زمانه ۱۵ ساله شد؛ نگاهی به یک دوره

۱۵ سال از زمان شروع کار «زمانه» می‌گذرد. در این مدت اتفاقات زیادی افتاده است. کافی است به بایگانی زمانه رجوع کنیم تا ببینیم چه گذشته است. هم عنوان‌های خبری و گزارش‌های تحلیلی عوض شده‌اند، هم شکل و شمایل رسانه و راه‌های تماس با مخاطب.

در هنگام شروع کار، «وبلاگ» پیشتاز نوع جدیدی از رسانش بود. اکنون شبکه‌های اجتماعی گسترش یافته‌اند و جنبش وبلاگ‌نویسی حل شده است در این شبکه‌ها.

در هنگام شروع کار، در آستانه تحول‌هایی بودیم که جنبش سبز شاخص آنها شد. پس از آن وارد دوره‌ی دوم احمدی‌نژاد شدیم، با آن داستان‌هایش، سپس تند شدن تنشی که برنامه‌ی هسته‌ای رژیم با قدرت‌های جهانی پیش آورد. در ادامه روحانی را داریم و برجام و ترامپ را، و اینک ریاست رئیسی، عضو هیئت مرگ را. غنی‌سازی اورانیوم روند فقیرسازی مردم را تشدید کرد. فشار تحریم‌ها را منتقل کردند به مردم. تورم فزونی گرفت. نرخ استثمار را بالا بردند، قانون کار را تعلیق کردند، قراردادهای کاری را از بین بردند، به چپاول اندوخته‌های اندک مردم رو آوردند – و به این ترتیب به پندار خود چرخ اقتصاد را چرخاندند.

خیزش‌های مقاومت گسترش یافت: دی ۱۳۹۶‌، آبان ۱۳۹۸، زنجیره‌ی پیوسته‌ای از اعتصاب‌های کارگری و تظاهرات معلمان، بازنشستگان، پرستاران، مالباختگان. و اینک رسیده‌ایم به اعتراض‌هایی که از خوزستان تشنه و فقیر و سرکوب شده آغاز شده‌اند.

در این فاصله بحران زیست‌محیطی وخامت خود را آشکار کرده است. ۱۵ سال پیش هم مشکل وجود داشت، اما به ابعاد و پیامدهای آن آگاهی کمی داشتیم. مشکل زیست‌محیطی هم ناعادلانه تقسیم می‌شود و تبعیض را تشدید می‌کند.  اینک تبعیض و بی‌عدالتی از شکل تحمیل گرسنگی به مرحله تشنه نگاه داشتن رسیده است.

حدود یک سال و نیم است که درگیر کرونا هم هستیم. این مسئله هم نشان داد که بی‌عدالتی و بی‌تدبیری، به صورت مرکب، تعیین‌کننده‌ی رفتار رژیم هستند.

وقتی هر روز درگیر خبر باشیم، با اینکه مدام شاهد تغییر چهره‌ها و عنوان‌ها و رخدادهاییم، به نظرمان چیزی تغییر نمی‌کند. اما لازم است گاهی فاصله بگیریم، از مدار خبر وارد به مدار بالاتری از زمان شویم که روندها در طول یک بازه بلندتر در آن جلوه‌گر می‌شوند؛ از این مدار هم باز اگر بالاتر رویم می‌توانیم ربط امروز را به دیروز تاریخی ببینیم.

به این شیوه که عمل ‌می‌کنیم ، یعنی از خبر روز فاصله می‌گیریم و بایگانی زمانه را ورق می‌زنیم، می‌بینیم که عنوان‌های خبرها و گزارش‌ها تنها ردیف کردن نکبت‌ها نبوده‌اند. دستاوردهای زنان، کارگران، قوم‌ها، اقلیت‌های دینی و زبانی، همجنس‌گرایان... در خودآگاه شدن، تشکل‌یابی، ارتقای شیوه‌های بیان خود و اعتراض بسیار چشمگیر است. سطحی‌گری همواره وجود داشته و فضای جلوی صحنه‌ی شبکه‌های اجتماعی را پر می‌کند، اما از آن طرف مشکل‌پسندی در تحلیل را می‌بینیم و شاهد طرح دقیق‌تر مسائل کشور و روندهای جهانی هستیم. تعمیق آگاهی زیست‌محیطی هم یکی از دستاوردهای دوره‌ی اخیر است.

در این مدت شاهد سه گونه امید بستن برای عبور از وضعیت فعلی بوده‌ایم: امید به درگیری‌های جناحی در حکومت و در نهایت اصلاح آن، امید به دخالت خارجی برای "رژیم‌چنج" و امید به جامعه و جنبش‌هایش. اینک به روشنی می‌بینیم آنچه مانده است و می‌ماند مردمی است که بار رنج، مقاومت و مبارزه را بر دوش می‌کشند.

ما در زمانه کوشش کرده‌ایم و می‌کنیم اصل را بر جامعه بگذاریم، صدای جامعه را منعکس کنیم و مسائلی را بازتاب دهیم که ممکن است به شکل خبر روز درنیایند.

تلاش ما انعکاس واقعیت است، در همان حال انتقادی و جانب‌داریم. در سوی مردم زحمتکش و ستمدیده می‌ایستیم. از نظر ما حرف اصلی روایت زندگی آنان است، حرف آنان است. داوری نهایی با آنان است.

در این مدت به یاری شمار بزرگی از نویسندگان و همکاران در داخل و خارج متکی بوده‌ایم. خوانندگان با انتقادها و پیشنهادهایشان به ما در تعیین مسیر کمک کرده‌اند. سپاس از همه‌ی آنان.

سرمان را که از خبرهای روز برمی‌داریم و به روندهای درازمدت نظر می‌دوزیم، امیدوار می‌شویم. گسترش آگاهی و عزم و اراده‌ی مردم، خواست آزادی و عدالت، مبارزه علیه آپارتاید دینی در شکل اِعمال تبعیض بر زنان و دگراندیشان و دگرباشان، بیزاری عمومی از نظام ولایی آکنده از بهره‌کشی و دروغ و فساد و بی‌تدبیری ... همه امیدوارکننده‌اند و نوید نبردهایی را می‌دهند که در آن استبداد دینی و نظام تبعیض پیاپی ضربه خواهد خورد.

به استقبال این نبردها می‌رویم و امیدواریم گزارشگر آنها باشیم.

تحریریه زمانه