کاهش جدی مبادلات تجاری ایران با ترکیه در ۱۰ سال گذشته

اتاق بازرگانی تهران چهارشنبه ۲۷ اسفند در گزارشی با ارائه آمار اعلام کرد که در ۱۰ سال اخیر ارزش مبادلات تجاری ایران با ترکیه به‌شدت کاهش داشته است.

براساس این گزارش ارزش صادرات ایران به ترکیه از سال ۲۰۱۱ روند نزولی داشته و از حدود ۱۲,۵ میلیارد دلار به حدود یک میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ رسیده است.

اتاق بازرگانی تهران دلیل افت شدید صادرات ایران به ترکیه در سال گذشته میلادی را «شیوع کرونا و تداوم تحریم‌های آمریکا» عنوان کرده است.

مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به ترکیه عبارت است از نفت، گاز، محصولات پتروشیمی و پلیمری، قیر، روغن‌های صنعتی، برخی از محصولات کشاورزی مانند هندوانه، خرما، سیمان و مهم‌ترین اقلام وارداتی به ایران لوازم بهداشتی و آرایشی، شوینده‌ها، پوشاک، ماشین‌آلات صنعتی، قطعات و لوازم یدکی خودرو، لوازم پزشکی و برخی محصولات معدنی و ساختمانی است.

گزارش نشان می‌دهد که ارزش صادرات ایران در میانه این دهه با اجرای برجام افزایش داشته اما بعد دوباره نزول کرده است. صادرات ایران در سال ۲۰۱۶ به حدود ۴,۷ میلیارد دلار رسیده که با اجرای برجام و توافق تجارت مشترک میان دو کشور، این عدد در سال ۲۰۱۷ به حدود ۷,۵ میلیارد دلار افزایش یافته بود.

همچنین در سال ۲۰۲۰ واردات ایران از ترکیه نیز به ۱,۸ میلیارد دلار یعنی پایین‌ترین سطح خود رسید.

اتاق بازرگانی تهران در بهمن‌ماه ۱۳۹۸ (دسامبر ۲۰۱۹) در گزارش خود گفته بود تجارت کالایی ایران (به همراه نفت) با کشور ترکیه در سال ۲۰۱۹ حدود ۶,۵ میلیارد دلار بوده که ۳,۲ میلیارد دلار آن مربوط به واردات ایران از ترکیه و ۳,۳ میلیارد دلار هم مربوط به صادرات ایران به ترکیه بود.

بالاترین میزان مبادلات تجاری دو کشور با رقم بیش از ۲۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲ بوده که اصلی‌ترین علت آن بالا بودن ارزش واردات ایران از ترکیه عنوان شده است.

در یک دهه گذشته همچنین صادرات سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی، موم‌های معدنی و مواد قیری ایران به ترکیه ۹۹,۶ درصد کاهش یافته است.

بخش مهمی از کاهش صادرات ایران به ترکیه متأثر از افت صادرات اقلام نفتی، به‌ویژه کاهش قابل توجه صادرات محصولات شیمیایی و صنایع وابسته به آن بوده اما صادرات غیرنفتی، تفاوت چندانی نکرده است.

تراز تجاری ایران با ترکیه که همواره به علت صادرات بالای نفتی ایران، مثبت بوده با تشدید تحریم‌ها کاهش یافته و منفی شده است.

به دلیل فشارهای حداکثری آمریکا به ایران و تحریم‌های نفتی، از ماه مه سال ۲۰۱۹ ترکیه خرید نفت از ایران را متوقف و نفت آذربایجان و روسیه را جایگزین نفت ایران کرد. یک سال قبل از آن نیز خرید برق از ایران را متوقف کرده بود.

اداره تنظیم بازار انرژی ترکیه در گزارش ۹ اسفند جاری / ۲۷ فوریه خود اعلام کرد که در سال گذشته میلادی واردات گاز ترکیه از ایران با کاهشی ۳۱ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹ به ۵ میلیارد و ۳۲۰ میلیون متر مکعب رسید.

در این زمینه نیز آذربایجان و روسیه به همراه برخی تولیدکننده‌های گاز مایع مانند آمریکا و قطر، افت واردات گاز ترکیه از ایران را جبران کرده‌اند.

ترکیه در بین کشورهایی که ایران به آن‌ها صادرات انجام می‌دهد در ردیف ۲۵ و در ردیف کشورهایی که واردات انجام می‌دهد در ردیف ۱۸ جای دارد.