص اهمیت می‌دهید. به عنوان مثال: «سازماندهی لباس‌ها بر اساس رنگ باعث می‌شود که رنگ سفید لباس‌های سفید و ظریف حفظ شود»، «تمیز کردن ظروف بلافاصله بعد از استفاده باعث می‌شود بعداً از تجمع ظرف‌های کثیف جلوگیری شود و جمع شدن ظرف زیاد باعث استرس می‌شود.»

از او بخواهید به چیزهایی که برای شما مهم است اهمیت دهد، زیرا راهی است که می تواند عشق شما به همدیگر را نشان دهد.

علاوه بر این یاد بگیرید که هر جا ممکن است رها کنید. در ابتدای کار ناکارآمدی‌هایی وجود دارد و این باعث آزار شما خواهد شد. اما بدانید اگر به همسرتان برای پذیرش مسئولیت‌ها فرصت دهید، در طولانی مدت اثر بهتری خواهد داشت و این مهم‌تر از انجام همه کارها در سریع‌ترین زمان ممکن است.

به جای شکایت از تشویق مثبت استفاده کنید

پپین توضیح می‌دهد:

«تحقیقات نشان می‌دهد که زوج‌های خوشبخت به طور فعال به دنبال ویژگی‌های مثبت در همسر خود هستند. در شرایط استرس، تمرکز بر روی مواردی که به خوبی پیش نمی‌رود آسان است. اما بیشتر افراد برای تشویق مثبت و پرهیز از شکایت انگیزه کافی دارند.»

غالباً استفاده از عبارت «متشکرم» می‌تواند روشی باشد که شما به عنوان یک زوج برای ایجاد توجه بیشتر در مورد شخص مقابل انجام دهید. هر وقت هرکدام از شما متوجه شدید که دیگری کار خانه را انجام داده است، مستقیماً از او تشکر کنید.

از اینکه لباس‌ها را در خشک کن قرار دادی متشکرم.»
«از اینکه ماشین ظرفشویی را خالی کردی متشکرم.»
«ممنونم که دیشب بچه را خواباندی.»

بله، هر روز باید تشکر کرد و باید عبارت‌های مشابهی را بارها و بارها تکرار کنید. نکته همین است. این امر باعث ایجاد وضعیت مثبت بیشتری در خانه می‌شود و اگر یکی از شرکا بیشتر از دیگری کار کند، بلافاصله مشخص خواهد شد. شریکی که کمتر از سهم عادلانه خود کار می‌کند، می‌تواند بدون اینکه از او خواسته شود، ابتکار عمل را به عهده بگیرد.

کارها را با هم انجام دهید

غالباً وقتی زوجین می‌خواهند روش مساوات طلبانه‌تری را در کارهای خانه خود پیش بگیرند، می‌نشینند و سعی می‌کنند کارهای خانه را به عادلانه‌ترین شکل ممکن تقسیم کنند. اما عالیه حمید رائو، جامعه‌شناس و نویسنده کتاب «زوج‌ها چگونه با کار نکردن مقابله می‌کنند»، اشاره می‌کند که این تغییرات در سطح فردی وقتی در برابر مطالبات جنسیتی چند صد ساله قرار می‌گیرد، یک راه حل ناخوشایند است. معمولاً متوجه خواهید شد که گرچه اگر روی کاغذ به نظر می‌رسد وظایف به طور مساوی تقسیم شده است، اما اغلب اوقات مردان به سمت کارهایی که برای آنها مطلوب‌تر است -مانند کار در حیاط و مراقبت از ماشین- تمایل پیدا می‌کنند تا کارهای خسته کننده روزانه. در این صورت آنها نیمی از کارها را انجام می دهند، اما زن مسوول «اطمینان» از انجام همه کارهاست.

دن کارلسون، جامعه‌شناسی که درباره پویایی جنسیتی در خانه مطالعه می‌کند، توصیه می‌کند تا آنجا که ممکن است کارها را با هم انجام دهید.

