وضعیت اضطراری اقلیمی: شواهد بیشتر از فروکش شدید جریان اقیانوسی گلف استریم

دانشمندان اقلیمی نشانه‌های هشداردهنده‌ای در مورد جریان اقیانوسی گلف استریم، یک جریان اقیانوسی گرم در اقیانوس اطلس مشاهده کرده‌اند. این سیستم طبیعی مهم برای آب‌و‌هوای سیاره به نقطه تحول فاجعه‌بار بسیارنزدیک شده است.

نقطه تحول یا نقطه بحرانی (tipping point) در اقلیم‌شناسی به نقطه‌ای گفته می‌شود که لحظه مرزی گذار از یک وضعیت طبیعی باثبات به وضعیت طبیعی باثبات دیگری است. به عبارت دیگر، تغییرات اقلیمی رخ‌داده در یک سیستم طبیعی بازگشت‌ناپذیر خواهند شد.

بر اساس پژوهش منتشرشده در ژورنال «نیچر کلایمت چینج»، جریان‌های اقیانوسی که دانشمندان آنها را «جریان گردشی معکوس نصف‌النهاری اطلس» (AMOC) می‌خوانند و گلف استریم بخش مهم آنهاست، به شدت کند شده‌اند.

سیستم گلف استریم یکی از بزرگ‌ترین سیستم‌های گردش اقیانوسی است که آب سطحی گرم را از خلیج مکزیک به سمت اطلس شمالی می‌برد. این جریان آب در اطلس شمالی خنک‌تر و شورتر می‌شود و بالاخره در شمال ایسلند به زیر می‌رود و با این کار به نوبه خود آب گرم بیشتری را از دریای کارائیب به این سمت می‌کشد.

این پژوهش در ادامه پژوهش هشداردهنده دیگری است که آوریل سال جاری منتشر شد. بر اساس آن پژوهش، جریان‌های اقیانوسی AMOC به ضعیف‌ترین و کندترین حالت خود در یک هزار و ۶۰۰ سال اخیر رسیده بودند.

پژوهش جدید اما از این هم نگران‌کننده‌تر است و نتیجه گرفته که این جریان‌ها به مرز توقف رسیده اند. نیکلاس بوئرز، یکی از نویسندگان این پژوهش درباره نتایج آن به «نیویورک‌تایمز» گفت:

«من نشان داده ام که این کندشدن تدریجی سیستم جریان گردشی با از دست رفتن ثبات در ارتباط است و در حال نزدیک شدن به نقطه تحولی است که در آن ناگهان به وضعیت بسیار کندتری گذار می‌کند.»

رسیدن گلف استریم به نقطه تحول که به دلیل گرمایش زمین رخ می‌دهد، می‌تواند عواقب فاجعه‌باری داشته باشد: نظام بارش در هند و آمریکای جنوبی و آفریقای غربی مختل خواهد شد و این یعنی عدم امنیت غذایی برای میلیون‌ها نفر در این مناطق؛ طوفان‌ها در اروپا افزایش می‌یابد و موج‌های سرمایی شدید مکررتر می شود؛ سطح آب دریاها در بخش‌هایی از شرق و شمال ایالات متحده و اروپا افزایش خواهد یافت؛ توفندهای قوی‌تری جنوب شرقی آمریکا را در هم خواهند کوفت؛ و بالاخره جنگل‌های آمازون بیشتر تخریب خواهند شد و ذوب یخسارهای جنوبگان تشدید می‌شود.

تغییرات در گلف استریم سریع‌تر از آنچه مدل‌های پیشین درباره سناریوهای تغییرات اقلیمی پیش‌بینی کرده بودند، رخ داده‌اند.

پیچیدگی این جریان‌های اقیانوسی باعث می‌شود که دانشمندان ندانند زمان دقیق عبور از نقطه گذار چه هنگامی خواهد بود: یک دهه، دو دهه، یا یک قرن بعد. اما تأثیرات مخرب چنین اتفاقی باعث شده که همه دانشمندان بر سر یک چیز متفق‌القول باشند: این اتفاق هرگز نباید رخ دهد.

نیکلاس بوئرز دراین‌باره به روزنامه بریتانیایی «گاردین» می‌گوید:

«نشانه‌های بی‌ثبات‌شدن که اکنون قابل مشاهده هستند، چیزی است که انتظارش را نداشتم و به نظرم ترسناک است. نباید اجازه عبور از نقطه تحول را به هیچ وجه به این سیستم طبیعی داد.»

سیستم‌های طبیعی با نزدیک شدن به نقطه تحول، بر روی یکدیگر نیز اثر می‌گذارند و به این ترتیب، حلقه بازخورد به‌وجود‌آمده تأثیر دومینویی می‌آفریند و دیگر سیستم‌های طبیعی نیز با خطر روبه‌رو می‌شوند. تحول در جریان گلف استریم به ویژه روند نابودی جنگل‌های آمازون را تشدید می‌کند. آمازون هم اکنون بیش از جذب کربن، منبع انتشار کربن است.

هزاران دانشمند که پیش از این وضعیت اقلیم را «اضطراری» خوانده بودند، اخیراً در یک پژوهش جدید هشدار داده اند که سیستم‌های اقلیمی طبیعی متعددی در آستانه ورود به مرحله‌ای غیرقابل بازگشت قرار دارند.

این پژوهش ۳۱ شاخص‌ کلیدی بحران اقلیمی جهانی را مد نظر قرار داده است. پژوهشگران نتیجه گرفته اند که در بیش از نیمی از این شاخص‌های کلیدی، یا در آستانه رسیدن به نقطه تحول یا نقطه بحرانی قرار داریم و یا همین حالا این نقطه را رد کرده‌ایم.

بر اساس نتیجه‌گیری پژوهشگران، غلظت گازهای گلخانه‌ای در جو در نقاط مختلف، سطح حرارت اقیانوس‌ها، حجم یخ‌ها، و جنگل‌های آمازون از جمله سیستم‌های طبیعی مهم برای زمین هستند که در آستانه ورود به تغییرات غیرقابل بازگشت و البته ویرانگر برای بشریت قرار دارند.