او در یکی از مطالب اخیر خود در توئیتر نوشته:

«برای جلوگیری از فشار بیش از حد یک شریک یا جلوگیری از کاهلی شریک زندگی در وظایف محوله، سعی کنید کارها را با هم انجام دهید. وقتی زوجین وظایفشان را بین خود تقسیم می‌کنند (به عنوان مثال من لباس می‌شویم، او ظرف می‌شوید) ممکن است نابرابری‌هایی ایجاد شود. گرچه همیشه امکان‌پذیر نیست اما اگر بتوانید کارها را با هم انجام دهید، تقسیم کار شما عادلانه‌تر و راضی کننده‌تر خواهد بود.»

یکی از راه‌های ممکن برای انجام این کار: وقتی یکی از شرکا بعد از شام مشغول شستن ظروف است، شریک دیگر می‌تواند کار لباسشویی را به عهده بگیرد یا اتاق نشیمن را مرتب کند. یا شاید هر دوی شما یک قسمت از آخر هفته خود را برای برنامه‌ریزی برای کارها در نظر بگیرید تا مشخص کنید در طول هفته کدام وظیفه را انجام می‌دهید. به این ترتیب، به همدیگر اطمینان می‌دهید که هرکدام به طور کلی زمان معینی را برای انجام کارهای خانه صرف می‌کنید. البته این روش همیشه عملی نیست، اما تلاش برای انجام کارها با هم، حداقل می‌تواند جو کار تیمی را ایجاد کند.

بار ذهنی را بردارید

اگر تقسیم کارها بین شما به روش دلخواه شماست، آن را دنبال کنید اما همیشه «بار ذهنی» کار خانگی را در نظر بگیرید. کار خانگی یک بار روانی دارد.

رائو می‌گوید:

«نمونه‌هایی از این بار روانی این است که حتی در مواقعی که مردها کار بدون مزد (مانند کارهای خانه و مراقبت از کودک) انجام می‌دهند، باز هم به همسران باید به آنها بگویند چه کاری را چه زمانی انجام دهند. بنابراین مثلا وقتی مرد قصد خرید از فروشگاه مواد غذایی برای خانواده را دارد، زن کسی خواهد بود که به یخچال و انبارشان نگاه می‌کند و به آنچه تمام شده و آنچه در هفته آینده به آن احتیاج دارند فکر می‌کند و لیستی تهیه می‌کند.

رائو توضیح می‌دهد:‌

«هرگونه مذاکره در مورد کارهای خانه باید شامل این نوع کارها نیز باشد.»

برخی افراد از این امر به عنوان «بار ذهنی» یاد می‌کنند. این موضوع را با شریک زندگی خود در میان بگذارید تا منظورتان را بفهمد. چگونه می‌توانید نه تنها وظایف را تقسیم کنید بلکه مسوولیت مدیریت همه وظایف را نیز تقسیم کنید؟

انعطاف پذیر باشید

هر استراتژی‌ای که به کار می‌گیرید و به عنوان یک زوج برای شما مفید است، یادتان باشد که درباره آن انعطاف‌پذیر باشید. همیشه کارهای غیرمنتظره و موقعیت‌های ویژه‌ای پیش می‌آید که آنها را پیش‌بینی نکرده‌اید.

پرل می‌گوید:

«به ساختاری انعطاف‌پذیر پایبند باشید. درست است که به یک سختار مشخص برای تقسیم کار خانگی نیاز دارید، اما باید در نظر داشته باشید که ساختار، با شما و زندگی در حال تغییر شما تغییر می‌کند.»

اشکالی ندارد که گاهی اوقات کارها را عوض کنید یا کاری خارج از برنامه تصمیم‌گیری شده خود انجام دهید. بخشنده و صبور باشید.

به اعلام حضور خود ادامه دهید

قرار نیست در یک مکالمه و یک نشست مساله را حل کنید. احتمالا مجبور خواهید بود قبل از رسیدن به وضعیتی که واقعاً برای هر دو نفر احساس خوب ایجاد کند و آسان و طبیعی باشد، بارها و بارها به این مکالمه بازگردید. پرل توصیه می کند که یک زمان بررسی در هفته تنظیم کنید تا ببینید اوضاع چگونه پیش می‌رود و احساس هر دوی شما چیست. برنامه‌ریزی برای این اعلام حضورها همچنین می‌تواند باعث جدیت شما شود و هم واقعاً متعهد به ایجاد تغییراتی شوید.

پرل می‌گوید:

«اگر شک دارید، به این ایده برگردید: ما در این راه با هم هستیم. شما و شریک زندگی‌تان دشمن هم نیستید.»